Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 131
yaklaşım, hem inanan hem de inanmayan bilim adamının sahip olduğu dünya görüşünün, felsefenin ve bunlardan kaynaklanan gerçeklik ve değer yargılarının olgulara ilişkin tarihsel açıklama üzerinde herhangi bir etkide bulunmamasını gözetmesidir. 80
Kökenlerine ulaşmak ve hakiki doğasını ve anlamını kavrayabilmek için kültürel unsurların etnolojik yaşını tam olarak tespit etmeyi zaruri gören Schmidt, yeni bir metot olan “kültürel tarih metodu” aracılığıyla objektif biçimde farklı halkların ve dolayısıyla da Yüce Tanrıların etnolojik yaşını tespit etmenin mümkün olduğu görüşündedir. Bu metot aracılığıyla uygarlıklardaki belirli unsurlar, kesin bir kronolojiye göre olmasa da birbirlerine nispeten tarihlendirilebilmektedir. Schmidt, Lang‟ın metodolojik açıdan eksikliğinin bu metot sayesinde aşılacağına ve bu Yüce Tanrılara ilişkin inancın, natürizm, fetişizm, atalar kültü, animizm ve büyüden önce var olduğunu kesin biçimde ispat edeceğine inanmaktadır. 81
gibi onun monoteizm konusundaki düşüncelerine etki edip etmediği sorusuna net bir cevap verebilmek için onun Katolik Kilisesi ile ilişkilerine göz atmak gerekecektir. Katolik Kilisesi, önce her tür pozitivist ve evrimci düşünceye karşı tavır aldığı hâlde daha sonra Etnolojiye yakınlaşarak Wilhelm Schmidt‟in katı bir rasyonalist temele dayanan görüşlerine sahip çıkmıştır. Kilisenin “resmî” etnologu hâline gelen Schmidt, kurucusu olduğu Roma‟daki Lateran misyoner etnoloji müzesinin 1927 yılında müdürü olarak göreve başlamış ve bu görevi 1939 yılına kadar yürütmüştür. Bu süre zarfında Schmidt‟in birkaç kitabı İtalyancaya çevrilmiştir. Schmidt‟in ilk monoteizmin (Urmonotheismus) varlığını ispat etmek için topladığı dokümantasyon, Tanrı‟nın varlığını desteklemek için argumentum liminare,
tarafından kullanılmıştır. 82
Clyde Kluckhohn (1905-1960) da Schmidt‟in teorilerinin onun Katolik bir din adamı olmasından etkilenmediğini savunmuşlardır. 83 Ancak hem Schmidt‟in kendi yazıları hem de onun icraatları durumun böyle olmadığını
80
81
Schmidt, “The Quest of the Supreme Being,” ss.275, 281. 82
Natale Spineto, “L'histoire des religions en Italie entre la fin du XIXe siècle et le début du XXe siècle,” Mélanges de l’école française de Rome, 111:111-112 (1999), ss.607-608. 83
Harris, a.g.e., s.389. 132
Ramazan Adıbelli
açıkça göstermektedir. Roma‟daki misyoner etnoloji müzesini Schmidt‟in Papa‟nın yayımladığı son genelgelerde mahkûm ettiği evrimci teorileri tamamen çürütmek için en iyi araçlardan biri olarak görmesi de onun misyonunu açık biçimde yansıtmaktadır. 84 Diğer taraftan L’origine de l’idée de Dieu adlı eserini kendi anadili olan Almancada değil de Fransızca yazmasının asıl nedeninin, Katolik Kilisesinin özellikle Fransa‟da etkili olan modernizm akımına karşı yürüttüğü mücadeleye destek sağlaması olduğu göz önünde bulundurulduğunda, 85 hem Schmidt‟in Kitabı Mukaddes‟teki monoteizm düşüncesini doğrulamaya çalıştığını savunan Jordan ve Mattingly gibi araştırmacıların hem de onun Hıristiyan apolojetiği yaptığını savunanların haklı oldukları ortaya çıkmaktadır. Lang‟ın metodoloji noktasındaki eksikliklerini gidereceği iddiasıyla yola çıkan Schmidt‟in benimsediği kendi yaklaşımı da birçok problemi beraberinde getirmektedir. Her şeyden önce Schmidt‟in genel yaklaşımı, adeta hedef tahtasına yerleştirdiği evrimcilerin yaklaşımı ile aynı paraleldedir. Harris‟in belirttiği gibi her ne kadar Schmidt‟in hareket noktası, evrimcilik karşıtı olsa da o, 19. yüzyıl evrimciliğinin temel yaklaşımlarından biri olan karşılaştırmacılığa bağlı kalmıştır. Alman Tarih Okulu, bu yaklaşımı benimsemiş ve dünyadaki mevcut halkların incelenmesiyle tarihin başlangıcı ve kültürlerin geçirdikleri değişim safhaları hakkında bilgi elde edeceğini savunarak kendini evrimcililikle aynı perspektife yerleştirmiştir. 86
Schmidt ile evrimciler arasındaki temel farklılık, birinin monoteizmi evrim sürecinin başına yerleştirirken diğerlerinin monoteizmi bu sürecin son safhası olarak görmesinden ibarettir. Schmidt‟e göre dinin gelişiminde bir ilerlemeden, bir evrimden değil bir gerilemeden, bir bozulmadan söz etmek gerekiyordu. Evrimciliğin tersini savunduğu için Eliade, bu ikinci yaklaşımı “gerilemecilik” (décadentisme) diye,
Harris ise
“bozulmacı” (degenerationist) şeklinde nitelendirmektedir. 87 Diğer evrimciler gibi kendisi de katı bir rasyonalist olan Schmidt, mitler gibi dindeki irrasyonel unsurların ilk dinin dejenere olmasından kaynaklandığını düşünüyordu. Daha önce belirtildiği gibi Schmidt‟e göre ilk insanları, Tanrı kavramını bulmaya bir
84
85
Henninger & Ciattini, a.g.e., s.8168. 86
Harris, a.g.e., s.388. 87
Mircea Eliade, Religion australiennes, (Paris Payot & Rivages, 1998), s.8; Harris, a.g.e., s.391. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|