Zġyadxan nəBĠBƏYLĠ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
244 mışdır. Milli Parkla yanaşı, xüsusi mühafizə olunan təbiət əra- zisinin 27870,0 hektarında Ordubad Dövlət Təbiət Yasaqlığı yerləşir. Ordubad Milli Parkının yaradılmasında məqsəd ərazidə ayrı-ayrı komponentlərin mühafizəsi, ərazinin özünəməxsus iqlim, relyef və digər fiziki-coğrafi xüsusiyyətlərə malik olması, burada müxtəlif növ heyvanların, o cümlədən, endemik növlərin qorunub saxlanması ilə yanaşı, ərazi üçün səciyyəvi olan fauna növlərini qoruyub saxlamaq, ekoloji monitorinqi həyata keçirmək, əhalini ekoloji maarifləndirmək, turizm üçün əlverişli şərait yaratmaqdan ibarətdir. Orta hündürlüyü 3200 metrə çatan Zəngəzur silsiləsi Kiçik Qafqazın bütün silsilələrindən yüksəkdir. Onun ən yük- sək zirvəsi olan Gəmiqaya Ordubad Milli Parkının ərazisində olmaqla 3906 metrdir. Eyni zamanda Kiçik Qafqazın Azər- baycan Respublikası ərazisində ən yüksək zirvəsidir. Zəngəzur silsiləsinin sonuncu, üçüncü hissəsi Soyuq dağdır ki, o da Ordubad Milli Parkının ərazisinə aiddir. Soyuq dağ 2000-3000 metr mütləq yüksəklik arasında tərəddüd edir. Bu hissə 12 km- lik bir məsafədə həm cənub, həm də qərb istiqamətində alçalır. Burada uçurumlu yamaclar, dar su ayrıcları var. Aşınmış sü- xurlar çox geniş yayılmışdır. Soyuq dağda qədim buzlaq relyefi azalır və relyeflərin alçalması ilə əlaqədar olaraq yox dərəcə- sinə çatır. Ordubad Milli Parkının ərazisinin çox hissəsi dağlıq- dır. Yayı quraq keçən soyuq iqlimi var. Orta temperatur yanvar ayında 3-10 0 -dək, iyulda 10-25 0 -dir. İllik yağıntı 300-800 mm- dir. Bölgənin su şəbəkəsi Gilançay, Vənənçay, Ordubad çay- larıdır. İranla sərhədboyu Araz çayı axır. Ərazinin torpaq ör- tüyü müxtəlifdir. Əsasən boz-çəmən, allüvial-çəmən, dağ-me- şə, çimli, dağ-çəmən torpaqlar yayılmışdır. Ordubad Milli Par- kının su şəbəkəsini əsasən ərazidən axan çaylar təşkil edir. Or- dubad bölgəsinin ərazisində çay şəbəkəsi bərabər inkişaf etmə- mişdir. Ərazidən axan çaylardan Gilançay, Düylünçay, Və- nəndçay, Kotamçay, Kilitçay öz mənbələrini bulaqlardan, yağış 245 və qar sularından alırlar. Başlanğıcını Göy-göldən götürən Sa- ğarsu çayı Gilançaya tökülür. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində suda-quruda yaşayanların 6 növü mövcuddur. Bunlardan Suriya sarımsaqiy- li qurbağası, yaşıl qurbağa, adi ağac qurbağası, qısaayaq qur- bağa, göl qurbağası, Zaqafqaziya qurbağası və Kiçik Asiya qurbağası yayılmışdır. 6 növ suda-quruda yaşayanların 4 növünə Ordubad Milli Parkının ərazisində rast gəlmək müm- kündür. Bunlar Suriya sarımsaqiyli qurbağası, yaşıl qurbağa, kiçik ağac qurbağası, qısaayaq göl qurbağasıdır. Suriya sarım- saqiyli qurbağasının nəsli kəsilmək təhlükəsi olduğundan Azər- baycan Respublikasının «Qırmızı Kitabı»na daxil edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində 38 növ və yarımnöv sürünənlər mövcuddur. Bunlardan 5 növ tısbağa, 12 növ və yarımnöv ilanlara rast gəlmək olar. Xəzər tısbağası, Aralıq dənizi tısbağası, yovşanlıq girdaban kərtənkələsi, kiçik Asiya gürzəsi, kiçik Asiya kərtənkələsi, Zaqafqaziya təlxəyi, ox ilanı qorunduğu üçün «Qırmızı Kitab»a salınmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası öz quş faunasının zəngin- liyinə görə Azərbaycan Respublikasında özünə məxsus yer tu- tur. Ərazidə 217 növ və yarımnöv quşa rast gəlinir ki, bun- lardan 15 növü Avropa tüvüyü, çəhrayı qutan, qıvrımlələk qutan, ərsindimdik, ağquyruq dəniz qartalı, berqut, toğ- lugötürən, adi ilanyeyən, şahin, Xəzər uları, dovdaq, bəzgək və başqaları «Qırmızı Kitab»a daxil edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında 62-yə qədər məməli heyvan növünə və ya yarımnövünə təsadüf edilir. Bunlardan 32 növ və ya yarımnövə Ordubad Milli Parkının və Ordubad Dövlət Təbiət Yasaqlığının ərazisində rast gəlinir. Bunlardan Blazilius və ya Aralıq dənizi nalburunu, cənub nalburunu, adi uzunqanadlı, oxlu kirpi, kəsəyən dağ siçancığı, bəbir, çöl pişiyi, manul pişiyi, qonur ayı, Qafqaz bezoar keçisi, dağ qoyu- nu və digərləri ərazidə məskunlaşmışdır. 246 Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində 12 növ yırtıcı heyvan vardır. Bunlardan Milli Parkın ərazisində canavar, çaq- qal, adi tülkü, zolaqlı kaftar, daşlıq dələsi, porsuq, meşə pişiyi və digərlərinə rast gəlmək mümkündür. Azərbaycan sularında 100-ə yaxın balıq növü yaşayır. Bunlardan Naxçıvan sularında 16 növ balığın olması müəyyən edilmişdir. Bunlardan Kür altağızı, Kür qumlaqçası, Araz xramuliyası, Kür şirbiti, ilişkən, çəki, qızılxallı balıq, zərdəbər, Qafqaz gümüşcəsi və digərlərini qeyd etmək olar. Göstərilən balıqlardan yalnız «Qızılxallı» balıq Azərbaycanın «Qırmızı ki- tab»ına düşmüşdür. Qızıl xallı balıq əsasən Milli Parkın ərazi- sində olan Çalğarsu Əyriçay və Paraqaçayda geniş yayılmışdır. Ordubad Milli Parkının və Ordubad Dövlət Təbiət Ya- saqlığının ərazisi ali və nadir bitkilərə görə də zəngindir. Belə ki, Muxtar Respublika ərazisində bitən 110 növ ali və nadir bit- kidən 77 növü Milli Parkın və Yasaqlığın ərazisində mövcud- dur. Bunlardan çılpaq dorema, yabanı zınbırtikan, Araz palıdı, zərif süsən, Qrossheym süsəni, Gözəl qayışləçək, Mişşenko zümrüdçiçəyi və digər 77 növ ali və nadir bitkinin əksəriyyəti «Qırmızı Kitab»a düşmüşdür. Ordubad Milli Parkının və Ordubad Dövlət Təbiət Ya- saqlığının ərazisi fauna və floranın zənginliyi ilə yanaşı, həm də təbii və tarixi abidələr diyandır. ġahdağ Milli Parkı Azərbaycan Respublikası Preziden- tinin 2006-cı il 08 dekabr tarixli 1814 nömrəli Sərəncamı ilə yaradılmışdır. Ərazisi ilkin olaraq 115895 hektar təşkil edir ki, bundan İsmayıllı və Pirqulu Dövlət Təbiət qoruqları 21014 ha, Quba, Qusar, İsmayıllı, Qəbələ, Oğuz və Şamaxı bölgələrinin inzibati ərazilərində olan dövlət meşə fondu torpaqları 81797 ha və həmin bölgələrin hüdudlarındakı yüksəkliklərdə yerləşən və istifadəsiz yaylaqlar 13084 təşkil edir. Şahdağ Milli Parkının yaradılmasında məqsəd çoxlu say- da endemik və nəsli kəsilməkdə olan növlər və transsərhəd kö- çəri heyvanlar da daxil olmaqla qlobal əhəmiyyətli dağ Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|