O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg’ona davlat universiteti sirtqi bo’lim

---

 
 
 
 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR 
VAZIRLIGI 
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI 
SIRTQI BO’LIM 
 
MUSTAQIL ISH 
 
Mavzu:
 
 
 
Genetikaning yangi yo’nalishlari 
Guruh:
 
 
 
21.01 
Bajardi:
 
 
 
Yoqubova M 
Qabul qildi:
 
 
Xalilova B 

---

 
Mavzu: Genetikaning yangi yo’nalishi. 
Reja: 
1.Genetika haqida umumiy tushinchalar. 
2.Irsiyat va o’zgaruvchanlik 
3.Odam genetikasi Odam genetikasini o'rganish usullari 
4.Foydalanilgan adabiyotlar va manbalar

---

Genetika (yun. genezis — kelib chiqish, paydo boʻlish) — barcha tirik organizmlarga 
xos boʻlgan irsiyat va oʻzgaruvchanlikni hamda ularni boshqarish metodlarini 
oʻrganadigan fan. G.Mendelning asosiy vazifasi irsiyatning moddiy asoslari 
hisoblanadigan xromosoma, genlar va nuklein kislotalar (DNK, RNK) tuzilishi hamda 
funksiyalarini tadqiq qilish orqali organizmlar belgi va xususiyatlarining rivojlanishi va 
kelgusi avlodlarga oʻtishini ochib berishdan iborat. Har xil fizik va kimyoviy omillar 
taʼsirida organizmlarda irsiy oʻzgaruvchanlikning paydo boʻlishi va uning organizmlar 
evolyutsiyasidagi ahamiyatini tadqiq qilish ham G.Mendelning vazifalari qatoriga 
kiradi. Madaniy oʻsimliklarning serhosil navlari, hayvonlar va mikroorganizmlarning 
mahsuldor zotlari va shtammlarini yaratish; irsiy kasalliklarning paydo boʻlish 
sabablarini oʻrganish asosida ularning oldini olish va davolash usullarini ishlab chiqish; 
ekologik muhitning irsiyatga salbiy taʼsir etuvchi omillarini oʻrgaiib, genofondni saqlab 
qolishni genetik jihatdan asoslab berish G.Mendel tadqiqotlarining amaliy 
muammolarini ifodalaydi. G.Mendelning mustaqil fan sifatida shakllanishida chex 
olimi G. Mendel tomonidan 1865-yilda irsiyat qonunlarining ochilishi katta ahamiyatga 
ega boʻldi. Noʻxat ustida olib borgan tajribalari asosida G.Mendel G. Mendelning 
asosiy metoda hisoblangan duragaylash orqali irsiyatni oʻrganish metodiga asos soldi. 
U organizmlar belgi va xususiyatlarini kelgusi avlodga berishi irsiyat omillari (hoz. 
tushunchaga koʻra genlar) bilan bogʻliqligini taʼkidlaydi. G.Mendel ochgan qonunlar 
uzoq vaqt eʼtibordan chetda qoldi. Faqat 1900-yilda de-Friz (Gollandiya), K. Korrens 
(Germaniya) va E. Chermak (Avstriya) tadqiqotlari tufayli bu krnunlar qayta kashf 
qilinib, Mendel nom i bilan ataladigan boʻldi. Shu sababdan 1900-yil G.Mendelning 
mustaqil fan sifatida tashkil topgan yili hisoblanadi. Biroq G. Mendel termini 1906-yil 
ingliz olimi U. Betsonning taklifi bilan berildi. G.Mendelning keyingi rivojlanishi 
natijasida Mendel kashf etgan qonunlarning universalligi uni barcha organizmlarga, 
jumladan odamga ham taalluqli ekanligi isbot qilindi. Keyinchalik organizmdagi 
aksariyat belgilarning irsiylanishida ikki va undan ortiq genlar ishtirok etishi bilan 
bogʻliq boʻlgan komplementarlik, epistaz, polimeriya, pleyotropiya hodisalari hamda 

---

belgilar irsiylanishida allel bulmagan genlarning murakkab uzaro taʼsiridan iborat 
kombinirlangan tip kashf etildi. G.Mendelning asos solgan ushbu yoʻnalishi hozirgi 
davrda yanada tez rivojlanmoqda. Bu yoʻnalish klassik genetika, yaʼni mendelizm deb 
ataladi. Mendel yaratgan irsiyat qonunlarini isbotlashda sitologiya fani erishgan 
yutuqlar ham katta ahamiyatga ega. Sitologik tadqiqotlar tufayli irsiyatning moddiy 
asosi hisoblangan xromosomalar mavjudligi, ular soni har bir turning barcha individlari 
uchun bir xil boʻlishi aniqlandi. G.Mendel tarixida amerikalik genetik T. X. Morgan 
(1911) va uning xodimlari (K. Brijes, A. Stertevant va G. Meller) tomonidan asoslab 
berilgan irsiyatning xromosoma nazariyasi alohida oʻrin tutadi. Bu nazariyaning 
ochilishida Morgan va xodimlarining jins genetikasi va belgilarning jins bilan bogʻliq 
holda hamda ularning birikkan holda irsiylanishini oʻrganish natijalari katta ahamiyat 
kasb etdi. Mazkur nazariyaga binoan organizmlar belgi va xususiyatlarining irsiylanishi 
irsiyat birligi — genlar orqali amalga oshadi; genlar xromosomalarda koʻp miqdorda 
hamda tegishli tarkibda chiziq-chiziq boʻlib joylashadi. Bitta xromosomada joylashgan 
genlar birgalikda irsiylanadi va ular birikkan genlar deb ataladi. Irsiylanishning bu xili 
birikkan holda irsiylanish deyiladi. Birikkan genlarning irsiylanishi Mendelning 
uchinchi qonuniga mos kelmaydi. Bitta xromosomada joylashgan genlarning birikkan 
holda irsiylanishi haqidagi Morgan kashf etgan qonuniyat G. Mendelning toʻrtinchi 
fundamental qonuni hisoblanadi. Biroq birikkan holda irsiylanish mutlaq boʻlmasdan, 
bir qancha hollarda avlodda ota-ona belgilariga nisbatan ajralish roʻy beradi. Bu hodisa 
gomologik xromosomalarning chalkashuvi (krossingover), yaʼni ikkita xromosoma 
ayrim qismlarining oʻzaro oʻrin almashinishi natijasida sodir boʻladi. Bu sohadagi i. 
t.lar tufayli xromosomalarda genlarning joylashish tartiblari aniqlandi, yaʼni 
xromosomalarning genetik haritalari tuzildi. Morgan va xodimlarining tadqiqotlari
G. Mendelning bir tarmogʻi boʻlgan sitogenetikaning paydo boʻlishiga asos soldi. 
Genlarning tuzilishi va faoliyatining molekulyar asoslarini kimyoviy, fizik, kibernetik 
metodlar va matematik modellashtirish orqali tadqiq qilish molekulyar G.ning 
rivojlanishiga olib keldi. Molekulyar G. Mendel sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar 

---

DNK kodining kashf etilishi (J. Uotson, F. Krik, 1953); oqsil molekulalari tarkibiga 
kiruvchi aminokislotalarning biosintez jarayonida oqsil hosil boʻlishidagi ishtirokini 
taʼmin etuvchi irsiy axborot (kod) birligi boʻlgan nukleotidlar tripletining aniqlanishi 
(M. Nirenberg , G. Mendel Mattey, S. Ochoa va F. Krik, 1961—62); genning 
molekulyar-genetik taʼrifi izohlanishi (Bidl, Tatum); lab. sharoitida DNK 
molekulasining sunʼiy sintez kilinishi (A. Kornberg , 1958); gen funksiyasi, yaʼni oqsil 
sintez qilinishi regulyatsiyasi molekulyar mexanizmining ochib berilishi (F. Jakob, J. 
Mono, 1961-62) bilan bogʻliq. Bu sohada nazariy tadqiqotlarning rivojlanishi natijasida 
G. Mendelning amaliy sohasi — gen injeneriyasi va biotexnologiya paydo boʻldi. 
Genetika fani, barcha tirik organizmlarga xos bo‘lgan irisiyat, o‘zgaruvchanlik 
qonuniyatlarini o‘rganadi va ularni boshqarish metodi hisoblanadi. Irsiyat – tirik 
organizmlarning o‘z belgilari va xususiyatlarini kelgusi avlodlarga o‘tkazish, ya’ni 
nasldan-naslga berish xossasidir. Irsiyat tufayli avlodlararo moddiy va funksional 
izchillik ta’min etiladi. Organizmlarning o‘zaro o‘xshashlik va qarindoshlik darajasiga 
binoan oila, urug‘, tur kabi sistematik guruhlarga muayyan tartibda taqsimlanishining 
asosida ham irsiyat yotadi. Irsiyat organizmlar ontogenezining turg‘unligi, ontogenez 
bosqichlari ketma-ketligini va bu jarayonlarda moddalar almashinuvi xususiyatlarini 
belgilab beradi. Irsiyat tufayli organizmlar har xil guruhlarining nisbatan mustaqilligi, 
ularning yaxlit sistema (populyatsiyalar, turlar) sinfida muayyan yashash sharoitiga 
moslashganlik xususiyatlari saqlab qolinadi. Shu sababdan irsiyat evolyutsion 
jarayonning eng asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Irsiyatning yana bir xususiyati 
uning o‘zgaruchanligidir. O‘zgaruvchanlik – tirik organizmlarning tashqi va ichki 
omillar ta’sirida yangi, o‘zgargan belgi va xususiyatlarini hosil qilishdan iborat. 
O‘zgaruvchanlik tufayli organizmlar o‘z ajdodlaridan hamda bir-biridan, o‘z belgi va 
xususiyatlari bilan farq qiladi. Buning natijasida ularda xilma-xillik namoyon bo‘ladi.
Genetika fani, organizmlarda, ularning belgi va xususiyatlarining nasldan-naslga 
berilishini ta’minlovchi gen deb ataluvchi irsiy birlik mavjudligini isbot etdi. Har qaysi 
organizmdagi barcha genlarning yig‘indisi uning genotipini tashkil etadi. 

---

Organizmning rivojlanishida hosil bo‘lgan belgi va xususiyatlarning yig‘indisi uning 
fenotipi deb ataladi.
Gen – irsiyatning elementar zarrachasidir. Har bir gen bitta irsiy xususiyat uchun javob 
beradi. Gen – DNK molekulalarning uchastkasidir. Irsiyat haqidagi to‘liq 
informatsiyani DNK molekulasi beradi.
Genetika o‘zining rivojlanishida yettita bosqichni bosib o‘tdi. 
I-Bosqich. G.Mendel irsiyat qonunlarini ochdi. Irsiyat qonunlari quyidagilardan iborat:
a) organizm belgi va xususiyatlarining irsiy asosini genlar tashkil etadi; 
b) irsiyat birligi bo‘lgan genlar nisbatan turg‘undir;
v) har bir gen har xil allel (dominat va resessiv) holatda bo‘ladi; 
g) tana hujayralarida genlar jinsiy hujaradagina nisbatan ikki hissa ko‘p .
II-bosg‘ich. A.Vesmon ko‘rsatishicha, jinsiy hujayralar, organizmning qolgan 
qismlaridan ajralib turadi va shuning uchun somatik to‘qimalarga ta’sir etadigan 
omillarga duchor bo‘lmaydi. 
III-Brsqich. X.Friz avloddan-avlodga o‘tadigan mutatsiyalar mavjudligini kashf etdi, 
ular diskret o‘zgaruvchanlikning asosini tashkil etardi. Uning farazicha, yangi turlar 
mutatsiyalar oqibatida yuzaga kelgandir. Genetikadagi mutatsiya tushunchasi 
sinergetikadagi fluktuatsiya tushunchasiga o‘xshashdir. Mutatsiya – bu gen tarkibining 
qisman o‘zgarishidir. Uning so‘nggi effekti – mutant genlar tomonidan kodlanadigan 
oqsillar xususiyatining o‘zgarishidir. Mutatsiya natijasida yuzaga kelgan belgi yo‘qolib 
ketmaydi, balki to‘planib boradi. Mutatsiyalar radiatsiya, kimyoviy birikmalar, harorat 
o‘zgarishi va nihoyat oddiygina tasodif bo‘lishi mumkin. 

---

IV-Bosqich. Tomas Morgan irsiyatning xromosomalar nazariyasini yaratdi, unga ko‘ra 
har bir biologik turga o‘zining qat’iy belgilangan xromosomalar soni xosdir.
V-Bosqich. G.Miller genotipni rengen nurlari ta’sirida o‘zgarishi mumkinligini kashf 
etdi. Oqibatda, genetikada yangi yo‘nalish paydo bo‘ldi va gen injeneriyasi deb atala 
boshlandi. U genetik mexanizmga ta’sir etishning ulkan imkoniyatlarini va xavf-
xatarlarini keltirib chiqaradi. 
VI-Bosqich. Dj.Bidl va E.Tatum biosintez jarayonlarning genetik asoslarini aniqlashga 
muvaffaq bo‘ldilar.
VII-Bosqich. Djeyms Uotson va F.Krik DNK molekulyar tuzilmasi modelini va uni 
replekatsiya qilish mexanizmini taklif etishdi. Ya’ni, aynan DNK ning irsiy axborot 
tashuvchisi ekanligi, 40-yillarning o‘rtalarida aniqlandi. Bunda bakteriyalarning bitta 
shtammi DNK sini boshqasiga o‘tkazilgandan so‘ng, unda DNK si olingan bakteriyalar 
shtammi paydo bo‘la boshladi. Biroz keyinroq esa triplet genetik kodi ochildi va uning 
barcha organizmlar uchun universal ekanligi aniqlandi, yadro esa hujayra to‘g‘risida 
barcha ma’lumotlarga ega bo‘lgan boshqaruv organi sifatida tushuntirila boshlandi. 
DNK ni kitob bilan o‘xshashligini davom ettirgan holda aytish mumkinki, agarda 
aminokislota so‘z bo‘lsa, bakteriyalar bobdir, inson esa – ulkan qomusdir. Shu o‘rinda, 
viruslar xususida biroz to‘xtaladigan bo‘lsak, u oqsillarning odatdagi molekulalaridan 
ming marta katta bo‘lib, oziqlanmaydi va o‘smaydi, faqatgina xo‘jayin hujayra ichida 
qayta ishlab chiqiladi. Ularni o‘rganish, irsiyat apparatining ahamiyatini yaxshi 
namoyish etadi. Virus boshchalar va dumli spiraliga ega bo‘ladi. Spiral prujina 
qisqaradi va igna kabi hujayra ichiga kirib boradi. Keyin esa trubka orqali DNK 
chiqarib tashlanadi va ko‘pincha bir necha minutdan so‘ng hujayra yoriladi va yuzlab 
va undan ko‘proq yangi virus zarrachalari yangi hujayralarni zararlashga tayyor 
bo‘ladi. Zararlanish jarayonida virus hujayrada inqilobiy o‘zgarishlar qiladi. Ular bilan 
faqatgina interferon vositasi bilangina kurashish mumkin – u moddalar hujayralarida 

---

begona DNK larni yo‘qotishga maxsus ixtisoslashgandir. Genetikaning guvohlik 
berishcha: bizlar o‘zimizda vafot etgan barcha avlodlarimiz, butun tabiat to‘g‘risida 
axborotga egamiz. Butun tabiat go‘yoki bizda jamuljam bo‘lgandir. Bu esa bizga tabiat 
qo‘ygan ma’suliyat to‘g‘risida guvohlik beradi. Zamonaviy genetika oldida genlar 
uyushmasini, ular dinamikasini o‘rganish va ijtimoiy jihatdan bog‘lanishdagi genlarni 
qidirish muammosi turadi. Bu g‘oyalarni amalga yuzaga chiqarishi genetik injeneriya 
(yoki gen injenerlik) deb atalgan va katta istiqbolga ega yangi sohani dunyoga keltirdi. 
Genetik injeneriya qisqacha aytganda, genlar ustida turli manipulyatsiyalar o‘tkazish. 
Genetik injeneriya – molekulyar genetika sohasi. Genetik injeneriya umumiy genetika, 
molekulyar genetika, molekulyar biologiya, biorganik kimyo, mikrobiologiya, 
o‘simlikshunoslik kabi biologik fanlar nazariyalari hamda tadqiq etish usullarining bir-
birini to‘ldirishi tufayli shakllandi. Genlarning tabiatda uchramaydigan yangi 
birikmalarini genetik va biokimyoviy usullar yordamida maqsadga muvofiq holda 
vujudga keltirish bilan shug‘ullanadi. Muayyan organizm hujayrasidan ajratib olingan 
gen yoki genlar guruhini nuklein kislotaning ma’lum molekulalari bilan biriktirib, hosil 
bo‘lgan duragayni boshqa organizm hujayrasiga kiritishga asoslangan. Viruslar va 
boshqa har qanday tirik mavjudot hujayralarining irsiy programmasini maqsadga 
muvofiq modellashtirish, yangi shtamm virus va mikroorgnizmlar, o‘simlik, hayvon 
hujayralarining yangi xillarini, o‘simlik navlari va hayvon zotlarining qishloq xo‘jalik 
uchun zarur shakllarini yaratish genetik injeneriya vazifasidir. AQSH olimi P.Berg 
xodimlari bilan birga virus va mikroorganizmlar irsiy molekulasi qismlarini probirkada 
ulab, rekombinat DNK olishi genetik injeneriyaning vujudga kelishiga asos soldi. 
Genetik injeneriyaning paydo bo‘lishi DNK strukturasi, uni replikatsiyasi, 
regulyatsiyasi, molekulaning ayrim qismlari, hatto, alohida nukleotidlarni tanish 
mexanizmi, ayrim nuklein kislota, oqsillarni minimal miqdorda ajratib olib uni 
millionlab nusxasini tayyorlash texnikasini ishlab chiqilishiga bog‘liq edi. Rekombinat 
molekulalar olish texnikasini takomillashtirish natijasida yangi viruslar, mikroblar, 
o‘simliklar, hayvonlar turlarini yaratish, nasliy kasalliklarini davolash, buzilgan 

---

genlarni tuzatish, insoniyat uchun zarur genotipik konstruksiyalar tuzish imkoniyati 
tug‘ildi. Bu sohaning istiqboli, jamiyat rivojlanishiga ta’siri qanday bo‘lishini oldindan 
aytish qiyin. Lekin inson qo‘liga shunday qudratli qurol tekkani aniq. Ayrim DNK 
molekulalari genlarni bir turini ko‘p nusxalarini tayyorlash uchun ilgaridan 
hujayralarning toza liniyalarini olishda ko‘pdan beri ishlatiladigan klonirlash 
texnikasining molekulalarga moslashtirilgan varianti qo‘llanadi. Hujayra liniyalarini 
bir xilligini klonirlash usuli bilan kuchaytirish mumkin. Klon deb birdan-bir old 
hujayradan kelib chiqqan hujayralar populyatsiyasiga aytiladi. Klonirlash asosan 
mutant hujayralar olish uchun ishlatiladi. Molekulyar klonirlash DNK ning aniq bir 
namunasini toza holda ko‘paytirishdan iborat. Keyingi yillarda somatik hujayralarning 
qo‘shilishiga (gibridizatsiyaga) ham erishish mumkin bo‘ldi. Bunda avvalo ikkita 
yadroli bitta kombinirlangan hujayra – geterokarion kelib chiqadi. Vaqt o‘tishi bilan 
geterokarion mitotik bo‘linib, bir yadroli gidrid hujayra beradi. Uni klonirlash mumkin. 
Gen injeneriya bilan hujayra injeneriyasi yutuqlarining sintezi tufayli biotexnologiya 
fani shakllandi.
Biotexnologiya – qishloq xo‘jaligi, sanoat va tibbiyotning turli sohalarida tirik 
organizm va biologik jarayonlardan foydalanadigan sanoat usullari majmui. Biologiya 
va texnika imkoniyatlarini birlashtiradigan ilmiy yo‘nalish. Biotexnologiya 
mikrobiologiya, biokimyo, bioorganik kimyo, molekulyar biologiya, fiziologiya, 
genetika, molekulyar genetika, genetik injeneriya yutug‘iga asoslanadi. 
Biotexnologiyaning mikrobiologik biotexnologiya membranalar biotexnologiyasi, 
membranalar va immobillashgan fermentlar biotexnologiyasi, hujayra biotexnoloiyasi, 
gen va hujayra injeneriyasi biotexnologiyasi kabi sohalari mavjud. 
Mikrobiologik biotexnologiya mikroorganizmlar hayot faoliyatidagi jarayonlarga 
asoslangan bo‘lib, bu sohada fermentli preparatlar, antibiotiklar, gormonlar, oqsil 
moddalari va xalq xo‘jaligining turli tarmoqlari uchun zarur metobolitlar sintez 
qilinadi. Masalan, O‘zbekiston FA Mikrobiolgiya institutida mikrobiologik 

---

biotexnologiya asosida o‘simlik chiqindilari (g‘o‘zapoya, chang‘aloq, somon va 
chiqindilar)dan chorva mollari uchun ozuqa tayyorlashga erishildi. Ayrim mamlakatlar 
Braziliyada maxsus mikroblar vositasida sellyulozadan qand yoki spirt olish, mol 
go‘ngidan metan gazi olish biotexnologiyasi Xitoy, Braziliya va Yevropa 
mamlakatlarida juda yuqori iqtisodiy samara bermoqda. Membranalar va 
immobillashgan fermentlar biotexnologiyasi vositasida xilma-xil jarayonlarni o‘lchash 
va nazorat qilish uskunalari ishlab chiqarish mumkin. Bundan foydalanib biotexnologik 
jarayonlar yaratilgan. Hujayra biotexnologiyasi o‘simlik, hayvon va odam 
hujayralarining sun’iy sharoitda o‘sishi hamda ko‘payishi mikroorganizmlarnikiga 
o‘xshashliga asoslangan. Odam va hayvon hujayralarini sun’iy o‘stirish nodir biologik 
preparatlar, antitelalar va oqsil gormonlarini sanoat miqyosida ishlab chiqarish 
imkonini berdi. O‘simlik, hayvon va odam kasalliklarini aniqlash uchun monoklonal 
antitelalar asosida o‘ta sezuvchan diagnostik vositalar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. 
Jumladan, O‘zbekiston FA Yadro fizikasi instituti qoshidagi “Radiopreparat” 
korxonasida va O‘zR Sog‘liqni saqlash vazirligining Onkologiya va radiologiya 
institutida rak kasalligining ayrim turlarini oldindan aniqlaydigan biotexnologik 
vositalar ishlab chiqarilmoqda. Gen va hujayra injeneriyasi biotexnologiyasi genetik 
injeneriya 
hamda 
hujayra 
injeneriyasining 
sintezidan 
vujudga 
keldi. 
Biotexnologiyaning bu sohasi yordamida mavjudotning maqsadga muvofiq foydali 
xossaga ega mikrob shtammlari, hujayra xillari, o‘simlik navlari va hayvon zotlarini 
yaratish mumkin. Molekulyar biologiya va genetik injeneriyaning turli tarmoqlari juda 
katta jadallik bilan rivojlanmoqda. Lekin hali hal qilinmagan fundamental ilmiy 
muammolar, amaliyot uchun juda muhim vazifalar ko‘p. Ular orasida birinchi darajali 
ahamiyatga ega masala – insonning jismoniy va ruhiy holati, funksiyanirlanishi, 
imkoniyati, boshqarilishini molekulyar asosini tushunishdir. Endi shubha yo‘qki, bu 
sirlarning kaliti uning genomida. Ma’lumki inson genomi butun bir dunyo; uning 
material asosini 3 mlrd. nukleotid qoldiqlaridan iborat yuz mingdan ortiq genlar takshil 
qiladi. Lekin shunday bo‘lsa ham, molekulyar biologiya va genetik injeneriyalikning 

---

bugungi kundagi g‘oyalari, metodik balandligi va tajribasi bu ulug‘ vazifani hal qilishga 
qurbi yetadi deb ishonsa bo‘ladi. Eng keyingi yillarda butun xromosomalar va ularning 
juda katta fragmentlarini elektroforez usulida ajratib olish va katta DNK 
molekulalarining strukturasini tez aniqlash metodlari ishlab chiqildi, milliongacha 
asoslarga ega gigant DNK larni eukariotlar hujayrasida klonlashga erishildi. Shuni 
aytib o‘tish ham o‘rinli: hayot shuni ko‘rsatadiki, insoniyat o‘z oldiga doimo hal 
qilinishi mumkin bo‘lgan vazifani qo‘yib kelgan. Hozir “odam genomi” loyihasini 
ishlashga zamonamizni eng kuchli olimlari kirishganlar, shubha yo‘qki, “odam 
genomi”day mislsiz loyihani o‘z oldiga qo‘ygan molekulyar biologiya va gen 
injenerligi hujayradagi har bir genning tuzilishi, funksiyasini, xromosomada aniq 
joylashgan o‘rnini tayinlash, ularga bog‘liq belgilar, xossalar, buzg‘unliklarni aniqlash 
asosida nasliy kasalliklarni (genetik kasalliklarini) oldini olish va davolash, turli 
oqsillar, fermentlar, gormonlar, vaksina va antitelalarni ishlab chiqarish, 
mikroorganizmlarning yangi turlarini yaratish, o‘simlik va hayvon genomiga odamlar 
uchun foydali xususiyat beradigan genlarni kiritish va boshqa muammolarni 
muvaffaqiyatli hal qiladi.