Zbekiston milliy universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi

2. bei Nacht und Nebel - zim-ziyo.
2. Koʻpincha juft soʻzlarning birinchi yoki ikkala komponentidan qoʻshimchalar tushib qoladi:
1. Schimpf und Schande - xoʻrlik va sharmandalik;
2. gang und gäbe - aniq – tiniq.
Sifatlarda biri ikkinchisi bilan birga kelganda, yangi maʻno anglatuvchi yagona termin hosil qilganda, birinchi soʻz oʻz maʻno xususiyatini yoʻqotadi. Morfologik jihatdan juft soʻzlar grammatik shakl va tarkibiy qismlarning kategoriyalarini tanlashda chegaralanish yoki toʻliq emasligi bilan tavsiflanadi. Juft soʻzlarning bu xususiyatlardan tashqari, boshqa xususiyatlari ham mavjud, masalan, birinchi komponentdan oldin ravishli sifatning bir marta qoʻllanilishi ham muhim hisoblanadi.
1. Qaysidir maʻnoda juft soʻz qoʻshimchalarining bir martalik ishlatilishi bilan qoʻllaniladi, masalan:

• 
  hieb und stichfest - aniq-tiniq;
  
• 
  sang und klanglos - shovqin-suron⁸².
  

Juft soʻzlarning tuzilishi va mazmuni jihatidan toʻliq mos boʻlishi kam kuzatiladi. Juft soʻzlarning qisman mos kelishida maʻnosi bir xil, lekin tuzilish va soʻz tartibi jihatidan bir-biridan farq qiladi. Koʻpgina juft soʻzlarning oʻzbek tilida ekvivalentlari mavjud emas.
Masalan:
Sie greifen ein - und stellen Recht und Ordnung wieder her.
Ular tushungan holda qonun va tartibni tiklaydilar.
Recht und Ordnung nemis tilida “jamiyatdagi qonun va tartib” maʻnosida qoʻllaniladi. Ikki tarkibiy qism koʻp maʻnoli otlar boʻlib, bu holda ularni toʻldiruvchi sifatida qoʻllash mumkin. Ularni tartibga solishda juft soʻzning tarkibiy qismi qoidasiga amal qiladilar, yaʻni hajmi uzunroq soʻz qisqasidan soʻng keladi. Oʻzbek tilida bu ikki leksemaning har birining ekvivalenti mavjud boʻlib, bu eyrda ham koʻp maʻnoli: dt. Recht –oʻz. qonun, dt. Ordnung – oʻz.qoida. Ular oʻzbek tilida nemis tiliga mos ibora sifatida ham mavjud, bu yyerda ham kichik leksema hajmi kattaroq leksemadan keyin kelgan. Shu nuqtai nazardan bu moslashuvlar nazariyasiga koʻra birga-bir mos hisoblanadi.
Yana bir misolni tahlil qilib koʻraylik:
Seit zwei Monaten arbeitet sie von früh bis spät, kommt aber trotzdem nicht ohne Transferleistungen vom Staat aus.
Ikki oydan beri u ertalabdan kechgacha ishlamoqda, lekin hali ham davlatdan nafaqa olmasdan yashay olmaydi.
Von früh bis spät iborasining tarkibiy qismlari kun davomida degan maʻnoga ega boʻlib, ikki paytni ifoda etuvchi ravishlardir.
Denotativ ekvivalentlikning moslashuv turlari boʻyicha bu yerda birga-bir moslashuvi mavjud. Ushbu juft soʻzning oʻzbek tilida ikkita ekvivalenti bor, ular denotativ darajadagi sinonimlarga teng: bir tomondan, tarjimada stilistik neytral variant tongdan kechgacha deb qoʻllash afzalroq, chunki nemis tilidagi iboralar neytral stilistik darajaga ham ega.
Ob-havoni ifoda etuvchi juft soʻzlarning gapdagi funksiyasi ham muhimdir. Masalan: Ein Meteorologe muss bei Wind und Wetter im Freien arbeiten.
Meteorolog shamol va ob–havo sharoitida ochiq havoda ishlashi kerak.
Wind und Wetter iborasining tarkibiy qismlari bir-birini toʻldiruvchi tushunchalardir. Wind aniq meteorologik hodisani, Wetter esa umumiy tushunchani (giperonim) ifodalaydi. Bu nemis tilidagi leksemalarining oʻzbekcha ekvivalentlari shamol va ob–havo. Shuning uchun toʻgʻri tarjima ob–havoda, yaʻni har qanday ob–havoda –shamolli ob–havo uchun nemis tilida sinonimik tarkibga ega. Shu nuqtai nazardan u ham birga bir moslashuv hisoblanadi.
Bunday iboralar baʻzan muammoni keltirib chiqaradiki, ular alohida komponentlarni qiyinchiliksiz tushunish yoki maʻlum deb taxmin qilish mumkin, lekin birinchi navbatda, baʻzilari idiomatik boʻlgan bunday soʻz birikmasi oʻrganilmaganda xotirada saqlanmaydi.
Tor maʻnoda juft soʻz - bu ritorika va tilshunoslikdagi stilistik shakl boʻlib, unda termin ikki yonma-yon (bir xil yoki teng) soʻzlar yordamida ifodani (mustahkamlash, toʻplash, yigʻish, taʻkidlash) yoki aniqlashtirishni oshiradi va bir xil maʻno toifasi takrorlanadi⁸³.
Buning birinchi misollari „yolgʻon-yashiq“, „qisqa va loʻnda“.
Mustaqil ravishda qoʻllaniladigan grammatik qoidalar bilan optimal deb tasniflangan ketma-ketlik tanlanadi“⁸⁴.
Ikkiliklarning har xil turlari mavjud⁸⁵.

• 
  oddiy ikkilik: „qoʻl-ma qoʻl“, „asta-sekin“;
  
• 
  yakuniy ikkilik: „Schickimicki“, „Techtelmechtel“, (außer) „Rand und Band“;
  
• 
  ablaut almashinishi: „Hickhack“, „Pingpong“, „schnippschnapp“. Stabreimdoppelung: (über) „Stock und Stein“, (auf) „Biegen und Brechen“, (mit) „Glanz und Gloria“;
  
• 
  assonanslar (oʻxshash unlilar bir joyda taʻkidlanadi) „es-hushi uchmoq“, „Boltavoy va Teshavoy“, „choʻchib tushmoq“.„Olov va alanga“ kabi koʻplab juft soʻzlarni aniq belgilash mumkin boʻlsa-da, „qari-behol“ kabi boshqalarni aniq belgilash mumkin emas.
  

Ularning kelib chiqishi lingvistik nuqtai nazardan juda qiziq, "klipp und klar" (qisqa va loʻnda) juft soʻzidan „klipp“ soʻzi oʻzining asl maʻnosini yoʻqotgan, hatto „Himbeere“ (malina) soʻzidagi „Him“ kabi individual morfemalar ham. Noyob leksemalarning yana bir misoli „etwas auf dem Kerbholz haben“ (nimadir notoʻgʻri) soʻzidagi „Kerbholz“ yoki „einer Sache den Garaus machen“ (biror narsaga nuqta qoʻyish)dagi „tugatish“ maʻnosida keltirilgan.
Koʻp juft soʻzlar yuklamalar yordamida yasaladi. Ular odatda iboradan oldin ishlatiladi: „Mann und Maus“ (odam va sichqoncha bilan emas), mit Mann und mit Maus" (odam va sichqoncha bilan) yoki „dick und dünn“ (yoʻgʻon va yupqa) orqali emas. Bu qoidadan istisnolar mavjud, masalan „zu essen noch zu trinken“ ( na emang, na ichmang).
Juft soʻzlarni hosil qilishda predloglardan tashqari bogʻlovchilar ham muhim rol oʻynaydi: „tepaga va pastga“, „koʻproq yoki kamroq“, „na uyoqli na buyoqli“, „kichik, ammo baquvvat“. Bundan tashqari, shuningdek, bogʻlovchilarsiz yasalish ham mavjud „tagaus tagein“, „ruck zuck“, (kunma- kun, orqama ketin), qaratqich kelishigi yordamida bogʻlanish ("bilim daraxti“) yoki boshqa shakllar „schwuppdiwupp“ yordamida yasalishi mumkin.
X.Myuller juda koʻp sonli turli funksiyalarni tavsiflaydi, bunda ishtirok etgan iboralar ekvivalent yoki bir-biriga ierarxik munosabatda boʻladimi yoki yoʻqmi farq qiladi. Ekvivalent juft soʻzlar, boshqa narsalar qatori, quyidagi tarzda ishlatilishi mumkin, bunda baʻzi izohlar, albatta, bir-biriga mos kelishi mumkin⁸⁶
-aniq, cheklovchi: „alt und schwach“ „qari-behol“;
-ifodali: „lieb und brav“ „yaxshi va itoatkor“;
-taʻkidlovchi „rank und schlank“ „baland va uzun“.
Ierarxik tarzda joylashtirilgan juft soʻzlar turli darajalarga ega boʻlib, ular „heiß und kalt“, „issiq va sovuq“ yoki „Tag und Nacht“, „kecha va kunduz“ kabi qarama-qarshi maʻnolardan tortib, „Lug und Trug“ , „yolgʻon yashiq“ yoki „hegen und pflegen“, „pah-pahlamoq“ kabi juda oʻxshash maʻnoga ega boʻlgan soʻz juftliklariga qadar, hech qanday maʻnoga ega boʻlmagan soʻzlar sifatida 0 daraja ierarxiyasi, masalan, „Daumen mal PI“. Oxir oqibat, juft soʻzlar „schließlich und endlich“, „oxir-oqibat“ kabi toʻgʻridan-toʻgʻri maʻnoga yoki „Feuer und Flamme“ (sein), „oʻt-olov“ (boʻlish) kabi majoziy maʻnoga ega boʻlishi mumkin. H.Myuller oʻzining „Adleraug und Luchsenohr“ asarida juft soʻzlar va unli tovushlarning hosil boʻlishini deyarli matematik aniqlik bilan tushuntiradi. Juft soʻzlarda boʻgʻinlar soni bir xil boʻlishi yoki koʻpayishi mumkin, lekin kamaymaydi („tappa-tayyor“ va „bajarildi va tayyor“ emas). Bu yerda ham juda koʻp turli xil kombinatsiyalar mavjud, funksionallik bir boʻgʻinli / uch boʻgʻinli toifadagi bir nechta misollar yordamida yana tasvirlangan: „blond und blauäugig“, „malla-koʻkkoʻz“, „in- und auswendig“,„ikir-chikirini bilish“, „Jux und Tollerei“, „hazil va jinnilik“. Koʻpgina juft soʻzlar uchun „pragmatik qoida“ deb ataladigan narsa qoʻllaniladi: „Muhim yoki qimmatli deb hisoblangan narsa (aftidan yoki goʻyo) unchalik muhim emas yoki kamroq qimmatli boʻlganidan oldin turadi“⁸⁷.