Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 129
olarak telakki edilmiştir. 67 Bu düşünceden hareketle Lang, dini, “manevî varlıklara inanç” şeklinde tanımlayan Tylor‟un “asgari din tanımını” reddederek bunun yerine dini, “Yaratıcı bir varlığa inanç” şeklinde tanımlamayı önermektedir. 68 Tanrı fikrine akıl yoluyla ulaşıldığını ileri süren Lang‟ın bu düşüncesini kabul eden Schmidt‟e göre insanı doğanın yaratıcısı ve efendisi olan ve gücü ile doğadaki her faaliyeti meydana getiren bir Yüce Varlığı kabul etmeye sevk eden şey, nedensel izah ihtiyacı ile sıkı ilişki içerisinde bulunan kişileştirme eğilimidir. 69 Tanrı fikrinin rasyonel bir süreç sonucunda meydana geldiğini savunan Lang‟ın bu düşüncesini benimseyen Schmidt, bu izah tarzını, Katolik öğreti ile uyumlu gördüğü için kabul etmektedir. Zira Katolikliğe göre vahiy olmadığı durumlarda insan kendi aklıyla Tanrı düşüncesine ulaşabilmektedir. 70
mitoloji ile ilgilidir. Her iki araştırmacıya göre Etnolojinin inceleme konusu yaptığı her halkta “üst seviyedeki dinî unsur” yanında bir de “aşağı seviyede bir mitolojik unsur” bulunmaktadır. 71 Lang, din ile mit arasında bir çatışmanın bulunduğunu ve mitlerin “saçma ve alçaltıcı” olduğunu düşünmektedir. 72 Bu düşüncesini Lang şu şekilde gerekçelendirmektedir: “Şimdilik ancak şunu söyleyebiliriz ki dinî telakki, ciddi tefekkür ve teslimiyet yoluyla insan aklından kaynaklandığı hâlde mitolojik düşünceler, başka bir yoldan, yani çılgın ve düzensiz muhayyileden kaynaklanmaktadır. Bu iki tarz Hıristiyanlıkta bile görünmektedir.” 73 Schmidt de dini, akıldan kaynaklandığı için rasyonel bir niteliğe sahip olarak görürken miti muhayyileden kaynaklandığı için bir fantezi ürünü olarak görmektedir. Schmidt‟e göre sebep-sonuç ilişkisi çerçevesinde işleyen aklın aksine muhayyile, doğası gereği mantıksal ya da ahlakî kıstaslarla sınırlı olmadığı için saçma sapan, edebe aykırı ve gülünç şeyler meydana getirmektedir. 74
67
Andrew Lang, Magic and Religion, (London, 1901), s.225; Andrew Lang, “Australian Gods. A Reply,” Folklore, 10:1 (1899), ss.9-10. 68
69
Schmidt, Origine et évolution de la religion, s.202. 70
Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, s.108. Kitabı Mukkaddes‟teki monoteizm düşüncesine ilişkin pasajlar hakkında daha fazla bilgi için bkz. Norman L. Geisler, “Primitive Monotheism,” Christian Apologetics Journal, Volume 1, No.1 (1998). 71
Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, s.111. 72
Lang, Myth, Ritual and Religion, c.I, ss.3-4. 73
Lang, a.g.e., c.I, s.5. 74
Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, s.186. 130
Ramazan Adıbelli
Viyana yakınlarında bulunan S. Gabriel Misyonerlik Enstitüsünde 1930 yılında verdiği dersleri Schmidt, Origine et évolution de la religion. Les théories et les faits 75 başlığı ile yayımlatmıştır. Yirmi bölümden oluşan bu kitap, birçok konu arasında Schmidt‟in metodolojisi, ilk din şekli olarak monoteizm hakkındaki görüşleri ve Rafaelle Pettazzoni‟yi hangi yönden eleştirdiği konularında bilgiler vermesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Bu eserin önsözünde bunun bir Etnoloji kitabı olduğunun altını çizen Schmidt, çalışmasının ilk bölümünde “Karşılaştırmalı Din Tarihi” konusunu ele almakta ve bu bilim dalının konusu olan din kavramının tanımı ile işe başlamaktadır. Schmidt, burada dini, iki açıdan ele almaktadır: Subjektif olarak din, kişinin ilişkiye girdiğini düşündüğü dünya ötesi bir (ya da birkaç) kişisel Güce karşı bağımlılık düşünce ve duygusudur. Objektif olarak [din], sübjektif Dinin ifade edilmesine aracılık eden ve onu açığa vuran dış eylemler bütünüdür: Dua, kurban, sakramentler, litürji, çilecilik, ahlaki talimatlar. 76
Schmidt‟e göre ilkel Budizm, herhangi bir kişisel tanrı tanımadığı için bir din değil, bir felsefedir. Sonradan ortaya çıkan halk Budizm‟i çok sayıda kişisel tanrıyı kendine mal ettiği için Schmidt, onun durumunu farklı görmektedir. 77
olguların sunulması aşamasında mutlak objektiflikten bahsetmenin imkânsız olduğuna dikkat çekmektedir. Schmidt‟e göre aklı her tür mevcut düşünceden soyutlamayı varsaymak boş bir hayalden ibarettir. Bu yaklaşım, Din Bilimi alanında tarafsızlık imtiyazını iddia eden bazı inançsızların ortaya attıkları bir şeydir. 78 Oysa Schmidt‟e göre özellikle Dinler Tarihi alanında inanan bilim adamı, inanmayana göre kuşku götürmeyen bir üstünlük taşımaktadır. Zira din, temelde derûnî bir tecrübeyi içerdiği için bu tecrübeyi yaşamayanların idrak etmesi mümkün değildir. Dinî tecrübe yaşantısı olmamış olan din bilimcisini Schmidt, renklerden bahseden köre ve müzikten hiç anlamayan bir kişinin bir müzik başyapıtını değerlendirmesine benzetmektedir. 79 Dolayısıyla Schmidt‟e göre mutlak manada bir objektiflikten bahsetmek anlamsızdır. Bu ölçüt yerine benimsenmesi gereken
75
76
Schmidt, Origine et évolution de la religion, s.12. 77
Schmidt, a.g.e., s.12. 78
Schmidt, a.g.e., s.16. 79
Schmidt, a.g.e., s.18. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|