Ўзбекистан Республикаси
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Beshtor seriyasi - Q
2 - 3 11 Tulkibosh svitasi yotqiziqlari Chotqol va Ko„ksuv daryolarining yuqori oqimi maydonlari, Tepar, Inach, Oqarsoylarning vodiysi, Chotqol antiklinorisi, Chavata va Hudoydot gumbazlarining yadrosida uchraydi. Bu yotqiziqlar aniq ko„zga tashlanuvchi nomuvofiqlik bilan ordovik qumtoshlarini qoplaydi va bora-bora, famen yarusi ohaktoshlari bilan almashadi. Hudoydot ko„tarilmasining yadrosida fran qatlamlarining faqat yuqori qismigina yuzaga chiqib turadi. Ko„pgina maydonlardagi fran yotqiziqlari kesmasining osti 22 m qalinlikdagi zamin konglomeratlardan iborat. Konglomeratlar to„q kulrang, nihoyatda silliqlangan ohaktosh, pushti qumtosh va kremniylardan tashkil topgan. Konglomeratlarning ustida och kulrang qumtosh va yirik zarrali kvarsitlar yotadi. Bu jinslarning qatlam tekisligida to„lqinsimon belgilar tez-tez uchrab turadi. Qumtoshlar o„zlarining yuqori qismlarida kulrang ohaktosh mergil, alevrolitli slaneslar bilan almashinib turadi. Ko„ksuv bo„yicha Yu.I.Loshkin (1958y) fran qatlamlarining quyidagicha kesmasini keltiradi (ostidan yuqoriga): 1. Yirik bo„lakli qizg„ish konglomeratlar - 22 m. 2. Linzasimon konglomerat, gravelit va slanes qatlamlarini o„z ichiga olgan, kulrang qumtosh va kvarsitlar - 160 m. 3. Orasida konglomerat qatlamlari uchraydigan to„q qizil kvarsitlar - 2 m. 4. Orasida slaneslar uchraydigan qoramtir - qizil, massiv, qalin va qatlamli qumtoshlar - 61 m. 5. Bir-birlari bilan almashinuvchi qumtosh, slanes va ohaktoshlar - 15m. 6. Orasida ohaktosh qatlamlari uchraydigan pushti - sariq, kulrang, to„q kulrang massiv qumtoshlar - 32 m. 7. Yuqori qismida kulrang ohaktosh uchraydigan slanes va qumtoshlar - 55m. Fran yotqiziqlari kesmasining umumiy qalinligi 387 metrni tashkil etadi. Lekin yo„nalishi bo„yicha ularning qalinligi juda o„zgaruvchan. Masalan, Pskom antiklinali va Chotqol antiklinoriyasi o„qlari bo„yicha (Ixnachsoy, Oqsaroy), fran qatlamlarining qalinligi 200m bo„lsa, shimolda (Tepasaroy) - 2000m, sharqda bir necha yuz metrgacha boradi. Bu o„zgaruvchanlik hozirgi Pskom va Ko„ksuv tizmalari atrofida geoantiklinal ko„tarilma mavjudligidan dalolatdir. Fran yotqiziqlarida baliqlardan Bothriolepis sp. qoldiqlari topilgan. 12 Fam en yarusi - fm Famen yarusi yotqiziqlari, asosan, karbonat jinslaridan tashkil topgan bo„lib, tarkibi va qalinligi jihatidan keng maydonda deyarli bir xildir. Chotqol, Ko„ksuv, Ugam daryolari vodiysidan, Sargardonsoy, Ustarasoy, Qulosiyasoy, Bodoqsoy, Ixnachsoy, Tepasaroy kabi maydonlarda, gumbaz va braxiantiklinallarning qanoatlarida joylashgan. Ularni Chotqol, Pskom tizmalarining ko„pgina nuqtalarida uchratish, famen asridagi dengizgi kengligidan dalolat beradi. Barcha joyda famen yarusi qatlamlari fran tog„ jinslari ustida muvofiq yotishi aniqlangan. Rangi, tarkibi va strukturasiga ko„ra, famen yotqiziqlari ustarasoy, ko„kterak, burchmulla va chavata svitalariga bo„linadi. U starasoy svitasi - Y Bu svitaga taalluqli yotqiziqlar Ko„ksuv daryosining o„ng qirg„og„idagi Ustarasoy, Chavatasoy, Ugam daryosining o„ng qirg„og„idagi Ixnach va Bodoqsoylarda tarqalgan. Ular kulrang, to„q kulrang, qisman qumli ohaktoshlardan iborat. Qalinligi 100-150m. K o„kterak svitasi - kt Talas Olatovdagi Ko„kterak soyida ajratilgan bo„lib, Pskom daryosining o„ng qirg„og„idagi Tepar gumbazini janubi-sharqiy qanoti, Sargardon va Oqbuloq daryolarining quyilishida tarqalgan. Tasvirlanayotgan svita yotqiziqlari to„q kulrang, dolomitlashgan ohaktosh, bitumli ohaktoshlardan iborat. Ohaktoshlarda Cyrtospirifer kickinensis Serg, Gurichella deflexa A.Roem kabi fauna qoldiqlari topilgan. Ko„kterak svitasining qalinligi 100m. B urchm ulla svitasi - b r Bu svita yotqiziqlari Ugam, Pskom, Chotqol tizmalarida keng tarqalgan. Ko„pgina tadqiqotchilar Tepasaroy gumbazi, Zaxtansoy, Chavata, Xudoydod gumbazi, Sargardon antiklinali va boshqa joylarda Burchmulla svitasi borligini aniqlashgan, lekin yotqiziqlarining to„liq kesmasini Ko„ksuv daryosiga quyiladigan Zaxtansoyda va Chotqol bilan Oqbuloq daryosi uchrashadigan joyida kuzatishgan. Bu yerlarida Burchmulla svitasi quyida yupqa va qalin qatlamli ohaktoshlarni, yuqorida 13 esa yupqa qatlamli bo„lgan mergelli ohaktoshlar va qum ohaktoshli slaneslarning almashinuvchanligi bilan tasvirlanadi. Svitaning yoshi, uning kesmadagi o„rniga, ya’ni ko„kterak svitasi ustida muvofiq yotishi va chavata svitasi bilan qoplanishiga qarab aniqlanadi. O.I.Sergunkova va Q.Q.Nabiev ohaktoshlarda yuqori devon davriga taalluqli konodontlar aniqlashgan. Quruqsoydagi kesmada burchmulla svitasining qalinligi 95 100m. C havata svitasi - cv Yotqiziqlari Ko„ksuv, Pskom daryolarining yonbag„ri, Chavata va Xudoydod gumbazlari, Qulosiya va Sargardonsoylarda aniqlangan. Chavata svitasi qalin va o„rta qalinlikdagi qatlamlardan iborat bo„lib, ba’zi bir qismlarida lentasimon ko„rinishga ega. Ostki qismi to„q kulrang, oltingugurt-vodorodli dolomitlardan, yuqori qismi esa to„q kulrang, dolomitlashgan ohaktoshlardan iborat. Yotqiziqlarda topilgan foraminiferlardan Bisphaera irregularis Bir.Paratnuramina suleimanovi, Arcnaesphaera minima Sul., Radiosphaera basilica Reiti. Chavata svitasining famen davrida hosil bo„lganligiga dalil bo„lishi mumkin. Qalinligi 400m. Toshko„mir sistemasi - C Quyi toshko„mir bo„linmasi - C 1 Turne yarusi - t Quyi turne - t 1 Temirbosti svitasi - tm Temirbosti svitasi ilk bor O.I.Sergunkova tomonidan ajratilgan bo„lib, Chavata svitasini muvofiq qoplaydi. Chotqol - Pskom tizmalarining Chavata, Xudoydod gumbazlari, Ustarasoy, Qulosiyasoy, Sargardonsoylarida yotqiziqlar och kulrang, o„rta qatlamli, ko„rinishi qandsimon ohaktoshlardan tashkil topgan. Qalinligi 360-400m.dan iborat bu yotqiziqlarda braxiopodalardan Plicatifera temirensis Serg, Camarotoepanderi foraminiferlardan Parathuramina suleimanovi Lip., Bisphaera irregularis Bir. va boshqalardan tashkil topgan. Yuqori turne - t2 Ko„ksuv svitasi - kk. Qulosiya va Chotqol daryolari oralig„ida ajratilgan. Ular to„q kulrang, o„rta qatlamli detritus - afanit ohaktoshlardan tashkil topgan bo„lib, qora kremniy qatlamchalari va g„urralarini o„z ichiga oladi. Ohaktoshlarning ostki qismi mayda kristalli, yuqori qismi esa yirik 14 kristallidir. Ko„ksuv svitasi Chotqol - Norin zonasida, Pskom daryosining yuqori oqimidagi Oyganing sinklinali, Ayriqsoy, Chavatasoy, Ko„ksuv daryosining chap qirg„og„i va Kelinchaksoy yon atroflarida keng tarqalgan. E.V.Ivanov (1937), A.S.Adelung (1947), S.R.Maxamat- raximovlar tomonidan bu ohaktoshlarda braxiopodalardan Plaecharistites catkalicus Dik., P.Jesinuatus Lis., foraminiferlardan Endothyra tschimanica Mal., E.Latispiralis Lip. va boshqalar aniqlangan. Ko„ksuv svitasining qalinligi 300m. Vize yarusi - v Quyi vize - vi Toldibuloq svitasi - tb Bu svita yotqiziqlari birinchi bor Talas Olatov tizmasidagi Toldibuloqsoyda ajratilgan va ularni Ustarasoy, Oqsaroy, Chavatasoy va Qulosiya soylarida keng tarqalgan ohaktoshlar bilan taqqoslash natijasida O.I.Sergunkova keyingilarni ham toldibuloq yotqiziqlari qatoriga qo„shadi. Umuman, tasvirlanayotgan qatlamlar Chotqol-Norin zonasida keng tarqalgan. Bu svita yotqiziqlarini yuqorida qayd etilgan soylardan tashqari, Pskom va Ko„ksuv daryolari vodiylaridagi Ispay va Zatonsoylarda ham uchratish mumkin. Toldibuloq yotqiziqlari Ko„ksuv cho„kindilari ustida muvofiq joylashgan bo„lib, quyida kulrang detritus strukturali ohaktoshlardan tashkil topgan. Ularda qora kremniylar uchraydi. Yuqori qismi esa kulrang oolit ohaktoshlardan iborat. Toldibuloq ohaktoshlarida braxiopodalardan Palaeochites cinetus keys., Uarginata burling-tonensis hall., Isvitusia parachumerosa Gled., foraminiferlardan esa Endothyra inflate Lip., E. Paracostifera Lip., E., turkestanica bog. Et Juf. va boshqalar uchraydi. Qalinligi 160-170 m. S argardon svitasi - Sr Bu svita yotqiziqlari Chavata antiklinali, Ko„ksuv daryosining chap qirg„og„i, Oyganing sinklinali, Paltov va Oqbuloq daryosi vodiysida. Ular och kulrang, massiv organogen ohaktoshlardan iborat. Obirahmatdagi ohaktoshlarda flyuorit koni joylashgan, faunadan Leptaena analoga Phill., Plicatifera irregulaicostata Kr. et Karp., Dictyoclostus burlingtonenais Hall. tez-tez uchrab turadi. Qalinligi - 230m. 15 Bu svita yotqiziqlari Pskom, Chotqol tizmalarining Qulosiya, Chavata, paltov, Obiraxmat, Oqsaroylarida, Pskom daryosi vodiysida keng tarqalgan, lekin to„liq kesmasini N.M.Mixno Pskom daryosining chap irmog„i bo„lgan Oqsaroysoyda aniqlangan. Yotqiziqlar yupqa qatlamli, orasida kremniy qatlamchalaridan iborat krinoid ohaktoshlardan tuzilgan. Bu svita asosan Dictyoclostus deruptus Spirifer planes faunalari bilan xarakterlidir, lekin Suringothyris cf hannibalenais Swallow., Plicatifera mesoloda Phill kabi faunalar irisuv yotqiziqlarini quyi vize davrida hosil bo„lganligiga asos bo„la oladi. Qalinligi - 250m. K shiqaindi svitasi - kk. Irisuv qatlamlari ustidan muvofiq yotadi. Bu svita, asosan, to„q kulrang, yupqa qatlamli kremniylashgan ohaktoshlardan iborat. Ko„pgina qismidagi mshankali ohaktoshlar kvarslashgan. Organik qoldiqlardan Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|