Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. Rafaelle Pettazzoni (1883-1959)
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 133
nedenin mantıksal arayışı sevk etmişti. 88 İşin paradoksal yönü, Schmidt‟in pozitif bir disiplin olan tarihsel Etnoloji yoluyla böyle bir sonuca ulaştığını savunmasından kaynaklanmaktadır. Zira eldeki en eski tarihî kaynaklar, yontma taş devrinin (paleolitik) ötesine geçmemektedir. Dolayısıyla Schmidt‟in ilkel kabilelerde yüce tanrı inancı bulunduğu tespitinden hareketle ilk insanların monoteist oldukları yönündeki yaklaşımı tarihsel yaklaşımla bağdaşmamaktadır. Tarih, ilk insanlar hakkında bilgi verme imkânına sahip değildir. Dolayısıyla kendi metodunu “tarihsel Etnoloji” diye nitelendiren Schmidt‟in tarihsel veriden tamamen yoksun bir alanda söz söylemesi ve Zimon‟un belirttiği gibi tarih öncesi dönemle ilgilenen araştırmacıların sağladıkları bilgileri hiç dikkate almaması, açık bir çelişkiyi doğurmaktadır. 89 Oysa insanlığın ilk hâline ilişkin bilgileri dinler sağlamaktadır. Dolayısıyla ilk insanların dinlerine ilişkin bilgiler, etnolojik bir nitelikten ziyade mitolojik bir niteliğe sahiptir. Hele söz konusu olan ilkel halklar ise yazısı olmayan bu toplulukların inanç sistemleri tamamen mitolojik bir yapıya sahiptir. 90 Böylece Schmidt, teolojik ya da daha geniş anlamda mitolojik bir gerçekliği bilimsel yolla ispat etmeye çalışmakla kendi düşünceleriyle çelişkiye düşmektedir. Zira o, bir taraftan mitolojinin gerçekliğini reddederken diğer taraftan varlığın meydana gelişine ilişkin anlatıların temel unsuru olan Tanrı kavramı hakkında fikir yürütmektedir. Schmidt‟in monoteizm ve Yüce Varlık konusundaki görüşlerine en önemli itirazlar, İtalyan Dinler Tarihi Okulunun kurucusu olan Raffaele Pettazzoni‟den gelmiştir. Pettazzoni‟nin Schmidt‟e yönelttiği eleştiriler, monoteizm konusundaki tartışmaya yeni bir boyut kazandırmıştır. Zira hem Schmidt, hem de Pettazzoni, tarihsel yöntemi benimsemiş olmalarına rağmen çok farklı sonuçlara ulaşmışlardır. Dolayısıyla Hume, Rousseau ve Voltaire gibi rasyonalist filozofların başlattığı ve daha sonra animizm teorisini ortaya atan İngiliz antropologların farklı bir zemine taşıdığı ve bunun üzerine Schmidt‟in karşı atağa geçerek, Vahiy doktrini paralelinde bir sonuç elde etmeyi düşündüğü monoteizm konusundaki tartışmanın mahiyeti,
88
Mircea Eliade, Traité d’histoire des religions, (Paris Payot, 1949), s.60; Eliade, La nostalgie des origines, ss.52, 84; Eliade, Religion australiennes, s.27. 89
Bkz. Zimon, a.g.e., s.249. 90
Burada mit kavramını Pettazzoni ve Eliade‟ın kullandığı anlamda yani “kutsal bir anlatı” anlamında kullanıyoruz. Böylece inananların gerçek kabul ettikleri ve gerçekten vuku bulduğuna inandıkları anlatılar birer mittir. Yazılı kaynağı olan dinlerde bu anlatılar kutsal kitaplar aracılığıyla intikal ederken yazısı olmayan halklarda bu kutsal anlatılar şifahi yolla nesilden nesile aktarılmıştır. 134
Ramazan Adıbelli
Pettazzoni‟nin konuyla ilgili görüş ve eleştirileri gözden geçirildikten sonra biraz daha netlik kazanacaktır.
Pettazzoni, İtalya‟nın kuzeyinde yer alan San Giovanni in Persiceto kasabasında 1883 yılında dünyaya gelmiştir. Bologna şehrinde Lise ve Üniversite eğitimine devam ettiği 1900‟lü yılların başında pozitivist kültürel ortamdan etkilenerek Katoliklikten uzaklaşan Pettazzoni, 91 siyasi ve kültürel durumun gergin olduğu bir dönemde Roma Üniversitesindeki Dinler Tarihi kürsüsünün başına getirilmiştir. 92
Croce‟nin (1886–1952) başlattığı idealizm akımı, diğer tarafta ise Katolik maneviyatı olmak üzere iki düşünce akımı hâkimdi. Mussolini‟nin iktidarı ele geçirmesinden bir yıl sonra Roma Üniversitesinde göreve başlayan Pettazzoni‟nin bilimsel yaklaşımının o dönemde özellikle Almanya‟da din bilimi alanında faaliyet gösteren bilim adamlarının aksine ideolojik eğilimlerden uzak kalması dikkat çekicidir. 93 İkinci Dünya Savaşı öncesinde diğer birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi İtalya‟da da hâkim olan ideolojik ortama rağmen Pettazzoni, mevcut iktidarın sunduğu imkânlardan yararlanarak Dinler Tarihini akademik bir disiplin hâline getirme hedefine bağlı kalmıştır. 1923 yılında Roma Üniversitesinde kurulan ilk Dinler Tarihi Kürsüsünün başına geçen Pettazzoni‟nin yoğun çabası sonucunda on beş yıl sonra altı İtalyan üniversitesinde daha Dinler Tarihi kürsüsü kurulmuştur. 94
Materiali di Storia delle Religioni (SMSR) adlı dergiyi neşretmeye başlamıştır. 95 Sadece kendi ülkesinde değil, uluslararası planda da dinler tarihçileri arasında itibarlı bir yere sahip olan Pettazzoni‟nin Dinler Tarihi disiplinine önemli katkıları olmuştur. 1950 yılında kurulan Uluslararası
91
Mario Gandini, “Pettazzoni, Raffaele,” Encyclopedia of Religion, c.10, s.7073. 92
Julien Ries, “Pettazzoni, Raffaele,” Dictionnaire des religions, Paul Poupard (ed.), 2 e édition corrigée, (Paris Presses Universitaires de France, 1985), s.1317. 93
Michael Stausberg, “The study of religion(s) in Western Europe (I): Prehistory and history until World War II,” Religion, 37:4 (2007), s.312. 94
The Study of Religion under the Impact of Fascism, (ed.) Horst Junginger (Leiden: Brill, 2008), s.369.
95
Louis H. Jordan, “The Study of the History of Religions in the Italian Universities,” The American Journal of Theology, 23:1 (1919), s.57; Michael Stausberg, “The study of religion(s) in Western Europe (I),” s.311. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|