Naqil-maqallarda sóylew ádebi máseleleri Reje

Naqil-maqallarda sóylew ádebi máseleleri
Reje:
Kirisiw

1. 
   Naqil-maqallardiń qollaniliwi
   
2. 
   Naqil-maqallarda sóylew ádebi máseleleri
   

Juwmaqlaw
Paydalanilǵan ádebiyatlar


Kirisiw
Qisqa,iqshamli,uyqasqan sózler dizbegi menen juwmaqlastirilgan oylar dúrkiminiń ańlatatuǵin, adamlardiń dúnya taniwin bildiretuǵin danaliq sózler naqil dep ataladi. Olar hárqiyli temalarda aytiladi. Naqildi kopshilik adam biledi,biraq oni kóbirek aytatuǵin naqilshilar. Misali diyqanshiliq haqqinda ,,Saǵadaǵi suw ishedi, ayaqtaǵi uw ishedi”, ,,Ákeń murap bolǵansha , jeriń oy bolsin”, ,,Saliniń arqasina shigin suw ishedi”, ,, Ne ekseń son orarsań”, ,,Til menen oraq orsań beliń awrimaydi’’, ,,Qaship ketgenshe shaship ket” degen naqil-maqallarda jer isleri,suw,diyqanshiliqqa baylanisli xaliqtiń ásirler boyi toplaǵan tájiriybesiniń jiyintiǵI berilgen.
Diyqanshiliq penen qosa mal sharwashiliǵi qaraqalpaqlardiń basqa da qońsilas xaliqlar siyaqli kún kórisiniń tiykarin quraǵan. Sonliqtan birneshe ásirler boyina bul kásip boyinsha olar bay tájiriybe toplaǵan. Usi heshqashan qosimtasiz turmis shinliǵI, birneshe márte qayta-qayta bastan ótken turmis waqiyalari tuwrali oǵada kúshli shin mánisinde xaliqliq naqil-maqallardi payda etken. Misali; ,,Jaylawi otli bolsa mali sútli boladi’’, ,,At awnaǵan jerde túk qaladi’’, ,,Túyege naz qil deseń,bir tanap jerdi wayran etedi’’, ,, Oynaqlaǵan buzaw ot basadi’’, ,,Siylaǵandi siy bilmes, siypaǵandi eshek bilmes’’, ,,At tuyaǵinan aqsaydi’’ ,, Iyt úrer,kárwan kósher’’, ,, Tuyeni jel ushirsa,eshkini aspanda kór’’ ,,Aydaǵaniń eki eshki,isqirǵaniń jer jaradi’’ ,,At baspayman degen jerin úsh basadi’’ ,,Tuyege jantaq kerek bolsa moynin sozadi’’ ,,Ayran tilegen shelegin jasirmaydi’’ ,,Alp anadan, at biyeden tuwadi’’ ,,Tayp ishseń tay baylanadi’’ ,,Túyeniń úlkeni kópirde tayaq jeydi ‘’ ,, Jaqsi atǵa bir qamshi, jaman atǵa miń qamshi’. Joqaridagi naqil-maqallardiń hárqaysisi tek mal sharwashiliǵI boyinsha ǵana emes , olarda haywanat dúnyasi tiykarǵI obiekt bolǵan soń shártli túrde usilay atalǵan, al pútini menen adamzat turmisiniń, oniń bay moralliq qásiyetleriniń hámme tárepleri oǵada tereń danaliq sheshimler menen qamtilǵan. Olardiń hárqaysisinda úlken bir sir, keń du;nya, oy teńizi shalqip atir. Naqillarda kóp mánilik bar.