Mavzu: Afsona, rivoyat va naqllar

Mavzu: Afsona, rivoyat va naqllar Identiv o’quv maqsadlari: 1.”Afsona” so’zi ma’nosini tushuntirish, bu mavzu rang-barangligi, suyujet tuzilishi, tarixiyligi haqida ma’lumot berish. 2. Rivoyat janriga ta’rif berish, turlarga ajratish. 3. Naql janrining afsona va rivoyatlardan farqini izohlash. 4. Shakl va mazmuniga ko’ra bo’linishini izohlab berish.

Ko’riladigan masalalar:

• Ko’riladigan masalalar:
• Afsona janri va uning tarixiyligi.
• Afsona turli aspektlardagi tasnifi, paydo bo’lish jarayoni.
• Rivoyat va afsonalar. Tarixiy va toponimik rivoyatlar.
• Naql atamasiga ta’rif.
• Naqlning boshqa janrlardan farqli tomoni, va sof naqllaar.

Adabiyotlar:

• K. Imomov va boshqalar.”O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi” T. 1990y.
• T. Mirzayev va boshqalar. “O’zbek xalq og’zaki ijodi xrestomatiyasi” T. 2008y.
• H. Razzoqov va boshqalar. “O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi”T.1998y.
• M. Murodova.”Folklor va etnografiya” T. 2008y.

AFSONA- o’zbek xalq og’zaki ijodining eng qadimgi janrlaridan bo’lib, u ijtimoiy hayot bilan bog’liq bo’lgan voqea va hodisalarning hayoliy uydirmalar asosida hikoya qilinadi.

• “AFSONA”- fantastika,sehr-jodu va hayotiy uydirmalar asos bo’lgan nasriy hikoyadir.
• “AFSONA” atamasi forscha “fusun”(yoki arabcha “afsun”) so’zidan “sehr, avrash, makr” ma’nosini bildiradi.Ularda yarim hayotiy, yarim hayoliy voqealar tasvirlanadi.
• ARISTOTEL afsonalarni “haqiqatdan xabar beruvchi yolg’on hikoyalar” deb atagan.

M.Koshg’ariy. “Devonu lug’atit turk” asarida “sov” so’zi bilan nomlab “hikoya, qissa”.deb izohlaydi.

• Afsonalar ijrochisi xalq ommasi bo’lib, ular mavzusiga ko’ra sof mifologik tarixiy, toponomik, diniy, maishiy bo’lishi mumkin. Ularda an’anaviylik, barqaror va kompozitsiya yo’q.

Sof mifologik afsonalar yer va osmon xudolari, Suv parilari, ilk odamning yaratilishi haqida hikoya qiladi. “Qayumars”, “Er hubbi”, “Odami od”, “Anbar ona”, “Hazrati Hizr” kabi mifologik afsonalar ibtidoiy dunyoqarash, sirli ko’ringan narsalarni muqaddaslashtirish asosida paydo bo’lgan.

• Sof mifologik afsonalar yer va osmon xudolari, Suv parilari, ilk odamning yaratilishi haqida hikoya qiladi. “Qayumars”, “Er hubbi”, “Odami od”, “Anbar ona”, “Hazrati Hizr” kabi mifologik afsonalar ibtidoiy dunyoqarash, sirli ko’ringan narsalarni muqaddaslashtirish asosida paydo bo’lgan.