53
Odam ko’zi ranglarni taxminan 380 millimikrondan 780 millimikrongacha
uzunlikdagi to’lqinlarning ta'sirida sezadi: 1) 780-610 qizil rang; 2) 610-590
zarqaldoq; 3) 590-575 sariq; 4) 560-510 yashil; 5) 480-470 shavo rang; 6) 470-450
ko’k rang; 7) 450-380 binafsha rang seziladi. a) Ko’rish sezgilarining xossalari:
1. Rangni toni (150 ga yaqin tuslari).
2. Ochiqlik (qora bilan oq rangda 200 gacha tus ajratiladi).
3. Rangning ravshanligi (600 ga yaqin).
4. Rangning quyuqligi (tongning yaqqolligi).
5. Ranglarning aralashib ketishi (turli uzunliklardagi yoruqlik nuri)
b) Ko’rish sezgisi jarayoni:
Uch rangli sezish nazariyasi:
1.
1756 yilda M. V. Lomonosov asosiy qoidalarini bayon qilib bergan;
2.
100 yildan keyin nemis fizigi G. Gelmgols uni to’la isbotlab bergan.
3.
Ushbu nazariyaga binoan, to’r pardaning kolbachalarida uchta asosiy
element mavjuddir, ulardan birining qo’zqalishi qizil rang sezgisini ikkinchi
birining qo’zqalishi yashil rang sezgisi va uchunchi birining qo’zqalishi binafsha
rang sezgisi shosil qiladi. Nazariyaga ko’ra, yoruqlik to’lqinlari birdaniga uchta
elementni bir xilda qo’zqatsa, oq rang sezgisini vujudga keladi. Lekin yoruqlik
to’lqinlari ikki yoki uch elementga ta'sir qilsa-yu, ammo bu ta'sir bir tekis
kechmasa,
u
sholda
sezuvchi
elementlardan
shar
birining
qanchalik
qo’zqalganligiga qarab, shar xil rang sezgilari namoyon bo’ladi.
Shozirgi zamon psixologiyasida ranglarni sezish yolqiz to’r pardasidagi
jarayonlar bilangina emas, balki miya po’stida yuzaga keladigan boshqa jarayonlar
bilan sham boqliq ekanligi to’qrisidagi ma'lumot mavjuddir. Zamonaviy
ma'lumotlarga binoan, tayoqchalarda ko’rish purpuri degan maxsus modda borligi
isbotlangan. Ko’zga yoruqlik ta'sir etganda ko’rish purpuri kimyoviy yo’l bilan
parchalanib, tarkibiy qismlarga bo’linadi va mazkur jarayon ko’rish nervini
qo’zqatib, yoruqlik sezgisi qosil qiladi, qoronqilikda esa purpur o’z funksional
sholatini qayta tiklaydi.
v) Ko’rish sezgilarida maxsus shodisalar.
1.
Rang kontrast (kuchsizlanish tufayli).
2.
Shapko’rlik.
3.
Rang ajrata olmaslik (traxoma)-kunduzgi va tungi shayvonlar.
Dostları ilə paylaş: