Ўzbekiston respublikasi

6.4. Ta'm bilish (maza) sezgilari 
Ta'm  bilish  sezgilari  shirin,  achchiq,  nordon,  sho’r  singari  mazalarni  shis 
qilish bilan tavsiflanadi. Ular muayyan turkumga kiritilgan va kiritilmagan xilma-
xil  turlarga  ega  bo’lib,  narsalarning,  moddalarning  nomlari  bilan  yuritiladi: 
nonning mazasi, qovunning mazasi kabilar.  
Ta'm  bilish  sezgilarining  organi  tilning  yuzasi  va  tanglayning  yumshoq 
qismidan  tashkil  topgandir.  Tilning  shilliq  pardasida  maxsus  ta'm  bilish 
so’rqichlari  mavjud  bo’lib,  ularning  tarkibida  tayoqsimon  shujayralardan  tuzilgan 

---

55 
 
maxsus  ta'm  bilish  "kurtaklari"  ("so’qonlari")  ga  ega.  O’ziga  xos  xususiyatlari, 
sifatlari  bilan  tafovutlanuvchi  ta'm  bilish  so’qonlari  til  yuzasida  bir  tekis 
taqsimlanmaganligi  uchun  uning  orqa  qismi  achchiq  mazani,  uchi  shirin  mazani, 
chetlari esa nordon mazani aniq sezadi, lekin uning o’rtasi bo’lsa ta'm mazasini aks 
ettira olmaydi. Ta'm bilish so’qonlarining shujayrali qismlarida maxsus sezuvchan 
nervlarning  chekka  uchlari  joylashgan,  ular  ta'm  bilish  organidagi  qo’zqalishni 
bosh  miyaga  uzatib  turadi,  uning  markazlari  shid  bilish  markazlariga  yaqin 
joydadir.  
Ta'm bilish sezgilari moddalarning kimyoviy xossalari ta'sirida shosil bo’ladi 
va so’qonlar erigan moddalar ta'siri ostida qo’zqaladi.  
Shid va ta'm bilish sezgilari o’zaro chambarchas boqlangan bo’lib, kimyoviy 
moddalarning ta'sir etishi natijasida yuzaga keladi. Ammo ularning bittasi kontakt, 
ikkinchisi distant sezgilar toifasiga kiradi.