Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
fi 1. Xarici elementti omak münasibətləri sahəsində kəllizion məsələlər
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
fi 1. Xarici elementti omak münasibətləri sahəsində kəllizion məsələlər xarici dövlətlərdə keçirirsə, beİə hüquq münasibətlərinə Macarıstan qanunu tətbiq edilməlidir. 5. Bu sahədə rast gəlinən kollizion bağlanmalardan biri də bayrağın qanunu (lex banderae) hesab edilir. Bayrağın qanunu dedikdə bayrağın mənsub olduğu dövlətin qanunu başa düşülür. Qeyd edilən kollizion bağlanmanın tətbiqi nəqliyyatın bəzİ növlərində görülən əmək fəaliyyəti ilə əlaqədardır. Əgər avtomobil və dəmir yolu nəqliyyatında işçilərin əmək fəaliyyəti həmin nəqliyyat təşkilatlarının yerləşdiyi yerin qanunu ilə tənzimlənirsə, çay və hava nəqliyyatı zamanı müvafiq nəqliyyat vasitələrinin qeydə alındığı ölkənin qanunu əsas götürülür. Dəniz nəqliyyatında işçilərin əmək fəaliyyətinə isə gəmi hansı dövlətin bayrağı altında üzürsə, həmin dövlətin qanunu tətbiq edilir. Məsələn, 1978-ci il dənizçilər haqqında Finlandiya qanunu ilə müəyyən edilən birtərəfli kollizion bağlanmaya görə adı çəkilən qanun Finlandiya gəmilərinin göyərtəsində görülən bütün işlərə tətbiq edilir. Göstərilən qaydadan istisnalar yalnız müvafiq səialıiyyətli orqanın göstərişi ilə fərdi qaydada ola bilər. 6. Bəzi hallarda əmək münasibətlərinə müqavilənin bağlandığı yerin qanunu (lex loci contractus), hüquqi şəxsin təsis olunduğu yerin qanunu (lex societatis), işin daha sıx əlaqəli olduğu ölkənin qanunu (proper lavv) və s. kollizion bağlanmalar tətbiq edilə bilər. Məsələn, 1987-ci il beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında İsveçrə qanununda bu istiqamətdə iki əsas kollizion bağlanmaya: a) tərəflərin iradələrinin muxtariyyətinə; b) münasibətin daha sıx əlaqəli olduğu hüquqa istinad ediIİr. Subsidiar alternativ kollizion bağlanma kimi nəzərdə tutulan daha sıx əlaqəli olduğu hüquq altında, bir qayda olaraq, işin görüldüyü ölkənin hüququ başa düşülür. “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda xarici elementli əmək münasibətləri sferasında tətbiq edilməli olan kollizion normalara rast gəlinmir. Lakin Ticarət Gəmiçiliyi sahəsində əmək münasibətlərinin tənzimlənməsi zamanı Azərbaycan Respublikasının Ticarət Gəmiçiliyi Məcəlləsinin 326.2 maddəsinə görə bayrağın mənsub olduğu dövlətin hüququna istinad edilmişdir. Bu barədə də XII fəsildə daha ətraflı şərh verilmişdir. 273 Fəsil 16. Beynəlxalq xüsusi hüquqda əmək münasibətləri § 2. Əmək münasibətlərinin beynəlxalq-hüquqi tənzimi İnsan hüquqlan sferasında əsas beynəlxalq hüquqi sənədlərdə əmək hüququ ilə əlaqədar bütün fiziki şəxslərə şamİl edilən xüsusi norma nəzərdə tutulmuşdur. 1948-ci il İnsan hüquqlan haqqında ümumi bəyannamənin 23-cü maddəsində hər bir insanın əmək, sərbəst şəkildə iş seçmək, ədalətli və əlverişli əmək şəraiti, işsizlikdən müdafiə hüququ təsbit edilmişdir. Bəyannaməyə görə hər bir insan heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadan eyni əmək üçün bərabər haqq almaq, hər bir işçi özünün və ailəsinin insana layiq yaşamasını təmin edən və lazım gəldikdə digər sosial təminat vasitələri ilə tamamlanan ədalətli və qənaətbəxş haqq almaq hüququna malikdir. Bu müddəalar 1966-cı il “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında” beynəlxalq paktda inkişaf etdirilmişdir. Paktın iştirakçısı olan dövlətlər hər kəsin, ruzi qazanmaq imkanı daxil olmaqla, sərbəst şəkildə seçdiyi, yaxud sərbəst şəkildə razılaşdığı əmək hüququnu tanıyır və bu hüququn təmin olunması üçün lazımi addımlar atacaqlarmı öhdələrinə götürürlər. Həmİn sənədin 7-ci maddəsinə görə iştirakçı dövlətlər hər bir insanın ədalətli və əlverişli əmək şəraiti hüququnu tanıyır. Bütün zəhmətkeşlərə heç bir fərq qoyulmadan eynİ dəyərə malik əmək üçün ədalətli əmək haqqı və bərabər ödəniş, habelə həmin Paktın normalarına müvafiq olaraq onların özləri və ailələri üçün qənaətbəxş güzəranın təmini bu hüququn tərkib elementi kİmi göstərilir. Bundan əlavə təhlükəsizlik və gigiyena tələblərinə cavab verən iş şəraitinə, həmçinin müvafiq olaraq daha yüksək vəzifələrə irəli çəkilmək üçün hamıya yalnız iş stajı və ixhsas səviyyəsi əsasında eyni şəraitin yaradılmasına təminat verilməlidir. Müəyyən kateqoriya şəxslərlə bağlı əmək münasibətləri sferasında özbaşınalığın baş vermə ehtimalı yüksək olduğundan ayn- ayn sazişlərdə bu barədə xüsusi nonnalar nəzərdə tutulmuşdur. Məsələn, 1951-ci il "Qaçqınlann statusu haqqında” Konvensiyada qaçqınların hüquqi statusu ilə əlaqədar iştirakçı dövlətlər üçün 274 § 2. Əmək münasibətlərinin bcynəlxalq-hüquqi tənzimi minimum tələblər müəyyən edilmişdir. Konvensiyada qaçqınların məşğuliyyəti ilə əlaqədar xüsusi bölmə mövcuddur (17-19-cu maddələr). Sazişə gələn dövlətlər onların ərazisində qanuni surətdə yaşayan qaçqınların muzdlu iş hüququ barəsində onları xarici dövlətlərin vətəndaşlarının eyni şəraitdə istifadə etdikləri ən əlverişli hüquqi şəraitlə təmin edəcəklər. Bu zaman daxili əmək bazarını qorumaq məqsədilə xaricilərə və ya xaricilərin işə götürülməsinə aİd məhdudlaşdırıcı tədbirlər qaçqınlara tətbiq edilməməlidir. Bundan əlavə, iştirakçı dövlətlər bütün qaçqınların, o cümlədən onlann ərazisinə İşçi qüvvəsi toplamaq proqramlarının yerinə yetirilməsi çərçivəsində və ya immiqrasiya planlarına əsasən gəlmiş qaçqınların muzdlu İş barəsində hüquqlarının vətəndaşların hüquq- lan ilə bərabərləşdirilməsi imkanlarına xeyirxahlıqla yanaşacaqlarını öhdələrinə götürürlər. Konvensiya, eyni zamanda, dövlətlərin üzərinə onların ərazisində qanuni surətdə yaşayan qaçqınları mümkün qədər əlverişli hüquqi şəraitlə, hər halda, əcnəbilərin eyni şəraitdə müstəqil şəkildə kənd təsərrüfatı, sənaye, sənətkarlıq və ticarətlə məşğul olmaq barəsində istifadə etdiklərindən əlverişsiz olmayan şəraitlə təmin etmək öhdəliyini qoyur. Konvensiyaya əsasən iştirakçı dövlətlər onların ərazisində qanuni surətdə yaşayan qaçqınlara aşağıdakı məsələlərə münasibətdə milli rejim verir; qanun və sərəncamlarla tənzimləndiyi və ya inzibati hakimiyyətin nəzarətində olduğu qədər əməyə görə haqq; ailə üçün müavinətlər (belə müavinətlər əmək haqqına daxildirsə); iş gününün uzunluğu; iş vaxtından əlavə iş; ödənişli məzuniyyətlər; muzdla işləyənlərin yaşı; şagirdlik və peşə hazırlığı; qadın və yeniyetmə əməyi; kollektiv müqavilələrindən istifadə etmək məsələləri. Daxili qanun və sərəncamlara əsasən sosial təminat sistemi iiə nəzərdə tutulan işdə bədbəxt hadisələrə, peşə xəstəliklərinə, analığa, xəstəliklərə, əlilliyə, qocalığa, ölümə, işsizliyə, ailə qarşısında borca və digər hallara aid qanunlar da Konvensiyaya əsasən qaçqınlara bərabər əsaslarla şamİl edilməlidir. Əgər bədbəxt hadisə və 275 Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|