Zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligi

2-bob. Avtomobil yo‘llariga tegishli bo‘lgan ixota maydonlarini tanlash usullari
2.1. ixota maydonlari uchun ekiladigan ko‘chatlarni tanlash
Ihota maydonlari uchun ko‘chatlarni tanlashda quyidagilarga e’tibor beriladi:
1. Ko‘chatlar tuproqning holatidan kelib chiqib, zax yoki quruq tuproq hududi bo‘yicha:
1) Zax joylar uchun archa, sosna, chinor, akasiya, dub(kashtan);
2) Quruq yerlar uchun asosan akasiya daraxti, kashtan daraxti ekiladi.
Transport vositalari intensiv bo‘lmagan hududlarga birinchi ihota maydonlariga yuqoridagi ko‘rsatilganlar, ikkinchi ihota maydonlariga esa mevali – yong‘oq daraxtini ekish mumkin.
2. Transport vositalari va piyodalar uchun yonga o‘sish darajasi yuqori bo‘lgan daraxtlarning halaqit berishiga qarab, birinchi ihota maydoni uchun archa va sosna daraxti ekiladi. Bunda daraxtlarning ekologik nuqtai nazardan qaralganda, qurt tushish ehtimoli yuqori bo‘lgan tol va teraklar ekilishi mumkin emas. Buning asosiy sababi ular katta bo‘lgach, qulab tushish ehtimoli yuqori bo‘ladi.
3. korxona yoki tashkilotlarning joylashuviga ko‘ra – ishlab chiqarish korxonalari yaqinidagi ihota maydonlariga changni ko‘plab to‘suvchi, ya’ni, chang bilan birga garmsel shamolini to‘suvchi daraxtlar – kashtan va chinor daraxtlari ekiladi.
Dam olish joyi yoki shifoxonalar oldidagi ihota maydonlariga birinchi ihota maydoniga archa, sosna, ikkinchi ihota maydonlariga majnuntol va akasiyalar, bunda ko‘proq akasiyaning yapaloq barglilari ekilishi qulay hisoblanadi. Buning atrofida o‘rindiqlar o‘rnatish orqali aholining dam olishiga qulaylik yaratilishi mumkin.
4. O‘quv maskanlari oldidagi ihota maydonlariga shovqinni to‘sish darajasi yuqori bo‘lgan yapaloq bargli daraxtlar ekiladi.
Ko‘chatlar ekiladigan maydonlar yo‘l qirg‘og‘ida bo‘lganligi uchun yo‘lga shag‘al toshli ishlov berishinobatga olinadi. Bunda o‘tuvchi qoplamalarda yemiriluvchi qatlam foydalanayotgan qoplamalarda quriladi. Chaqiq toshli yoki shag‘alli qoplamalarda yuzaga ishlov berishni ikkilamchi yokn uchlamchi qilib bajariladi.
Ikkilamchi yuzaga ishlov berish uchun mustaxkamligi kamida 1000 kg/m2 bo‘lgan chaqiq tosh yaraydi va yirikligi birinchi sepish uchun 10(15) mm 20-25 mm, ikkilamchi uchun 5-10(15) yoki 10-15 mm va uchlamchi yuzaga ishlov berish uchun mutsaxkamligi kamida 800 kg/sm² bo‘lishi kerak.
Birinchi sepish uchun 10(15)-20(25) mm, ikkilamchi uchun 10(15)-20(25) mm yoki 5-15 mm, uchlamchi uchun 510(15) yoki 10-15 mm chaqiq tosh qo‘llaniladi. Bu qo‘llaniladigan shag‘al va tshlar har qancha maydalangan bo‘lmasin, ko‘chatlarga mo‘ljallangan ihota maydonlarga tushishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim.