Z nishanova, G. Alimova

19.2. “Ta’lim metodi” tushunchasining mazmuni


Pedagogik adabiyotlarda “ta’Um metodi” tushunchasiga xilma xil ta’riflar beriladi. Yu.K.Babanskiy “ta’Um metodi ta’limiy vazifalami bajarishga yo‘naltirilgan o‘qituvchi va o‘quvchining tartibga soUngan, o‘zaro bog‘Uq faoUyat yuritish usuUdir” degan ta’rifni beradi. T.A.Ilina ta’Um metodi deganda “o‘quvchilar biUsh faoUyatini tashkil etish usuU”ni tushunadi.


Didaktika tarixida ta’Um metodlarining xilma-xil tasniflari ishlab chiqilgan. Eng keng tarqalgan tasnifga ko‘ra ta’lim metodlari og‘zaki,

www.ziyouz.com kutubxonasi

amaliy, ko‘rgazmali metodlarga ajratiladi.


Metodlar va metodik usullar. Har qanday metod ta’lim berish jarayonida muayyan metodik usullar orqali ro’yobga chiqariladi. Metodik usullar —u yoki bu metodning elementlari bo‘lib, taiim jarayonidagi o‘qituvchi va o‘quvchining alohida harakatlarini ifodalaydi. Usul — metodning tarkibiy qismi, metodni amalga oshirishda bir martagina qoilanadigan alohida qadam. Metodik usullar mantiqiy, tashkiliy va texnik usullarga boiinadi. Mantiqiy usullar barcha metodlarda qo‘llanib, narsa va hodisalami taqqoslash, xulosalar chiqarish, umumlashtirish kabi fikrlash operatsiyalarini faollashtirish maqsadida ishlatiladi. Tashkiliy usullar o‘quvchilar diqqati, idroki va faoliyatini yo‘naltiradi. Texnik usullar taqdim etilayotgan maiumotni yetkazishni osonlashtiradi. Texnik usullaiga o‘qitishda har xil texnik jihozlar, yordamchi vositalardan foydalanish kiradi. Mashg‘ulotlarda har bir metod turli metodik usullar yordamida amalga oshiriladi. Taiim jarayonida xilma-xil metodik usullardan o‘rinli foydalana olish o‘qituvchining pedagogik mahorati va ijodkorligini ko‘rsatadi. Ijodkor o‘qituvchi o‘z faoliyatida yangi usullami o‘ylab topadi va amaUyotda qo‘Uaydi.


0 ‘qitishning og‘zaki metodlari. Og‘zaki metodlar ta’Umda eng ko‘p qoilanadigan metodlar boiib hisoblanadi. Didaktikada o‘qitishning og‘zaki usuUari uch tuiga o‘qituvchining hikoyasi, suhbat va ma’ruzaga ajratiladi.
Hikoya metodi psixologiyada mashhur psixolog olimlaming hayoti va ijodi, katta psixologik kashfiyotlaming tarixini yoritib berish maqsadida qo‘Uanadi. Mazkur metodda nutqiy ko‘rgazmalilik, ya’ni og‘zaki ravishda tinglovchilarda obrazlami hosit qilish usulidan foydalaniladi. 0 ‘qituvchi hikoyasi syujetU tuzilishga ega boiishi, induktiv yoki deduktiv taizda bayon etilishi mumkin.
Suhbat metodi asosan o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi savol-javob tariqasida amalga oshiriladi. Shuning uchun bu metod qo‘Uansa, dars ko‘pincha savol-javob yo‘sinida oUb boriladi. Suhbat o‘quvchilaiga haU notanish boigan material bo‘yicha o‘tkaziUshi mumkin emas. Bu metod ko‘proq yakuniy yoki umumlashtimvchi darslarda qoilanadi va egaUangan bilimlar yuzasidan xulosalar chiqarishga

www.ziyouz.com kutubxonasi