← اور1 و اؤرد) اورد اوخوماق (urd oxumaq) : سخنان طولاني ادا كردن.
اورْغ
|
urğ
|
= اورْق (urq) : به سويي حمله نمودن، حركت كردن حمله گونه. (شش ← اولْق و اوغرا) اورق ائتدي اوستومه. (به طرفم حمله كرد.) اورغاشماق (urğşmaq) : بر خورد كردن، ملاقات كردن. اورغاما (urğama) : بيماري صرع و غش. (← اوغرا، اوغراما) اورغاماق (urğamaq) : برخورد كردن. اورق اوْلماق (urq olmaq) : حمله كردن، جهيدن و پريدن به سوي كسي.
|
عورْش
|
urş
|
= عورشه (urşə) = عوشور (uşur) : (ع) محرّف عشر، يك دهم از هر چيز كه ماليات داده مي‌شد.
|
اوروف
|
uruf
|
: 1- اريب، كج. 2- دنبال، دنباله. دوشموش اوروفونا. (به دنبالش افتاده.) (ريشة كلمه از مصدر «اوْرماق» (پاره كردن است.)
|
اوروم
|
urum
|
: چراي شبانة دام. (← اؤر1، اوروم)
|
اوروسو
|
urusu
|
: (رو) ارسي، نام نوعي از انواع كفش.
|
اوس
|
us
|
: عقل، فهم و شعور. (تر. قد) اوسّا (ussa) : 1- آنكه فهيم باشد، استاد، ماهر، زبر دست. 2- معلّم، مربّي. 3- نوازنده، مطرب. اوسّاليق (ussalıq) : 1- استادي، مهارت، زبر دستي. 2- نوازندگي، مطربي.
|
اوسانماق
|
usanmaq
|
: خسته و بيزار شدن، از خستگي يا ناتواني بريدن. (← اوز3)
|
اوسكورو
|
uskuru
|
: قالب تنگ، تحت فشار قرار گرفته. اوسكورويا وورماق (uskuruya vurmaq) : به قالب زدن، تحت فشار قرار دادن.
|
اوسّا قودوس
|
ussa qudus
|
: استو قدوس، نام گياهي از تيرة نعناعيان كه از گياهان طبّي و معطّر شمرده مي‌شود.
|
اوسو
|
usu
|
: آب. (قنقري خلج)
|
اوش
|
uş
|
: 1- صداي كودك كه معمولاً در يك سالگي اوش-اوش كند. 2- صداي آدم سرما زده. اوشاق (uşaq) : بچّه، كودك. (گروهي بر اين باورند كه ريشة كلمه يا از مصدر «اوشاماق» در تركي قديم به معني خرد و كوچك شدن است؛ و يا از «اوچاق» به معني بهشت است، امّا كودكان معمولاً به هنگام زبان باز كردن «اوش-اوش» مي‌گويند.) اوشاغى اوْلماق (uşağı olmaq) : زاييدن زن زائو. اوشاق اوْيونو (uşaq oyunu) : بازي و كار بچّگانه، حركات كودكانه. اوشاقلى (uşaqlı) : 1- زن حامله. 2- عيالوار، كسي كه تعداد فرزندانش زياد باشد. اوشاقلى آرواد (uşaqlı arvad) : زن حامله. اوشاقليق (uşaqlıq) : كودكي، دوران كودكي. اوشوماق (uşumaq) : لرزيدن، از سرما لرزيدن و منجمد شدن. (به اعتبار «اوش-اوش» كردن در هنگام سرماي شديد. ← اوش، اوشومَك)
|
اوشكله
|
uşkələ
|
: نام آهنگي شاد در موسيقي.
|
اوشپول
|
uşpul
|
: دژپيه، كورك، دمل، دمل بزرگي كه در ناحية گردن ايجاد شود.
|
اوشتولوم
|
uştulum
|
: اشتلم، اخّاذي، رشوه.
|
اوت
|
ut
|
(1) : فعل امر از مصدر «اوتماق» (بلعيدن) اوتازماق (utazmaq) : 1- بلعاندن. 2- تاختن، اسب تاختن در هنگام مسابقه. اوتان (utan) : 1- بلعنده. 2- برندة قمار. اوتانماز (utanmaz) : بي شرم، بي حيا، پررو. اوتانماق (utanmaq) : 1- شرم كردن، خجالت كشيدن، از شرم و حيا به لكنت افتادن و آب دهان را قورت دادن. 2- سخن خود را خوردن، حرف خود را نزدن. اوتماق (utmaq) : 1- قورت دادن، بلعيدن، فرو بردن. 2- شرم كردن و سخن خود را نگفتن. 3- بردن در بازي قمار. اوتغونماق (utğunmaq) : حالتي كه شخص در هنگام غذا خوردن غذا را با چند بار قورت دادن ببلعد. اوتدورماق (utdurmaq) : 1- بلعاندن، وادار به قورت دادن نمودن. 2- وادار به باخت نمودن. 3- به سوزاندن و كرز دادن وادار كردن. اوتوجو (utucu) : 1- بلعنده، قورت دهنده. 2- برنده. 3- مجازاً به معني رشوه‌خوار. اوتوزماز (utuzmaz) : شكست ناپذير، آنكه هميشه برنده است. اوتوزماق (utuzmaq) : باختن، از دست دادن، در قمار همه چيز را از دست دادن. اوتوق (utuq) : مجراي طعام از حلقوم تا معده، مري، عضو قورت دهنده. اوتوم (utum) : مسابقه، عمل برنده شدن.
|
اوت
|
ut
|
(2) : فعل امر از مصدر «اوتماق» (كرز دادن، سوزاندن. ← اوْت) اوتدورماق (utdurmaq) : به سوزاندن و كرز دادن وادار كردن. اوتماق (utmaq) : كرز دادن، سوزاندن. اوتو (utu) : اطو، وسيلة داغ كردن و آراستن لباس. (← اوْت، اوْتو) اوتولاماق (utulamaq) : اطو زدن، اطو كردن لباس. اوتولو (utulu) : اطو زده شده.
|
اوتول
|
utul
|
: 1- مزاحم، سربار. 2- زحمتمزاحمت و درد سر. (← اوز، اودول)
|
اووئي-اووئي
|
uvey-uvey
|
: صوت فراخواني اسب، صوتي كه با آن اسب را بنوازند يا فرا خوانند.
|
اوخ
|
ux
|
: صداي خروپف، صداي خُرخُر در خواب. (در تركي قديم به هر نوع صدايي گفته مي‌شده.) اوخو (uxu) : خواب، رؤيا. اوخو باسماق (uxu basmaq) = اوخولاماق (uxulamaq) : چرت زدن، خواب رفتن. اوخوسوز (uxusuz) : بي خواب، كم خواب. اوخولو (uxulu) : خواب آلود، پر خواب. اوخونتو (uxuntu) : آلودگي و رسوبات غذا كه معمولاً در ته ظرف خوابيده باشد. اوخويا سالماق (uxuya salmaq) : خوابانيدن، به خوابيدن وادار كردن. اوخئي (uxey) : 1- از اصوات لذّت، آخ جون. 2- از اصوات درد، آخ، واخ.
|
اوخارى
|
uxarı
|
: 1- بالا، فوق. 2- سربالايي. (ريشة كلمه از كلمات «اوغ، «آغ» «اوق» و «يوق» كه در تركي قديم به معني بالا است، گرفته شده)
|
اوخچونماق
|
uxçunmaq
|
: پس افتادن نفس، غش كردن. (← اوچ، اوچقونماق)
|
اوخشا
|
uxşa
|
: فعل امر از مصدر «اوخشاماق» (تشبيه كردن) اوخشاتماق (uxşatmaq) : تشبيه كردن. (← اوخشاماق) اوخشاتما (uxşatma) = اوخشاما (uxşama) : 1- تشابه، همانند بودن. 2- مديحه سرايي، شعر. 3- نازش و نوازش. اوخشاماق (uxşamaq) : 1- شبيه و مانند كردن. 2- مرثيه خواني، وصف و توصيف، مديحه سرايي، ستودن و گريه كردن. 3- نوازش كردن، ناز كشيدن. اوخشانماق (uxşanmaq) : 1- نوازش شدن، مورد نوازش قرار گرفتن. 2- همانند شدن.
|
اوخْت
|
uxt
|
: اخت، مأنوس.
|
اوي
|
uy
|
: فعل امر از مصدر «اويماق» (لخته شدن) اويـوشماق (uyuşmaq) : لخته شدن، از سرما يخ بستن، كرخ شدن. اويوشوق (uyuşuq) : از سرما يخ بسته، كرخ و بي حس شده، لخته شده. اويـوماق (uyumaq) : بستن، لخته شدن خون، ماست و امثال آنها. اويـوم-اويـوم (uyum-uyum) : لخته لخته.
|
اويـدورماق
|
uydurmaq
|
: 1- فريب دادن، گول زدن. 2- جعل كردن، از خود چيزي درست كردن. 3- درد سر دادن، سر دواندن و در بلاتكليفي نگه داشتن. (← اوْي، اوْيون) اويدوم (uydum) : بازي برد و باخت، مسابقه. (← الإت1، اودوم و اودوم) اويدوم-اويدوم (uydum-uydum) : نوعي بازي دسته جمعي در بين كودكان و جوانان.
|
اويـلوق
|
uyluq
|
: ران، ناحية بالاي زانو.
|
اويـوقلاماك
|
uyuqlamaq
|
: 1- چرت زدن، خوابيدن. 2- در خواب حرف زدن، هذيان گفتن. (اين كلمه احتمالاٌ با ريشه‌هاي «اوي» و «اويدورماق» بي ارتباط نباشد.)
|
اوز
|
uz
|
: ريشة فعلي «اوزا» يا «اوزات» (دراز كردن) (به تنهايي كاربرد ندارد.) اوزا (uza) : فعل امر از مصدر «اوزاماق» (دار كردن، دراز كردن) اوزات (uzat) : فعل امر از مصدر «اوزاتماق» (دار كردن) اوزاتديرماق (uzatdırmaq) : 1- دار كردن قالي به وسيلة ديگري. 2- كسي را به زمين خواباندن و كتك زدن. 3- طول دادن سخن. اوزاتماق (uzatmaq) : 1- دراز كردن، طولاني كردن. 2- كسي را خواباندن و كتك زدن. 3- دار كردن قالي و امثال آن. 4- دراز كردن دست براي گرفتن چيزي. 5- كش دادن و به تأخير انداختن. 6- دراز تر كردن ريش و امثال آن. اوزاديلماق (uzadılmaq) : 1- به درازا كشيدن، طولاني شدن. 2- دار شدن قالي و امثال آن. 3- خوابانده شدن (براي تنبيه بدني) 4- به تأخير افتادن. اوزاق (uzaq) : دور، بعيد، طولاني. اوزاقلاشماق (uzaqlaşmaq) : دراز و طولاني شدن. اوزالماق (uzalmaq) : 1- دراز تر شدن، طولاني ترشدن. 2- دار شدن قالي. اوزالى (uzalı) : 1- خوابيده، دراز كشيده. 2- قالي سرِ دار، قالي در حال بافت. 3- دراز شده، دراز. اوزالى-كوْتا (uzalı-kota) : با فاصله، پي در پي، پشت سر هم و منظّم. اوزاما (uzama) : 1- طول، درازا (در مقابل عرض) 2- ارتفاع. 3- صحراي گسترده، دشت وسيع. اوزاما-تورنا (uzama-turna) = اوزاما-دورنا (uzama-durna) : نوعي از انواع بازيهاي دسته جمعي كه به آن دورنا (دُرنا) هم مي‌گويند. اوزاما-دورنايا سالماق (uzama-durnaya salmaq) : به درازا كشاندن، طولاني كردن. اوزاماق (uzamaq) : دراز كردن، طولاني كردن. اوزانماق (uzanmaq) : 1- دراز شدن، به درازا كشيده شدن. 2- خوابيدن، دراز كشيدن. اوزون (uzun) : 1- دراز، طويل، بلند. 2- بلند قد، بلند قامت. اوزونجا (uzunca) : نسبتاً بلند، كمي بلند. اوزون قويروق (uzun quyruq) : نام پرنده‌اي دُم بلند كه از گنجشك بزرگتر است و در مناطق گرم و معتدل وجود دارد، دمبيل. اوزون يوخو (uzun yuxu) : خواب سنگين و مجازاً به معني مرگ و مردن.
|
اوزو قوْولو
|
uzu qovlu
|
: سرازيري. (← اوز 1، اوزو قوْولو)
|
اوج
|
üc
|
: 1- ابتدا يا انتهاي رشته، نوك و سر هر چيز. 2- بالا، طرف بالا، قلّه. 3- لبه، مرز. 4- طرف، سو. (بير اوجو : يك طرفش) (← ايج) اوجسوز (ücsüz) : بي انتها، بي پايان. اوجَشمك (ücəşmək) : 1- بلند شدن، بالا رفتن. 2- بلند شدن سر و صدا، با هم دعوا و نزاع كردن. سسلري اوجَشميش : (سر و صدايشان بلند شده.) 3- در هم گير كردن نوك دو رشته يا نخ. ايپلري نـوكّـو بير بيرينن ا‌وجشميش. (نوك نخهايشان در هم گير كرده.) (بين آنها اختلافي رخ داده است.) 4- با هم مسابقه گذاشتن. (← ايج و اؤجشمك) اوجَلمك (ücəlmək) : بلند شدن. اوجلو (üclü) : دنباله دار، دراز، نوك دار. اوجه (ücə) : بلند، بالا، جايگاه برتر. اوجه‌ليك (ücəlik) : بلندي، ارتفاع، قلّة كوه. اوج‌هه (üc hə) : صوتي است جهت برخيزاندن شتر از جاي خود.
|
اوچ
|
üç
|
(1) : سه، عدد 3. اوچ باسما (üç basma) : نوعي رقص كه در هنگام رقصيدن پاها سه بار به جلو حركت مي‌كند و يك بار به عقب بر مي‌گردد. اوچ قيچلي (üç qıçlı) : سه پايه. اوچ گوْودال (üç govdal) : از بازيهاي دسته جمعي كودكان. اوچلَمه (üçləmə) : سه تايي، نوعي طناب كه از سه قسم رشته بافته مي‌شود. اوچوم (üçüm) : سوّم، سوّمين. اوچومكو (üçümkü) : سوّمين. اوچ يانلى (üç yanlı) : سه نفره، سه طرفه.
|
اوچ
|
üç
|
(2) : فعل امر از مصدر «اوچمك» (پرواز كردن.) اوچَر-قچر (üçər-qəçər) : 1- با عجله و شتاب. 2- نام نوعي بازي از بازيهاي دسته جمعي كودكان. اوچمك (üçmək) : 1- پرواز كردن، پريدن. 2- پرتاب شدن، از بلندي سقوط كردن. 3- لرزيدن. 4- پريدن وشكستن لبة چيزي. اوچَن (üçən) : 1- پرواز كننده، پرنده. 2- آنكه از پرتگاه افتاده. 3- فرّار، پرنده. اوچه-اوچه (üçə-üçə) : پرواز كنان، درحال پرواز. اوچورْتْمك (üçürtmək) : 1- پرواز دادن، پراندن. 2- مجازاً دروغ گفتن و لاف زدن. 3- از پرتگاه پرتاب كردن. اوچوره‌مك (üçürəmək) : به‌سرعت به هم رسيدن، موقّتاً ملاقات كردن. اوچوروگ (üçürü) = اوچوروم (üçürüm) : پرتگاه، سرازيري تند و شيبدار. اوچوش (üçüş) : پرواز، پريدن. اوچوشدورمك (üçüşdürmək) : به صورت دسته جمعي پرواز دادن، با هم به پرواز واداشتن. اوچوشمك (üçüşmək) : با هم پرواز كردن. اوچوگ– اوچوگ (üçüg-üçüg) : لرزان، متشنّج، در حال لرزش. اوچولمك (üçülmək) : به پرواز در آمدن، پرانده شدن. اوچوم (üçüm) : 1- راه و روش پريدن، پرش. 2-پرتگاه. اوچونتو (üçüntü) : پرتگاه.
|
اودگون
|
üdgün
|
: آواره. (← ايت2، ايتگين)
|
اودوک
|
üdük
|
: 1- سوراخ سوراخ ، مشبّك. 2- سوراخ نوك پستان. (اصل كلمه «اوچوک» (شكسته و پريده) از مصدر «اوچمك» است.) اودوک- دليك (üdük-dəlik) : سوراخ سوراخ، تكّه پاره.
|
اودوم
|
üdüm
|
: عمل مسابقه، برنده شدن در مسابقه. (← اوت1، اوتـوم) اودوم-اودوم (üdüm-üdüm) : نام يكي از بازيهاي دسته جمعي كودكان و نوجوانان.
|
اودوروگ
|
üdürüg
|
: به سرعت،سريع و تند. (اصل كلمه «اوچوروگ» از مصدر «اوچمك» (پرواز كردن) است.)
|
اوف
|
üf
|
: اُف، صداي دميدن، دميدن در محل سوختگي. اوفروت (üfrüt) : لخت، برهنه و عريان. اوفروگ (üfrüg) : 1- پوسيده و كهنه. 2- كاملاً سوخته و از بين رفته. اوفرولمك (üfrülmək) : سوختن و تاول زدن بر اثر سوختگي. اوفله‌مك (ütləmək) = اوفورمك (üfürmək) : پف كردن، دميدن. اوفوراق (üfüraq) : پف، دم، فوت. اوفوروگ (üfürüg) : 1- پف، فوت، دم. 2- پلاسيده، كهنه، از بين رفته. اوفورولمك (üfürülmək) : دميده شدن. اوفوروم (üfürüm) : عمل فوت كردن، نحوة دميدن. اوفوروم-زوفوروم (üfürüm-züfürüm) : جزع و فزع، گريه و زاري.
|
اوگج
|
ügəc
|
: گاو نر جوان. (بيات) (← اؤك2، اؤکوز)
|
اوگن
|
ügən
|
: دهنه، افسار، دهنة اسب. (← اؤگ، اؤگن) اوگنله‌مك (ügənləmək) : افسار كردن، دهنه بر اسب يا استر زدن.
|
اوگوروک
|
ügürük
|
: شتابان، دوان دوان، با سرعت. (اصت كلمه «اوچوروگ» از مصدر «اوچمك» (پريدن) است. ← اودوروگ) اوگوروکله‌‌مك (ügürükləmək) : با سرعت تمام دويدن.
|
اوگوت
|
ügüt
|
= اوگود (ügüd) : فعل امر از مصدر «اوگوتمك» (آرد كردن) اوگوتمك (ügütmək) : آرد كردن، آسياب كردن. اوگودولمك (ügüdülmək) : آرد شدن، آسياب شدن. اوگودولو (ügüdülü) : آرد شده، آسياب شده. اوگونمَك (ügünmək) : آرد شدن، آسياب شدن.
|
اوک
|
ük
|
(1) : 1- بار، بارمنزل. 2- مجموعة خورجينها، جاجيمها، گليمها و …كه به طور مرتّب و زيبايي آزين بندي شده باشد. (← يــوك) اوک آلتى (ük altı) : زير باري، آنچه در زير بار بسازند و بار را بر روي آن قرار دهند. اوک ججيمي (ük cəcimi) : جاجيم زينتي كه بر روي جاجيمها و بار منزل كشند. اوک داشى (ük daşı) : سنگ چينهاي مخصوص كه براي زير باري منزل مي‌سازند. اوکلَتمك (üklətmək) : 1- وادار به كوچ نمودن، بار دادن. 2- تحميل كردن. اوکلَنمك (üklənmək) : بار شدن، زير بار قرار گرفتن. اوکله‌مك (ükləmək) : 1- بار كردن، كوچ كردن. 2- تحميل كردن. اوکلو (üklü) : بار دار، حيوان يا وسيلة نقليه‌اي كه زير بار باشد.
|
اولْگَر
|
ülgər
|
: خوشة پروين. (← ايل، ايلگر)
|
اولوگ
|
ülüg
|
: مغز استخوان. (در تركي قديم به شكل «ييليك» يعني تنگ و باريك است.) (← ايل و ييل) اولوگ آغاجى (ülüg ağacı) : چوب باريكي كه در ميان جهاز شتر قرار مي‌گيرد.
|
اوماق
|
ümaq
|
:گلوله يا بستة نخ، پشم و امثال آنها. (← يوم، يوماق)
|
اومود
|
ümüd
|
: اميد، انتظار، توقّع. (ريشة كلمه در تركي قديم «اوم» از مصدر «اومماق» (انتظار داشتن) است. ← اوم، اومود) اومودسوز (ümüdsüz) : نا اميد، مأيوس. اومودلَنمك (ümüdlənmək) : اميدوار شدن. اومودلو (ümüdlü) = اومودوار (ümüdvar) : 1- اميدوار، آرزومند. 2-منتظر، متوقّع.
|
اون
|
ün
|
: 1- صدا، فرياد، غوغا. 2- چهره، صورت. 3- پيش، جلو، مقابل. 4- توانايي و قدرت. (← اؤن) اون آلماق (ün almaq) : به طرفي رو كردن، به سويي رو نمودن و حركت كردن. اوندن گلمك (ündən gəlmək) : توانايي داشتن، از عهده بر آمدن. هر نه اونـومدن گليردي گؤردوم. (هرچه در توانم بود، انجام دادم.) اونو اوْ يانا (ünü o yana) : رو به آن طرف. اونو بري (ünü bəri) : رو به اين طرف. اونو بيديگار (ünü bidigar) : اصرار، الحاح، پافشاري. اونوتمك (ünütmək) : فرياد كسي را بلند كردن، كتك زدن و گرياندن به طوري كه فرياد مضروب شنيده شود. اونوك (ünük) : كسي كه مردم از او رويگردان و متنفّر باشند. اونو گارى (ünü gari) : 1- آن طرف، رو به آن سو. 2- آن طرفي، آن سويي.
|
اونگ
|
üng
|
(1) : پشم. (← يونگ) اونگول (üngül) : 1- سبك و كم وزن (همانند پشم) 2- سبك و نا موقّر. اونگول آياق (üngül ayaq) : سبك پا، خوش قدم و مبارك. اونگوللشمك (üngülləşmək) : سبك‌تر شدن. اونگوللوک (üngüllük) : 1- سبكي، كم وزني. 2- سبك و نا موقّر بودن. اونگول هلئي (üngül həley) : نام نوعي آهنگ موسيقي با نواي پرشور و هيجان آور.
|
اونگ
|
üng
|
(2) : خوشة پروين. (← اولگر)
|
اونهَر
|
ünhər
|
: هنر، مهارت و زرنگي. (← هـونَر)
|
اوره‌ك
|
ürək
|
: 1- قلب، دل. 2- احساس، تمايلات قلبي. 3- جرأت، شهامت. اوره‌ك آغيريغى (ürək ağırığı) : دل درد، شكم درد. اوره‌ك افسيلمك (ürək əfsilmək) : تمايل پيدا كردن، متمايل شدن، هوس كردن. اوره‌ك اوزولمك (ürək üzülmək) : دل پاره شدن، به شدّت ترسيدن. اوره‌ك ائسيلمك (ürək esilmək) : آرامش يافتن، تسلّي يافتن. اوره‌ك-بؤيره‌ك (ürək-böyrək) : دل و قلوه. اوره‌ك بولانماق (ürək bulanmaq) : دل به هم خوردن، حالت اسفراغ دست دادن. اوره‌ك پئتي (ürək peti) : اسهال. اوره‌ك جوْشماق (ürək coşmaq) : مهر ورزيدن، احساس علاقه كردن و جوشيدن با نزديكان و خويشان. اوره‌ك دوْلماق (ürək dolmaq) : ناراحت شدن، دلخور شدن. اوره‌كسيز (ürəksiz) : 1- ترسو، كم جرأت. 2-آدم احساساتي و جوشي. اوره‌ك شيشمك (ürək şişmək) : دق كردن، بغض كردن، دلخور شدن. اوره‌ك كسيلمك (ürək kəsilmək) : دل ريسه، ضعف و سستي بر اثر گرسنگي. اوره‌ك گئدمك (ürək gedmək) : 1- دل ريسه، ضعف و سستي. 2- دل باختگي، عاشق شدن. اوره‌كلَنمك (ürəklənmək) : 1- دل و جرأت يافتن، شجاع شدن. 2- با گريه و ناراحتي درد دل كردن. اوره‌كلي (ürəkli) : پر دل و شجاع، با جرأت و شهامت. اوره‌ك وورماق (ürək vurmaq) : 1- مضطرب شدن. 2- جرأت به خرج دادن. اوره‌ك وورونماق (ürək vurunmaq) : 1- مضطرب شدن، به هيجان آمدن. 2- حالت تهوّع و استفراغ داشتن. اوره‌ك وئرمك (ürək vermək) : دل به هم بستن، متّحد شدن. 2- تشجيع كردن، تقويت كردن. اوره‌ك يانان (ürək yanan) : دلسوز، مهربان. اوره‌ك يانديرماق (ürək yandırmaq) : دلسوزي كردن. اوره‌گه ده‌يمك (ürəgə dəymək) : دل آزرده كردن، آزردن، تأثير منفي بر دل نهادن. اوره‌گي بوتون (ürəgi bütün) : خاطر جمع، مطمئن. اوره‌گي داغلى (ürəgi dağlı) : داغدار، دردمند. اوره‌گي دوْلو (ürəgi dolu) : ناراحت، عصباني. اوره‌گي نازيك (ürəgi nazık) : رقيق القلب، رحيم و مهربان.
|
اورگَن
|
ürgən
|
: تيغ سلماني، كارد گونة بسيار تيزي كه در گذشته مردان با آن صورت خود را اصلاح مي‌كردند. (ريشة كلمه از «اوْرماق» به معني بريدن است.)
|
اورْك
|
ürk
|
= اورْگ (ürg) : فعل امر از مصدر «اوركمك» (رميدن) اوركمك (ürkmək) : رميدن، فرار كردن، از جا جهيدن. اوركمه (ürkmə) = اورکو (ürkü) : رم، رميدن، وحشت. اوركن (ürkən) : رموك، ترسو. اورکوتمك (ürkütmək) : رماندن، فراري دادن. اورکوشمك (ürküşmək) : دسته جمعي رميدن، با هم فرار كردن. اورکوك (ürkük) : رموك. اورکو گـؤتورمك (ürkü götürmək) : رميدن، وحشت برداشتن. اورکولمك (ürkülmək) = اورکونمك (ürkünmək) : رمانده شدن، فراري داده شدن. اورکونتو (ürküntü) : 1- رم، ترس، وحشت. 2- تبخالي كه بر اثر ترسيدن درهنگام خواب روي لبها ايجاد شود. اوركَنچي (ürkənçi) = اورگَنچي (ürgənçi) : ترسو، وحشي گونه. اورگه (ürgə) : اسب جوان 2 الي 3 ساله كه رام نشده باشد.
|
اورکوز
|
ürküz
|
: اركستر، همنوازي گروه عاشيقهاي قشقايي.
|
اورّه‌تْمك
|
ürrətmək
|
: سخن را به درازا كشاندن، طولاني كردن سخن.
|
اوس
|
üs
|
= اوست (üst) : 1- بالا، روي، فوق. 2- رويه، سطح. (← اوز1) 3- جز‍‍‍‌ء، تابع. سن خلق اوستونه يا خلق سنينگ اوستونگه؟ (آيا تو بايد تابع مردم باشي يا مردم تابع تو؟) اوست آغاجى (üst ağacı) : رشتة باريكي كه در بين تارهاي قالي بافته مي‌شود. (← اينچه، اينچه تپ) اوست اؤرتمه (üst örtmə) = اوست اؤرتو (üst örtü) : اسباب پوشش، پوشاكهايي از قبيل جاجيم، گليم و ساير رو اندازها. اوس تومّانى (üs tummanı) : تنبان مرغوب زنانه كه از روي تنبانهاي ديگر پوشيده شود. اوستلَتي (üstləti) = اوسلتي (üsləti) : سطحي، از رو، از رويه. اوسته (üstə) : 1- بالاي، روي، فوق. 2- به خاطر، براي. بير تيكّه چؤره‌ك اوسته جرلشميشلر. (به خاطر لقمه‌اي نان با هم دعوا كرده‌اند.) اوستو آچيق (üstü açıq) : رو باز، آشكار، فاش و علني. اوستو اؤرتوک (üstü örtük) = اوستو اؤرتولو (üstü örtülü) : پوشيده، مخفي و پنهاني. اوستونه (üstünə) : 1- در بالاي، در روي، ما فوق. 2- در بارة، راجع به. اوستونه آد قوْيماق (üstünə ad qoymaq) : 1- نام بر روي كسي يا چيزي گذاشتن، نامزد كردن، دختري را از كوچكي براي پسري در نظر گرفتن. 2- متّهم كردن، بد نام كردن. اوستونه چكمك (üstünə çəkmək) : 1- افزودن، زيادتر كردن. 2- به طرف كسي حمله كردن. 3- آرشه بر آلات موسيقي كشيدن و نواختن. اوستونه چيخماق (üstünə çıxmaq) : 1- بر بالاي جايي يا چيزي قرار گرفتن. 2- ناگهان در صحنة حادثه وارد شدن و بر جزئيات آن واقف شدن. اوستونه قوْيماق (üstünə qoymaq) : 1- افزودن، اضافه كردن. 2- چيزي را بر روي چيزي گذاشتن. 3- غلو كردن، اغراق نمودن، سخن را با دروغ آميختن. اوستونوباسديرماق (üstünü basdırmaq) = اوستونو وورماق (üstünü vurmaq) : روي چيزي را پوشاندن، پرده پوشي كردن و افشا نكردن مطلبي. اوست-و-باش (üst-o-baş) : سر و صورت، وضعيّت ظاهري. اوسده (üsdə) : در بالا. اوسده‌كي (üsdəki) : بالايي.
|
اوش
|
üş
|
: 1- از اصواتي كه كودكان در يك سالگي ادا مي‌كنند. 2- از اصوات سوزش سرما، صداي آدم سرما زده. اوشاق (üşaq) : كودك، بچّه. (آنكه اوش-اوش كند. ← اوش، اوشاق) اوشومك (üşümək) : از سرما لرزيدن، منجمد شدن به خاطر سردي هوا. (اين كلمه در تركي قديم به معني كرخ و جمع و جور شدن است. ← اوش، اوشوماق) اوشونمك (üşünmək) : لرزيدن، چندش.
|
اوشكله
|
üşkələ
|
: نام آهنگي شاد در موسيقي.
|
اوت
|
üt
|
(1) : فعل امر از مصدر «اوتمك» (قورت دادن) (← اوت1، اوتماق) اوتمك (ütmək) : 1- قورت دادن، بلعيدن. 2- برنده شدن در قاب بازي، مسابقه را بردن. اوتوم (ütüm) : 1- عمل قورت دادن. 2- عمل برد و باخت، مسابقه.
|
اوت
|
üt
|
(2) : فعل امر از مصدر «اوتمك» (كرز دادن، سوزاندن پشم يا موي زائد، دود دادن چوب تر براي كندن پوست يا صاف و صيقلي كردن آن، پاك كردن پرهاي مرغ سر بريده يا كلّه پاچة حيوان) (← اوْت) اوتوروک (ütürük) = اوتوك (ütük) : 1- گر، جرب، پر و بال ريخته. 2- كرز داده شده، بلال شده. اوتولْمك (ütülmək) : 1- كرز داده شدن، سوختن. 2- با سرعت تمام حركت كردن. اوتولـو (ütülü) : بال و پر ريخته، كرز داده شده.
|
اوز
|
üz
|
(1) : 1- صورت، چهره، رخساره. 2- حيا و شرم. 3- روي، رويه، سطح. 4- طرف، سو. 5- ظاهر، نما. 6- خواهش، تمنّا، رو زني و خواهش. 7- ارزش و بها. 8- آبرو و حيثيّت. 9- فعل امر از مصدر «اوزمك» (شنا كردن، در روي آب شناور شدن) اوز آتماق (üz atmaq) : رو زدن، خواهش كردن. اوز آچماق (üz açmaq) : پر رو شدن، پر رويي كردن. اوز– آسّير (üz-assır) : رويه و آستر، پشت و رو. اوز آغارتماق (üz ağartmaq) : رو سفيد كردن، افتخار آفريدن. اوز اوْلماق (üz olmaq) : رو شدن، آشكار و علني شدن. اوز ائدمك (üz edmək) : رو به سويي نمودن، عازم شدن. اوز توتماق (üz tutmaq) : 1- رو گرفتن، خجالت كشيدن. 2- پوشاندن سر و صورت. 3- روي كسي را پس نزدن، به خواستة ديگران جواب مثبت دادن. اوزدَن (üzdən) : از رو، سطحي. اوزدن ايراق (üzdən iraq) : دور از چهرة شما، به دور از وجود شما. اوزدن گئدمك (üzdən gedmək) : از رو رفتن، شرمنده شدن، خجالت كشيدن. اوز دؤندرمك (üz döndərmək) : 1- رو برگرداندن، برگشتن و به پشت سر خود نگاه كردن. 2- رو به سويي يا كسي نمودن، به كسي ملتجي شدن. 3- امتناع كردن، روي بر گرداندن. اوزده (üzdə) : 1- در ظاهر، رو در رو، ظاهراً . 2- در بالا، در سطح آب قرار گرفته. اوزدورمك (üzdürmək) : شناور ساختن، به شنا كردن واداشتن. اوز قار (üz qar) : ترشرو، اخمو و بد برخورد. اوز قوْيماق (üz qoymaq) : رو به سويي نمودن، عازم شدن. اوز گتيرمَك (üz g |
