Zġyadxan nəBĠBƏYLĠ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
250 “istixana qazları”nın qatılığı insan sivilizasiyası tarixində indiki qədər yüksək olmamışdır. Təsdiq edilmişdir ki, hazırda dün- yada bir gündə yandırılan neft, qaz, daş kömür və s. karbohid- rogen yanacağının miqdarı beş min il müddətində təbiətdə toplanmış yanacaq qədərdir. Yer səthinin, onun sularının istili- yinin artması, artıq Arktika, Qrenlandiya və digər iri dağ buz- laqlarının əriməsinə səbəb olub. Təsdiqlənmişdir ki, son bir əsrdə Yer atmosferinin temperaturu 1 0 C-dən çox, okean sularının temperaturu isə 0,8 0 C qədər çoxalmışdır. Elə bu səbəbdən də dəniz və okean sularının səviyyəsi qalxır, çaylar tez-tez daşır, subasmalar, fırtına, tufan, qasırğa, leysan yağışları, quraqlıq, şiddətli istilər, meşə yanğınları, ərazilərin səhralaşması və s. təbii fəlakətlər baş verir. İnsan isə tam başqa mühitin məhsuludur. Hökümətlərarası Ekspertlər Qrupunun rəyinə görə yaşadığımız əsrin sonuna qədər okean sularının səviyyəsi 30- 45 santimetr qalxmalıdır. Bu isə, ilk növbədə böyük ərazilərin, bir sıra adaların, dünyanın iri sahil şəhərlərinin su altında qal- ması kimi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Qeyd edək ki, Abşeron yarımadası və Bakı şəhəri okean səviyyəsindən 25-26 metr aşa- ğı olduğundan və bunun Azərbaycanın bütün Xəzər sahillərinə aid olduğunu yada salsaq, bu çox faciəli bir fəsadlar yarada bilər. Xəzərdə su səviyyəsinin ayrı-ayrı dövrlərdə qalxaraq sahilləri basması artıq hər birimizə bəllidir. Quru sahillərin su altında qalması bir çox fəsadları ilə yanaşı ərzaq məhsulları qıtlığı da yarada bilir. Qlobal iqlim dəyişmələrinin nəticələri, xüsusən onların sağlamlığa təsiri artıq dünyanın hər yerində çox müxtəlif dərəcədə və şəkildə çılpaqlığı ilə görünməkdədir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının Avropa bölgəsinə daxil olan 53 ölkəsində apardığı tədqiqatlar göstərir ki, iqlim dəyişmələri- nin sağlamlığa təsiri anomal yüksək və ya aşağı temperaturlu günlərdə, habelə sellər, tufanlar və s. zamanı əhali arasında xəstələnmələr çoxalır, bir çox xəstəliklərin sürəti artır. 251 İqlim dəyişmələri hazırda hər il 200 min vaxtsız ölümlərə səbəb olur. 2003-cü ilin iyun-sentyabr isti yay ayları müddətin- də 12 Avropa ölkəsində 70 mindən artıq gözlənilməyən ölüm hadisəsi baş vermişdir. İqlimin istiləşməsi, eyni zamanda bir sı- ra yoluxucu xəstəlik törədicilərinin artması ilə müşahidə olunur ki, bu da çoxsaylı fəsadlara gətirib çıxarır. Yer kürəsində istiləşmənin nəticələri olan təbii fəlakətlərin iqtisadi nəticələrinə, sahil ərazilərini su basması ilə əlaqədar evlərin uçulub-dağılması, içməli su qıtlığının ya- ranması, yolların, körpülərin və digər mühəndis qurğu və infra- strukturların sıradan çıxması və s. ilə müşayət olunan əhalinin həyat şəraitinin pisləşməsi aid edilir. Azərbaycanda da son illər belə təbii hadisələr çoxalmış, ayrı-ayrı şəxsi təsərrüfatlara, dövlət müəssisə və təşkilatlarına, torpaqlarımıza, yollara, kör- pülərə, şəxsi və dövlət tikililərinə xeyli zərər dəymişdir və pro- ses get-gedə çoxalır. Ətraf mühitin mühafizəsi və sosial problemlərlə məşğul olan beynəlxalq təşkilatların təhlillərindən çıxan əsas nəticə ondan ibarətdir ki, ətraf mühitə insan fəaliyyətinin təsirinə mütləq hədd olmalıdır. Beynəlxalq birliklərin elmi təhlilinə görə qlobal istiləşmənin 2 0 C-yə çatması arzu olunmaz sərhəd sayılmalıdır. Əgər, bu temperaturda XXI əsrin ortalarında 500 milyon insan içməli su qıtlığından əziyyət çəkəcəksə, 3 0 C-də bu rəqəm üç milyarda bərabər olacaqdır. Qlobal istiləşmənin “istixana qəzaları” ilə birbaşa əlaqədar olduğu təqdirdə həmin qazların yaşadığımız əsrin ortalarına iki dəfəyə qədər azaldılması 2007-ci ilin sentyabr ayında 8 super-dövlətlərin – “səkkizlərin” samitində qərara alı- nıb və 2009-cu ilin “səkkizlər” görüşündə yenidən təsdiqlənib. Artıq, problem inkişaf edərək, ekologiyadan iqtisadiyyata, istə- nilən enerji növlərinə, yeyinti məhsullarına, içməli suya və ən başlıcası isə insanın “ölüm-dirim” məsələsinə gətirib çıxar- mışdır. 252 Hazırda qlobal istiləşmənin qarşısının alınması və əhali sağlamlığının mühafizəsi üçün dünya elmi ictimaiyyəti tərəfindən əsaslandırılaraq bəyənilmiş və BMT-nin iqlim dəyişmələri problemi üzrə sənədlərində yerinə yetirilməsi vacib sayılan tədbirlərin iki istiqaməti müəyyən olunmuşdur. Birincisi yuxarıda qeyd edildiyi kimi “istixana qaz- ları”nın miqdarı XXI əsrin ortalarına iki dəfədən çox azaldıl- masıdır. Bu mühüm tədbirin həyata keçirilməsinə Avropa ölkə- lərində olduqca həssas yanaşılır, antropogen tullantı mən- bələrinin sayının məhdudlaşdırılması və bu sahədə yeni texnologiyaların tətbiq edilməsini sürətləndirirlər. Burada çox vacib məsələ alternativ enerji məsələsidir. Bu məsələ hələ XX əsrin ortalarında Az.SSR Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin Sədri, görkəmli dövlət xadimi və görkəmli alim-professor Məmməd İsgəndərov tərəfindən qaldırılmışdır. O, Azərbaycan, onun paytaxtı Bakı şəhərində istifadəsi mümkün və əlverişli olan Günəş, külək, dağ çayları və dəniz suyu enerjisindən istifadəni təklif etməklə Azərbaycan ekologiyasına da bir töhvə olacağını söyləmişdir. Belə olan təqdirdə, müxtəlif enerji mənbələrinə münasib yeni texnologiyaların işlənib hazırlanması və tətbiqi, yanacaq və enerji istehlakının, o cümlədən yeni yaşayış və ictimai binaların tikilməsi və rekonstruksiyası, enerjidən qənaətlə istifadə, yeni standartların tətbiqi, bu standartlara ciddi əməl edilməsi, tullantı mənbələrində “istixana qazları”nın maksimum utilizasiyasının texnoloji həlli, iri şəhərlərdə karbohidrogen yanacaqları ilə işləyən nəqliyyat hərəkətlərinin məhdudlaşdırılması və s. tələb olunur. Digər vacib məsələ isə insanların dəyişən iqlim şəraitinə uyğunlaşmasına nail olunmasıdır. Yəni, əhalinin yüksək tem- peratur şəraitinə adaptasiya qabiliyyətini artırmaq və “istixana qazları”nın atmosferə atılmasına qarşı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün vacib strategiyanın ortaya qoyulmasıdır. Bu strategiyaya uyğun olaraq hər bir dövlət, özünün mü- vafiq bölgələrində çayların daşmasına və içməli su qıtlığına Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|