ايگيدينگ سلپغينه دلي دئيه‌رلر. (آدم بي ريا را ديوانه مي‌نامند.)
سلْخ
|
səlx
|
: استخر بزرگ، بركة آب. (← سالْخ)
|
سلْم
|
səlm
|
: استخر بزرگ، بركة آب. (← سلْخ و سالْخ) سلم-آخار (səlm-axar) = سلم-آقّار (səlm-aqqar) = سلمه-قار (səlmə-qar) : جوي آب، جوي بزرگ، كانال. (سلم (استخر) + آقّار (جوي) = استخر روان.)
|
سلْمه
|
səlmə
|
: نام گياهي كه معمولاً در شوره زار مي‌رويد.
|
سلّه
|
səllə
|
: سبد، زنبيل. سلّه‌دن گچمك (səllədən gəçmək) : از حد گذشتن، لبريز شدن كاسة صبر.
|
سَليك–مَليك
|
səlik-məlik
|
: زن كاردان و با تجربه.
|
سم
|
səm
|
: سم، زهر. سمپاش (səmpaş) : 1- سمپاش، آنكه سم پاشي كند. 2- آلت سم پاشي. سمپاشليق (səmpaşlıq) : 1- سمپاشي، سم افشاني. 2- تحريك كردن، سخنان تحريك آميز گفتن.
|
سمْـسَر
|
səmsər
|
: (ف) (سم + سر) = گيج حال. (← سر2، سر سم) سمسر گئدمك (səmsər gedmək) = سمسر يئمك (səmsər yemək) : سكندري رفتن، لغزيدن پا، پيش پا خوردن.
|
سمَند
|
səmənd
|
: اسب حنايي، اسب زرد متمايل به قهوه‌اي. سمند آغاجى (səmənd ağacı) : نام درختي بلند با ساقه‌هاي محكم. سمند قوش (səmənd quş) : نام اسبي در داستان صيدي‌خان.
|
سمَني
|
səməni
|
: سمنو.
|
سمَه
|
səməh
|
: بوي متعفّن و نا مطلوب. سمَه-سمَه ايس وئرير. (بوي نا مطلوب دارد.)
|
سن
|
sən
|
: تو، جنابعالي. سن آللاه (sən allah) = سن آللاهينْگ (sən allahıng) : تو را به خدا. سنليك (sənlik) : متعلّق به تو، وابسته به جنابعالي. سنه (sənə) : به تو، به شما. سني آللاه (səni allah) : تو را به خدا. سنينگ (səning) = سنينگكي (səningki) : مال تو.
|
سنّار
|
sənnar
|
: صنّار، در قديم واحد پولي برابر 2 شاهي بوده.
|
سنْج
|
sənc
|
: فعل امر از مصدر «سنجمك» (سنجيدن) سنجمك (səncmək) = سنجيمك (səncimək) : 1- سنجيدن، مقايسه كردن. 2- وزن كردن. 3- امتحان كردن. 4- تعمّق و تأمّل كردن. سنجَر (səcər) = سنجَن (səcən) : 1- آنكه مقايسه كند و دقيق بسنجد، فهيم، آگاه. 2- از نامهاي پسران. سنجر سولطان (səcər sultan) : نام غذايي كه از آرد، سير و بادنجان درست مي‌شود.
|
سنْدَقه
|
səndəqə
|
: قفسة سينه. (← سانديغا)
|
سندَل
|
səndəl
|
: صندل، چندن، نام درختي كه معمولاً در تمام فصول سال به رنگ سبز ديده مي‌شود و محكم و معطّر است.
|
سنديره‌مك
|
səndirəmək
|
: پيش پا خوردن حيوان.
|
سنگ
|
səng
|
( 2) : از پسوندهاي فعلي و شرطي است. مانند : سن گلسنگ، منده گلَرَم. (اگر تو بيايي، من هم خواهم آمد.)
|
سنگ
|
səng
|
(1) : (ف) سنگ. به تنهايي در تركي كاربرد ندارد؛ امّا با پسوندها و تركيبات مختلف معمول است. سنگر (səngər) : سنگر، پناهگاه. سنگَك (səngək) : نان سنگك.
|
سه
|
sə
|
(1) : فعل امر از مصدر «سه‌مك» (خواستن) (← سه و سئو) سه‌مك (səmək) : 1- خواستن، طلب كردن 2- خواهش كردن. 3- خواهان و خواستگار شدن. سه‌مه‌لي (səməli) : دوست داشتني، خواستني. سه‌يه‌ك (səyək) = سه‌يه‌كْلي (səyəkli) = سه‌يه‌ن (səyən) : خواهان، خواستگار.
|
سه
|
sə
|
(2) : از پسوندهاي تركي كه علامت شرط است. مانند : بولوت گلسه، ياغيش ياغار. (اگر ابر بيايد، باران مي‌بارد.)
|
سهل
|
səhl
|
(1) : (ع) سهل، آسان.
|
سهل
|
səhl
|
(2) : بركه، استخر، حوض. (←سالْخ و سلخ)
|
سهل
|
səhl
|
(3) : قسمت فلزي و نوك تيز گاو آهن.
|
سهلَب
|
səhləb
|
: (ع) ثعلب، از گياهان دارويي كه اغلب در چمنزار مي‌رويد.
|
سهم
|
səhm
|
(1) : (ع) سهم، بهره، قسمت.
|
سهم
|
səhm
|
(2) : (ع) سم، زهر.
|
سهم
|
səhm
|
(3) : ترس، وحشت. سهم سينديرمك (səhm sindirmək) : ترس را شكستن و از بين بردن. سهمَكي (səhməki) = سهمه‌يي (səhməyi) : آنكه از اجنّه ترسيده، جن زده، ديوانه وار. سهملي (səhmli) : وحشتناك، ترسناك.
|
سهمه‌دينلي
|
səhmədinli
|
: نام طايفه‌اي از ايل كشكولي، سهم‌الدّيني.
|
سهه
|
səhə
|
: مغز، مغز درخت، مغز درخت سدر.
|
سه‌و
|
səv
|
: فعل امر از مصدر «سه‌ومَك» : خواستن. (← سه و سئو) سه‌وكه (səvkə) : جايي كه انسان تمايل رفتن به آنجا را داشته باشد، سايه. سه‌وكه‌لنمك (səvkələnmək) : از شدّت گرما به زير سايه پناه بردن. سه‌ولينْمَك (səvlinmək) : خراميدن، با ناز راه رفتن. سه‌ومَك (səvmək) : 1- خواستن، خواستگار شدن. 2- به چيزي هوس كردن. 3- مهرباني و ناز و نوازش كردن. سه‌ومه‌لي (səvməli) : دوست داشتني. سه‌وه‌ره : به خاطرِ، برايِ. سه‌وه‌ره‌سينه (səvərəsinə) = سه‌وه‌رينه (səvərinə) : به خاطرِ او، محض خواستة ايشان. سه‌وه‌ن (səvən) : خواهان، خواستار. سه‌ويشمك (səvişmək) : همديگر را دوست داشتن، عشق ورزيدن. سه‌ويلْمَك (səvilmək) = سه‌وينمَك (səvinmək) : 1- خواسته شدن. 2- نوازش شدن. 3- خوشحال شدن. سه‌وينديرمك (səvindirmək) : خوشحال كردن، نوازش كردن.
|
سه‌وسَك
|
səvsək
|
: 1- ياوه، هذيان. 2- ياوه گو، هذيان گوينده. (← ساي2، ساييقلاماق) سه‌وسَكله‌مك (səvsəkləmək) : هذيان گفتن، ياوه گفتن.
|
سه‌وه‌ته
|
səvətə
|
: لاغر و استخواني. (← سبَته)
|
سه‌وه‌ق
|
səvəq
|
: 1- دشت، جاي صاف و مسطّح. 2- محل بي پناهگاه كه باد در آنجا بيشتر بوزد. (← سبَق)
|
سه‌وه‌ن
|
səvən
|
: ميخ آلا چيق. (← چيغ، چيغ مئخي)
|
سه‌ي
|
səy
|
: 1- سعي، تلاش، فعاليت. 2- فاصله دار، تارهاي فاصله دار قالي و امثال آن، گشاد. (مخالف سيخ) (ريشة كلمه از «سايماق» (شمردن و قابل شمارش) است.) (← سيخ2 ← ساي1) سه‌يار (səyar) : مرد مشهور و فعّال، زرنگ. (كلمه تشكيل شده از : سه‌ي (به شمار آينده و مشهور) + ار (مرد) = مرد مشهور و فعّال) (← ساي1، سايار) سه‌ي‌رَگ (səyrəg) : فاصله دار تر، با فاصلة بيشتر. سه‌ي‌لي (səyli) : با دقّت و تلاش تمام.
|
سه‌يسان
|
səysan
|
: هشتاد، عدد 80 (← سگسان)
|
سه‌ييرْتْمَك
|
səyirtmək
|
: اسب تاختن. (← سگ1، سگيرْتْمَك)
|
صبير
|
səbir
|
: (ع) 1- صبر، حوصله. 2- عطسه كردن؛ به اعتقاد قدما اگر در هنگام شروع كار يا مسافرت از بين جمع كسي عطسه كند، بايستي صبر كرد و در انجام آن كار تأخير نمود. صبير گلمك (səbir gəlmək) : صبر آمدن، عطسه كردن. (اگر يك بار صداي عطسه شنيده شود، بايستي در انجام كار صبر كرد و اگر دو بار شنيده شد، گويند كه «جخت» آمده و در انجام كار بايد تعجيل كرد.)
|
صدَف
|
sədəf
|
: 1- صدف، صدف مرواريد. 2- ناخن دست يا پا. 3- پولك.
|
صدَقه
|
sədəqə
|
: (ع) 1- صدقه، خيرات. 2- قربان شدن، فدا شدن، قربان صدقة كسي شدن.
|
صرافَت
|
sərafət
|
: توجّه، دقّت و فهم. صرافته دوشمك (sərafətə düşmək) : متوجّه شدن، فهميدن.
|
صرف
|
sərf
|
: (ع) 1- صرف، مصرف، استعمال. 2- سود، فايده. 3- صرف فعل در دستور زبان. صرفه (sərfə) : سود، فايده. صرفه سيز (sərfəsiz) : بدون سود، بي فايده. صرفه‌لي (səfəli) : مفيد، سودمند.
|
صفه
|
səfə
|
: صفحه، صفحة كتاب يا دفتر.
|
صفي خانلى
|
səfi xanlı
|
: صفي خاني، نام ايلي از ايلات قشقايي بوده كه امروزه طايفه‌اي از ايلات عمله و كشكولي به شمار مي‌رود.
|
صَلّه
|
səllə
|
: (ع) صله، قوم و خويش، وابستة نزديك. صلّه‌ليك (səlləlik) : وابستگي، قوم و خويشي.
|
صمصام
|
səmsam
|
: نام يكي از خوانين هنرمند قشقايي در زمان قاجار كه از او آهنگي به همين نام باقي مانده است.
|
صندَقه
|
səndəqə
|
: قفسة سينه.
|
صنم
|
sənəm
|
: 1- نام معشوق «غريب» در داستان «غريب و صنم» كه از داستانهاي عشقي و حماسي قشقايي است.
|
سيجا
|
sıca
|
: 1- زيبا، متناسب. 2- فهميده، دانا، محقّق. (← سوج) سيجا بوْيلو (sıca boylu) : خوش قامت. سيجا خان (sıca xan) : 1- خان دانا و محقّق. 2- نامي براي پسران.
|
سيجاق
|
sıcaq
|
: گرم، گرما.
|
سيچيرا
|
sıçıra
|
: فعل امر از مصدر «سيچيراماق» (جهيدن) سيچيراتما (sıçıratma) : 1- عمل جهيدن و پريدن. 2- بيماري مسري كه به ديگران سرايت كند. سيچيراتماق (sıçıratmaq) : جهاندن، پراندن، به جهش واداشتن. سيچيراماق (sıçıramaq) : 1- جهيدن، به سرعت حركت كردن. 3- يكّه خوردن.
|
سيلْديريم
|
sıdırım
|
: 1- تخته سنگ بزرگ، صخرة بلند و شيبدار كوه. 2- سيل بنيان كن، سيلابي كه از مرز دره‌ها و آبرفتها سر ريز شود.
|
سيفْت
|
sıft
|
: 1- سفت و محكم. 2- استوار، مقاوم. سيفتَك (sıftək) = سيفتگاه (sıftgah) = سيفته (sıftə) : ناحية زانو و سينة شتر كه سفت و پينه دار است.
|
سيغال
|
sığal
|
: صيقلي، صاف. (← سيو، سيوغال) سيغاللاماق (sığallamaq) : صيقل دادن، بر چيزي دست كشيدن و مرتّب كردن. سيغاللانماق (sığallanmaq) : تميز شدن، صيقلي شدن. سيغاللى (sığallı) = سيغالى (sığalı) : صيقلي، صاف.
|
سيغير
|
sığır
|
: گاو. (ريشة كلمه از مصدر «سيخماق» (فشرده، متراكم و چاق شدن) و «سيغير» يعني حيوان چاق) سيغير امجگي (sığır əmcəgi) : نام گياهي كه به آن «قوْيون امجگـي» و «مرمريشك» هم مي‌گويند. سيغير اوْسّوراغى (sığır ossurağı) : كنايه از آدم بي بخار و بي خاصيّت. سيغير بابونه‌يي (sığır babunəyi) : بابونة گاوي، نوعي از انواع بابونه كه گياهي خوشبو و معطّر است. سيغيرجيق (sığırcıq) = سيغيرقوشو (sığır quşu) : 1- سار، نام پرنده‌اي به اندازة گنجشك. 2- قره قوش. 3- قوْيون قوشو. سيغير سوْغاناغى (sığır soğanağı) : نوعي از انواع پياز كوهي در مناطق سردسيري. سيغير شيوه‌ني (sığır şivəni): شيون و فرياد دسته جمعي. سيغير قويروغو (sığır quyruğu) : نام گياهي بوته‌اي با برگهاي پهن و زرد رنگ. سيغير يايان (sığır yayan) : گاوبان، گاوچران. سيغيريم دوْغدو (sığırım doğdu) : از انواع بازيهاي دسته جمعي كودكان.
|
سيل
|
sıl
|
(1) : بيماري سل.
|
سيل
|
sıl
|
(2) : انبوه حشرات. اوْرا كوْر پخشه سيل وورموش. (در آنجا پشه‌ها انبوه شده و جا گرفته‌اند.)
|
سيلْك
|
sılk
|
: تكان بده. (← سيلْك)
|
سيلپيك
|
sılpik
|
: شلخته، نا منظّم.
|
سيل-سيله
|
sıl-sılə
|
: سلسله، گمپولهاي ملوّن و زينتي كه سلسله وار به پايه‌هاي چادر بسته مي‌شود. (← زيل)
|
سيميج
|
sımıc
|
= سيمينْج (sımınc) : سمج، لجوج و پر رو. سيميجليق (sımıclıq) : سماجت.
|
سيمينگ
|
sımıng
|
: سمنگ، نام درختي با گُلهاي زرد. سيمينگلى (sımınglı) : 1- جايي كه درخت سمنگ دارد. 2- نام روستايي از شهرستان قير و كارزين كه درخت سمنگ در آنجا فراوان است.
|
سيمينْت
|
sımınt
|
: سيمان.
|
سين
|
sın
|
: فعل امر از مصدر «سينماق» (شكستن) سينديرماق (sındırmaq) : 1- شكستن، خرد كردن. 2- شكست دادن، غلبه كردن. سينماق (sınmaq) : 1- شكستن. 2- شكست خوردن. سينيق (sınıq) : 1- شكسته، خرد شده. 2- پير و شكسته، از كار افتاده. سينيقچى (sınıqçı) : شكسته بند، حكيم باشي كه استخوانهاي شكسته را ترميم كند. سينيقماق (sınıqmaq) : 1- شكسته شدن، خرد شدن. 2- شكسته و پير تر شدن. 3- شكست خوردن، مغلوب شدن. 4- لاغر تر و ضعيف تر شدن. 5- سرد و بي ميل شدن. سينيلماق (sınılmaq) : 1- شكسته شدن. 2- شكست خوردن.
|
سينا
|
sına
|
: فعل امر از مصدر «سيناماق» (امتحان كردن) سيناتْماق (sınatmaq) : آزمايش كردن، امتحان كردن. سيناق (sınaq) : آزمايش، امتحان. سيناماق (sınamaq) : آزمودن، امتحان كردن.
|
سينْج
|
sınc
|
(1) : سنج، از آلات موسيقي.
|
سينْج
|
sınc
|
(2) : فعل امر از «سينْجماق» (امتحان كردن) (← سنج، سينا) سينْجماق (sıncmaq) : 1- امتحان كردن. 2- سنجيدن و مقايسه كردن.
|
سينْگ
|
sıng
|
(1) : فعل امر از مصدر «سينگماق» (لذّت بردن) جانا سينگماق (بر جان و دل نشستن، لذّت بردن)
|
سينْگ
|
sıng
|
(2) : لبه و دامنة ارخالق مردانه. (فا)
|
سيپا
|
sıpa
|
: خر جوان يك تا دو ساله.
|
سيق
|
sıq
|
: بفشار. (← سيخ) سيقماق (sıqmaq) : 1- فشردن. 2- كسي را زير بال خود قرار دادن. سيقمه (sıqmə) : سنگ پرتاب كردني. سيقيشماق (sıqışmaq) : در جايي منزوي شدن و پناه جستن. سيقيم (sıqım) : به اندازة يك مشت، گنجايش. سيقيناق (sıqınaq) : پناهگاه. سيقينماق (sıqınmaq) : پناه جستن، زير بال كسي قرار گرفتن.
|
سير
|
sır
|
(1) : 1- سر، راز، خبر مرموز. 2- بي حسّي بدن، بي خبري يك عضو از ديگر اعضاي اصلي بدن. سيرّ اوْلماق (sırr olmaq) : بي حس شدن، خواب رفتن قسمتي از بدن. سيرداش (sırdaş) : همراز، هم پيمان، رفيق مألوف و مأنوس. سيرلى (sırlı) : 1- سرّي، اسرار آميز. 2- پوشيده، مخفي.
|
سير
|
sır
|
(2) : 1- فعل امر از مصدر «سيرماق» (به طرف پايين فشردن يا كشيدن) 2- سُر، ليز، لغزنده، جايي كه انسان را به پايين مي‌كشاند. 3- صاف و صيقلي. سيرخينْتى (sırxıntı) : 1- آخرين قطرات روغن كه از خيك بريزد. 2- آخرين فرزند خانواده. سيرغا (sırğa) = سيرغى (sırğı) : آويزة گوش، گوشواره، آنچه به طرف پايين آويزان شده. سيرماق (sırmaq) : 1- به طرف پايين كشيدن، در آوردن لباس و لخت شدن. 2- با كارد بر پوست كشيدن و زائده‌هاي آن را پاك كردن. 3- خيك را فشردن و محتواي آن را بيرون كشيدن. 4- خراشيدن و تراشيدن. 5- پاك كردن، تميز كردن. 6- زاييدن، بچه انداختن، جنين را سقط كردن. سيريم (sırım) = سيريق (sırıq) : 1- تسمه يا دوالي كه از پوست بريده باشند و براي دوختن مشك از آن استفاده كنند. 2- لاغر اندامِ چابك و سريع. سيريقلاماق (sırıqlamaq) : دوختن گيوه يا كفش با سيريم (نخ مخصوص) سيريلماق (sırılmaq) : ليز خوردن، سُريدن. سيريلى (sırılı) : نيمه لخت، عريان. سيرّينْتى (sırrıntı) : 1- شلخته، نا منظّم. 2- آويزان. سيرينْجاق (sırıncaq) : 1- سُرسُره. 2- جاي لغزنده، زمين لغزنده. 3- ميوة سنجد. (پوستة ميوة سنجد صاف و صيقلي است.) 4- شلخته و نامنظّم
|
سيركه
|
sırkə
|
(1) : سركه، آب ترش ميوه‌جات.
|
سيركه
|
sırkə
|
(2) : تخم شپش.
|
سيروْو گون
|
sırov gün
|
: پريروز. (قنقري خلج)
|
سيرپيشماق
|
sırpışmaq
|
: به آرامي حركت كردن. سيرپينْماق (sırpınmaq) : 1- خراميدن، با ناز راه رفتن. 2- افشان شدن.
|
سيرْت
|
sırt
|
: بي حيا. (← سير2) سيرتارماق (sırtarmaq) : بي مورد خنديدن. سيرتير (sırtır) : 1- لا ابالي، شلخته. 2- پر رو، بي حيا. سيرتيرماق (sırtırmaq) : پر رويي كردن، بي ادبانه خنديدن. سيرتيق (sırtıq) : 1- لاابالي، شلخته. 2- پر رو و بي‌حيا. 3- صاف، به هم ساييده شده.
|
سيت
|
sıt
|
: در تركي قديم به معني درخشش و نوراني و به ستاره و هرچه كه با نور خود سوسو زند، گفته مي‌شده. سيتّا (sıtta) : آتش. به اين چيستان دقّت كنيد : بوتّادان اوجه، سيتّادان اوجه، دمير بوْيلوجا. (جواب معمّا : سه پاية آهني است كه بر بالاي آتش قرار مي‌گيرد) سيتار (sıtar) : سه تار، از آلات موسيقي كه روشن كنندة درون انسان است. سيتارا (sıtara) : 1- ستاره، آنچه سوسو زند. 2- نامي براي دختران. سيتّارماق (sıttarmaq) : سوسو زدن. سيتاشماق (sıtaşmaq) : ناگهان جلو چشم قرار گرفتن، سوسو زدن و به سرعت گذشتن.
|
سيتقاماك
|
sıtqamak
|
: التماس كردن.
|
سيو
|
sıv
|
= سيوا (sıva) : فعل امر از «سيواماق» (ماليدن) ( ← سيو) سيوراق (sıvraq) = سيويراق (sıvıraq) : چابك و سريع. سيوری (sıvrı) = سيويری (sıvırı) : 1- لغزنده. 2- چابك و سريع. سيويشيق (sıvışıq) : 1- ماليده شده، اندوده و چسبيده شده. 2- اريب، كج. 3- چين و شكن. سيويشيقلى (sıvışıqlı) : 1- ماليده شده، چسبيده شده. 2- داراي چين و شكن.
|
سيخ
|
sıx
|
: 1- فعل امر از مصدر «سيخماق» (فشردن) 2- انبوه، متراكم و فشرده. 3- تارهاي متراكم فرش دار شده. (مقابل سه‌ي) سيخليق (sıxlıq) : انبوهي، پر پشتي و تراكم. سيخما (sıxma) : 1- تنگنا، فشار. 2- پرتابه، سنگي كه در مشت قرار دهند و آن را پرتاب كنند، سنگ پرتاب كردني. سيخما-بوْغما (sıxma-boğma): تنگنا، فشار. سيخماق (sıxmaq) : 1- فشردن، فشار دادن، افشردن. 2- در جايگاهي تنگ گنجاندن، در پناهگاه پناه دادن. 3- در تنگنا قرار دادن. 4- ناراحت كردن، عذاب دادن. سيخيشديرماق (sıxışdırmaq) : 1- فشردن، مشت و مال كردن. 2- گنجاندن، به زور جا دادن. 3- پناه دادن، پنهان كردنِ فردِ متواري. سيخيشديريلماق (sıxışdırılmaq) : 1- در تنگنا قرار گرفتن. 2- فشرده شدن. 3- لاغر تر و ضعيف تر شدن. سيخيشماق (sıxışmaq) : 1- فشرده شدن، گنجانده شدن، در جايي انبوه شدن. 2- لاغرتر شدن. سيخيق (sıxıq) : 1- مشت كرده، فشرده شده. 2- مجازاً به معني ممسك و خسيس. سيخيلماق (sıxılmaq) : 1- فشرده شدن، تحت فشار قرار گرفتن. 2- در تنگنايي پناهنده شدن. سيخيم (sıxım) : مشت، به اندازة يك مشت از چيزي. سيخيناق (sıxınaq) : 1- فشرده و به هم نزديك شده. 2- پناهگاه. سيخينْتى (sıxıntı) : 1- فشار، تنگنا. 2- آخرين قطرات روغن كه با فشار از خيك بيرون ريزد. 3- آخرين فرزند خانواده. سيخينْج (sıxınc) : 1- دست فشرده شده، مشت كرده شده. 2- ممسك، خسيس. سيخينماق (sıxınmaq) : (← سيخيلماق)
|
سيز
|
sız
|
(1) : شما (← سيز)
|
سيز
|
sız
|
(2) : از واژگان تقليدي براي سوختن و سوزش كه به تنهايي بيان نمي‌شود؛ امّا با پسوندهاي مختلف معمول است. سيزاناق (sızanaq) : جوش صورت. سيزاناقلى (sızanaqlı) : آنكه صورتش جوش زده باشد. سيزّيق (sızzıq) : سوزش، درد. سيزّيقلاماك (sızzıqlamak) = سيزّيلاماق (sızzılamaq) : 1- سوزش كردن، درد گرفتن. 2- گريه كردن. سيزّيقلانماق (sızzıqlanmaq) = سيزّيلانماق (sızzılanmaq) : شروع كردن به سوزش و درد.
|
سيز
|
sız
|
(3) : فعل امر از مصدر «سيزماق» (بريدن رشتة باريك از چرم يا پارچه) سيزغى (sızğı) = سيزّيق (sızzıq) : نخ محكم، نخ چرمي محكم. سيزّيقلاماق (sızzıqlamaq) : دوختن، با رشتة محكم دوختن.
|
سيبيل
|
sibil
|
: سبيل، موي پشت لب.
|
سيجيم
|
sicim
|
: سجاف، باريكه‌اي كه از حاشية پارچه بريده باشند.
|
سيچ
|
siç
|
: فعل امر از مصدر «سيچمك» (غايط كردن، دفع كردن مدفوع) سيچان (siçan) : موش. (به اين اعتبار كه موش دائم فضله مي‌اندازد.) سيچان ايلي (siçan ili) : سال موش، نام يكي از سالهاي 12 گانة تركان. سيچان ديشي (siçan dişi) : نام نقشي در گليم و قالي. سيچمك (siçmək) : غايط كردن.
|
سيچيره‌مك
|
siçirəmək
|
: حركت كردن. (← سيچيرا)
|
سيديريلمك
|
sidirilmək
|
: خراشيده شدن، خراش برداشتن. (← سير2)
|
سيگَج
|
sigəc
|
: سايه‌بان، چادر.
|
سيگَرمه
|
sigərmə
|
= سيگيرمه (sigirmə) : اخم، ترشرويي.
|
صيغه‌يي
|
siğəyi
|
: قسم به عهد و پيمان، سوگند وفاداري.
|
سيك
|
sik
|
: آلت نرينه، آلت تناسلي مردان. . سيكمک (sikmək) : انجام دادن عمل جماع. . سيكيش (sikiş) : عمل مجامعت. . سيكيلمک (sikilmək) : عمل مجامعت انجام گرفتن.
|
سيكنجه
|
sikəncə
|
: شكنجه، عذاب.
|
سيكّه
|
sikkə
|
: سكّه، مسكوك، پول رايج. سيكّه زن : 1- سكّه زننده. 2- كار خارق العاده انجام دهنده. سيكّه‌لي (sikkəli) : 1- داراي سكّه، مسكوك شده. 2- لايق و شايسته، داراي اندام متناسب و متشخّص. سيكّه وورماق (sikkə vurmaq) : 1- سكّه زدن. 2- كار خارق العاده انجام دادن.
|
سيل
|
sil
|
(1) : بيماري سل.
|
سيل
|
sil
|
(2) : فعل امر از «سيلمك» (پاك كردن) سيلگي (silgi) : پاك كن، تكّه پارچه‌اي كه داخل لولة تفنگ يا ظروف را پاك كنند. سيلمك (silmək) : 1- پاك كردن، تميز كردن. 2- اشك از چشم جاري كردن. 3- خشك كردن. سيله‌لنمك (silələnmək) : خشك و پاك شدن به وسيلة نور خورشيد.
|
سيلي
|
sili
|
(1) : سيلي، تو گوشي.
|
سيلي
|
sili
|
(2) : خلال، چوب نوك تيز.
|
سيلْك
|
silk
|
: فعل امر از مصدر «سيلكمك» (تكاندن) سيلْكْمك (silkmək) : تكان دادن، گرد زدايي از قالي و امثال آن. سيلكه‌لَتمك (silkələtmək) = سيلكه‌له‌مك (silkələmək) : تكاندن، تكان دادن. سيلكه‌لنمك (silkələnmək) : 1- تكانده شدن، خود را تكان دادن. 2- لاغر تر شدن. سيلكه‌له‌نن (silkələnən) : آنكه خود را تكان دهد يا تكانده شود. سيلكيلي (sikili) : تكان داده شده. سيلكينتي (silkinti) : گرد و خاكي كه از تكان دادن فرش و امثال آن ايجاد شود. سيلكينمك (silkinmək) : 1- تكان داده شدن. 2- خود را تكان دادن. 3- با ناز و غمزه راه رفتن. 4- لاغر تر شدن. سيلكينن (silkinən) : 1- تكان خورنده. 2- با ناز و غمزه راه رونده.
|
سيلپيك
|
silpik
|
: 1- شلخته، نامنظّم، ژوليده. 2- شتري كه قدمهاي نا مرتّب بردارد.
|
سيم
|
sim
|
(1) : 1- سيم، مفتول، سيم تار و ساير آلات موسيقي. 2- سيم، نقره. سيمسار ائدمك (simsar edmək) : با سيم محكم بستن، ميخ كوبي كردن. آغاجي كي ازليندن اه‌يــري دير سيمه چكنگ سيمسار ائدنگ دوز اوْلماز
|
سيم
|
sim
|
(2) : چرك، عفونت. سيم قاچيرْتْماق (sim qaçırtmaq) : عفونت كردن زخم.
|
سيمه
|
simə
|
: 1- پشم لوله شده. 2- بوي پشم كهنه، بوي نا مطبوع. سيمه-سيمه ايس وئرير. (بوي نا مطبوع دارد.)
|
سيمتاق
|
simtaq
|
: (ع) (محرّف استنطاق)، استنطاق و بازجويي.
|
سين
|
sin
|
: فعل امر از مصدر «سينمك» (شكستن) (← سين) سينديرمك (sindirmək) : 1- شكستن، خرد كردن. 2- شكست دادن، غلبه يافتن. سينديرمه (sindirmə) : 1- نخ محكم، ريسمان مشكن. 2- شكست، مغلوبيت. سينمك (sinmək) : 1- شكستن. 2- شكسته شدن. 3- پير و لاغر شدن. 4- شكست خوردن، مغلوب شدن. 5- مردن، كشته شدن. سينيق (siniq) : شكسته شده.
|
سينجوْو
|
sincov
|
: زينجو، پلاسماي زخم، لختة زخم.
|
سينه
|
sinə
|
: (ف) سينه. سينه ريز : گردن بند. سينه كش (sinə kəş) : سر بالايي. سينه ورَم (sinə vərəm) : 1- بيماري تورّم ناحية سينة حيوان. 2- نام نوعي مگس بزرگ كه به آن خر مگس مي‌گويند به اعتقاد بعضيها اگر خرمگس حيواناتي چون اسب يا الاغ را نيش زند، حيوان دچار نوعي بيماري مي‌شود كه به آن بيماري «سينه ورم» مي‌گويند.
|
سينگ
|
sing
|
(1) : دقيق، با دقّت و آرامش. سينگ سالماق (sing salmaq) = سينگه باخماك (singə baxmaq) : با دقّت تمام نگاه كردن. سينگمك (singmək) : 1- بر دل نشستن، خوش آيند بودن. 2- گوارا بودن غذا، هضم شدن غذا در معده. سينگه ياغماق (singə yağmaq) : آرام و طولاني باريدن باران. سينگيرلي (singirli) : به آرامي، به آهستگي. ياغيش سينگيرلي ياغير. (باران به آهستگي مي‌بارد.)
|
سينگ
|
sing
|
(2) : زينگ، آه و زاري. سينگ-سينگ (sing-sing) : صداي آه و زاري. سينگ-سينگ ائدمك (sing-sing edmək) : آه و زاري كردن، گريه كردن. سينگيرلَنمك (singirlənmək) : آه و زاري كردن، با سوز و گداز به صدا در آمدن. سينگيله‌مك (singiləmək) : 1- آه و زاري كردن. 2- ترنّم كردن، آواز خواندن.
|
سينگيل
|
singil
|
: زگيل.
|
سير
|
sir
|
(1) : از گياهان پيازي. سير
|
سير
|
sir
|
(2) : فعل امر از «سيرمك» (پاك كردن) (← سير2 ، سـول2 و سيل2) سيرمَك (sirmək) : 1- پاك كردن. 2- دفع كردن. 3- از بالا به پايين كشيدن. سيرگَن (sirgən) : پاك كنندة معده، مسهل. سيرگين (sirgin) : سرگين، مدفوع حيوانات. سيرمه (sirmə) = سيريم (sirim) : 1- تسمه يا دوال باريكي كه از پوست حيوانات جدا كنند. 2- لاغر اندام و چابك. سيريم-سيريم (sirim-sirim) : به رديف، پشت سر هم، مرتّب.
|
داغ
|
sir dağ
|
: 1- سير را با روغن در ماهيتابه داغ كردن. 2- داغ كردن و شكنجه دادن. سير مندَك (sir məndək) : گياه سلمه، از گياهاني است كه معمولاً در شوره‌زار مي‌رويد. سيرموك (sirmuk) : نوعي سير وحشي.
|
سيرچه
|
sirçə
|
: گنجشك. (← سرچه2)
|
سيرچك
|
sirçək
|
: تمسخر، مسخره بازي. سيرچَكلي (sirçəkli) : 1- متلك انداز، مسخره كننده. 2- فريبكار، دروغگو. 3- ياوه گو. 4- منافق، دو به هم زن.
|
سيركه
|
sirkə
|
(1) : سركه، آب انگور.
|
سيركه
|
sirkə
|
(2) : تخم شپش. سيركه داراغى (sirkə darağı) : نوعي شانة چوبي براي تميز كردن موي سر از تخم شپش.
|
سيس
|
sis
|
(1) : خرماي نارس، خارك.
|
سيس
|
sis
|
(2) : شش، جگر سفيد. (فا) سيسبو (sisbu) : نوعي مگس خطرناك كه با سرعت تخم خود را در دهان، چشم يا بيني انسان مي‌ريزد؛ به همين خاطر در آن مواضع سوزش و ناراحتي شديدي ايجاد مي‌شود. (اصل كلمه «سيس بولان» (آنكه جگر سفيد را پيدا كند و تخم خود را در آن بريزد.) است.)
|
سيتيريك
|
sitirik
|
: اخم، ترشرويي. (عم) سيتيريگي قاريشدی. (اخم كرد.)
|
سيو
|
siv
|
= سيوه (sivə) : فعل امر از «سيوه‌مك» (اندودن) (← سوْو1 و سيو) سيواما (sivama) : 1- عمل اندودن و ماليدن. 2- نام نقشي در چرخ (يكي از انواع بافتهاي قشقايي) سيوره (sivrə) : صاف، صيقلي و روغن ماليده شده. سيوره چوْماق (sivrə çomaq) : 1- چماق صاف و صيقلي. 2- قلدر، آنكه چماقش صاف و روغن زده و صيقلي باشد. سيوري (sivri) : 1- صاف و لغزنده. 2- چابك و زرنگ. سيوريك (sivrik) : چابك، زرنگ. سيوغال (sivğal) : صيقلي، صاف. سيوغالى (sivğalı) : صيقلي شده، صاف شده. سيومك (sivmək) : ماليدن، اندودن و صاف كردن. سيوَنْمَك (sivənmək) : ماليده شدن، اندوده شدن. سيوه (sivə) : 1- جاي سر پوشيده يا امن كه بتوان به آنجا پناه برد، كمينگاه ، پناهگاه، مخفي گاه. 2- بمال، اندوده كن. سيوه ائدمك (sivə edmək) : خود را در پناه چيزي قرار دادن. سيوه سورمك (sivə sürmək) : به صورت پنهاني خود را به مقصد رساندن، مخفيانه حركت كردن و به پناهگاه رسيدن. سيوه‌شاق (sivəşaq) : 1- ماليده شده، اندوده شده. 2- داراي چين و شكن. سيوه‌گَه (sivəgəh) : پناهگاه. سيوه‌له‌مك (sivələmək) = سيوه‌مك (sivəmək) : اندودن، ماليدن. سيوه‌مه (sivəmə) : 1- عمل اندودن و ماليدن. 2- نام نقشي در چرخ و گليم. سيوير (sivir) : سفت و محكم، مقاوم و پا برجا. سيويرمه چوْماق (sivirmə çomaq) : آنكه چماق صاف و محكم دارد، قلدر، زورگو. سيويرمه‌ليك (sivirməlik) : 1- چابك و سريع. 2- خود خواه و متكبّر. 3- كسي كه لباس تنگ و جلف پوشيده باشد. سيويره‌لي (sivirəli) : 1- چابك، پرجست و خيز. 2- پاچه ور ماليده و آمادة حركت. سيويري (siviri) : 1- چابك و سريع. 2- كشيده و بلند قامت. 3- لخت و عور. سيويريك (sivirik) : چابك و زرنگ. سيويريلمك (sivirilmək) = سيويشمك (sivişmək) : جيم شدن، يواشكي در رفتن، بسرعت پنهان شدن. سيويشيق (sivişiq) = سيويشيك (sivişik) : 1- اريب، كج، چين و شكن. 2- محل جيم شدن و در رفتن. سيويشيكلي (sivişikli) : داراي چين و شكن.
|
سيوان
|
sivan
|
: چادر بزرگ، قصر خان يا پادشاه. (← سئو، سئوان)
|
سيخ
|
six
|
(1) : 1- سيخ، آلت كباب كردن. 2- سيخكي، قائم، ايستاده. سيخكّي (sixəki) : سيخكي، قائم، ايستاده. سيخ گؤز (six göz) : تيز بين، دقيق و تيز هوش.
|
سيخ
|
six
|
(2) : فشرده، انبوه و متراكم، فاصلة كم تارهاي قالي.
|
سيياه
|
siyah
|
: سياه (ف) سيياه توْو (siyah tov) : سياه تو، نام نوعي تفنگ سر پُر. سيياه ناما (siyah nama) : سياه نامه، خبر مرگ، نامهاي كه در آن خبر مرگ كسي نوشته شده باشد. سيياهى (siyahı) : سياهه، صورت حساب، صورت برداري از حساب و كتاب.
|
سييه‌ج
|
siyəc
|
: سايه‌بان، چادر. (← سيگَج)
|
سييه‌ك
|
siyək
|
: گل مژه. (← ايت، ايت ديرسگي) سييه‌ك ايسّيتمه‌سي (siyək issitməsi) : تب نوبه. (ريشة كلمه از «سييه‌مك» (ادرار و مدفوع ريختن جانوران) است؛ به اعتبار سرايت بيماري از كثافات آنها. ← سييه‌مك)
|
سييه‌مك
|
siyəmək
|
: ادرار كردن و دفع مدفوع جانوراني چون سگ، گربه، پلنگ و …
|
سيييل
|
siyil
|
: زگيل. (فا)
|
سيز
|
siz
|
(1) : 1- شما، ضمير دوّم شخص جمع. 2- براي احترام به دوّم شخص مفرد هم گفته مي‌شود، جنابعالي.
|
سيز
|
siz
|
(2) : فعل امر از سيزمك (تصفيه كردن) (← سوز1) سيزگي (sizgi) : صافي، پارچه‌اي كه براي پالايش شير از آن استفاده شود. سيزمك (sizmək) : 1- از صافي گذراندن. 2- مطلبي را از كسي كشف كردن.
|
سيزغي
|
sizği
|
= سيزگي (sizgi) : نخ چرمي، رشتة باريكي كه از پوست ببرند و براي دوختن مشك يا گيوه به كار برند. (← سيز3، سيزغي)
|
سوْبّا
|
sobba
|
: مجرّد، تنها، غير متأهّل. (← سوبّا)
|
سوْفالماك
|
sofalmak
|
: خراب و پژمرده شدن. (← سوفال)
|
سوْگْده
|
sogdə
|
: سينوزيت، عفونت حفره‌هاي بيني. (← سـوتده)
|
سوْغان
|
soğan
|
: پياز. (اصل كلمه «سوْخان» از مصدر «سوْخماق» (نيش زدن) است؛ به اعتبار اينكه در هنگام بريده شدن، گويي چشم را نيش مي‌زند.) سوْغاناق (soğanaq) : پياز كوهي، نام گياهي با ريشة پيازي.
|
سوْغراييل
|
soğrayıl
|
: سروش، جبرئيل. (← سوْر1، سوْرغاييل)
|
سوْغولماك
|
soğulmak
|
: 1- پژمرده و زرد رنگ شدن، لاغر شدن چهره. 2- كم آب شدن چشم. (← سو، سوغالماق)
|
سوْهان
|
sohan
|
(1) : سوهان، وسيلة ساييدن و تيز كردن. (← سوْو1، سوْوان)
|
سوْهان
|
sohan
|
(2) : شيريني سوهان. سوْهان بوغداسى (sohan buğdası) : نوعي حلوا كه از گندم سبز، شكر، رازيانه و زردچوبه درست كنند.
|
سوْهرابخانلى
|
sohrabxanlı
|
: سهرابخاني، نام طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي.
|
سوْهرانلى
|
sohranlı
|
: نام طايفه‌اي از ايل شش بلوكي.
|
سوْهْره جان
|
sohrə can
|
: نيمه جان، خسته و فرسوده.
|
سوْك
|
sok
|
: قائم و راست. (← سوك، سوق، سوْق) سوْكّا (sokka) : شيب تند كوه.
|
سوْل
|
sol
|
(1) : چپ، طرف چپ. سوْلدان-ساغا (soldan-sağa) : از چپ به راست.
|
سوْل
|
sol
|
(2) : بن مصدر «سوْلماق» (پژمرده شدن) سوْلدورماق (soldurmaq) : پژمرده كردن. سوْلْغون (solğun) : پژمرده، افسرده. سوْلغونلاشماق (solğunlaşmaq) : پژمرده شدن. سوْلماز (solmaz) : 1- پژمرده نشدني، ابدي، جاوداني. 2- شاداب و تر و تازه. 3- از نامهاي دختران. سوْلماق (solmaq) : پژمرده شدن. سوْلوخماق (soluxmaq) = سوْلوقماك (soluqmak) : افسرده و پژمرده شدن.
|
سوْلْجَر
|
solcər
|
: (لا) 1- بيل سربازي، نوعي بيل كوچك كه سربازان با خود داشتند. 2- گاوي كه در جنگها توپ را حمل مي‌كرد. (← سوْوجار)
|
سوْلويا-سوْلويا
|
sollaya-sollaya
|
: در حال خرامان. (← سال، سالونا-سالونا)
|
سوْن
|
son
|
= سوْنگ (song) : 1- بعد، سپس. 2- سنّ بلوغ، بالغ شده. سوْنا (sona) : 1- عقب افتاده، دست و پا چلفتي. 2- مرغابي، اردك. 3- اختصاصاً مرغابي نر (در مقابل مرغابي ماده) 4- قو، پرنده‌اي زيبا شبيه اردك. 5- مجازاً به معني زيبا و قشنگ. سوْنگداكي (songdakı) : بعدي، ديگري. سوْنگدان (songdan) : بعد، بعداً. سوْنْگْكي (songkı) : بعدي، ديگري، آخري. سوْنْگورماق (songurmaq) : عقب افتادن، از لحاظ اقتصادي بعد از ديگران قرار گرفتن، بيچاره شدن و به همه جا سر زدن. سوْنگينه (songinə) : به دنبالش. (قنقري خلج)
|
سوْپا
|
sopa
|
: خر جوان يك تا دو ساله.
|
سوْپان
|
sopan
|
: فلاخن، سنگ قلّاب. (← ساپان) سوْپان داشى (sopan daşı) : سنگي كه با فلاخن پرتاب شود.
|
سوْق
|
soq
|
: فعل امر از مصدر «سوْقماق» (نيش زدن) (← سوْخ، سوق، سوك) سوْقدورماق (soqdurmaq) : فرو بردن، آمپول زدن، چپاندن. سوْقما (soqma) : سقلمه، با نوك انگشت يا آرنج ضربه زدن و هشدار دادن. سوْقماق (soqmaq) : نيش زدن، گزيدن. سوْقمالاماق (soqmalamaq) : سقلمه زدن، نيش زدن. سوْقّوتْما (soqqutma) : سقلمه. سوْق-و-پوْق (soq-o-poq) : نيش، نيشگون، ضربه زدن. سوْقّورانماق (soqquranmaq) : نيش زدن، غرولند كردن. سوْقّولْتو (soqqultu) : سقلمه، مشت زدن. سوْقّولْما (soqqulma) : سقلمه. سوْقولماق (soqulmaq) : نيش زده شدن. سوْقّونْتو (soqquntu) : سقلمه.
|
سوْر
|
sor
|
(1) : بن مصدر «سوْرماق» (مكيدن و كشيدن) سوْراق (soraq) : سراغ، پرسش، كشف خبر. سوْراق آلماق (soraq almaq) = سوْراق توتماق (soraq tutmaq) = سوْراقلاشماق (soraqlaşmaq) : سراغ گرفتن، پرسيدن، تحقيق كردن. سوْرغاييل (sorğayıl) = سوْغراييل (soğrayıl) : سروش، از فرشتگان الهي كه گويند خروس آسمان است و شبها مواظب انسانهاست كه شياطين به آنها آسيب نرسانند. سوْرغو (sorğu) : پرسش، سؤال. سوْرماق (sormaq) : 1- مكيدن، مك زدن. 2- پرسيدن، سؤال گرفتن، خبر كسب كردن. سوْروجو (sorucu) : تحقيق كننده. سوْروش (soruş) : 1- فعل امر از مصدر سوْروشماق (پرسيدن) 2- خبر رسان، فرشتة آسماني، سروش، جبرئيل. سوْروشما (soruşma) : عمل پرسش و تحقيق، پرس و جو. سوْروشماق (soruşmaq) : پرسيدن، خبر كسب كردن. سوْروشولماق (soruşulmaq) : پرسيده شدن. سوْرولماق (sorulmaq) : 1- مكيده شدن، مك زده شدن. 2- بيچاره و فقير شدن، آسمان جل و قاتمه ركاب شدن. سوْروماق (sorumaq) : پرسيدن، سؤال گرفتن.
|
سوْر
|
sor
|
(2) : فعل امر از مصدر «سوْرماق» (پخش و پراكنده كردن) (← ساو2) سوْروتماق (sorutmaq) : بخشيدن، حاتم بخشي كردن. سوْروخدورماق (soruxdurmaq) = سوْروقدورماك (soruqdurmaq) : پراكنده كردن، متفرّق ساختن. سوْروخماق (soruxmaq) = سوْروقماك (soruqmak) : پراكنده شدن، پخش شدن.
|
سوْرا
|
sora
|
: بعد، بعداً، سپس. (اصل كلمه «سوْنراق» و «سوْنرا» بوده) (← سوْن، سوْنگ)
|
سوْرفا
|
sorfa
|
: سفره. سوْرفا داشى (sorfa daşı) : سنگ سوراخ، نوعي سنگ كه از وسط به صورت طبيعي سوراخ است و به اعتقاد بعضيها ماية بركت سفره است. سوْرفالاماق (sorfalamaq) : دريدن و پاره كردن شكم، پوست كندن.
|
سوْو
|
sov
|
(1) : 1- ساييدگي، سايش، فرسايش. 2- اصطكاك، برخورد. (← ساو) سوْواش (sovaş) : جنگ و دعوا. سوْواشاق (sovaşaq) : ماليده شده، چسبيده شده. سوْواشماق (sovaşmaq) : دعوا كردن، اصطكاك ايجاد كردن، جنگيدن. سوْواق (sovaq) : كاه‌گِل، كاه‌گل مالي، ماليده شده. سوْواق چكمك (sovaq çəkmək): كاه‌گل مالي كردن. سوْواماق (sovamaq) : 1- ماليدن، اندودن. 2- ساييدن، به هم ماليدن. سوْوان (sovan) : سوهان، وسيلة ساييدن و تيز كردن. سوْوانماق (sovanmaq) : ماليده شدن، اندوده شدن. سوْودا (sovda) : سودا، از بيماريهاي پوستي كه گويي پوست بدن ساييده شده است. سوْو داشى (sov daşı) = سوْود داشى (sovd daşı) : سنگ ماسه‌اي سست كه به راحتي ساييده مي‌شود. سوْودالى (sovdalı) : به بيماري سودا دچار شده. سوْوغون (sovğun) : قشو كردن و ورزش دادن اسب در اوّل صبح براي اين كه بدنش گرم شود، تربيت اسب براي جنگ. سوْو گئدمك (sov gedmək) : ساييده شدن. سوْوماق (sovmaq) : 1- ساييدن. 2- پاك كردن، از بين بردن. 3- بهبود يافتن زخم. سوْووش (sovuş) : جنگ، دعوا. سوْووشدورماق (sovuşdurmaq) : 1- به نزاع واداشتن. 2- رد كردن، از سر خود رفع كردن. سوْووشماق (sovuşmaq) : دعوا كردن. سوْولآلماق (sovulmaq) : ساييده شدن.
|
سوْو
|
sov
|
(2) : بن فعل «سوْوماق» (خاموش شدن) سوْودورماق (sovdurmaq) : خاموش كردن. سوْوماق (sovmaq) : خاموش شدن. سوْووتدورماق (sovutdurmaq) : خاموش كردن. سوْووتما (sovutma) = سوْوورْتـْما (sovurtma) : 1- خاموش كننده، وسيلة خاموش كردن. 2- غذايي كه به كودك دهند تا گريه نكند و خاموش شود. سوْووتماق (sovutmaq) : 1- خاموش كردن. 2- آرامش دادن، تسلّي دادن.
|
سوْو
|
sov
|
(3) : 1- در تركي قديم به شكل «ساو» و به معني خبر و اطّلاع و نيز به معني هديه و خبر خوش. 2- فعل امر از مصدر «سوْوماق» (پراكنده شدن) (← ساو) سوْواد (sovad) : سواد، علم و آگاهي. سوْوجو (sovcu) : رسانندة خبر خوش، قاصد. سوْوجولوق (sovculuq) : خواستگاري، قاصدي. سوْودورماق (sovdurmaq) : پراكنده كردن، پخش كردن. سوْوماق (sovmaq) : پراكنده شدن. سوْوغات (sovğat) : خبر خوش، سوغات، هديه، ارمغان. سوْوورماق (sovurmaq) : 1- پراكنده كردن. 2- بر باد دادن خرمن محصول. سوْوورولماق (sovurulmaq) : 1- پراكنده شدن. 2- بر باد داده شدن. سوْووشماق (sovuşmaq) : جيم شدن، در رفتن.
|
سوْوالا
|
sovala
|
: خُل، احمق، نادان.
|
سوْوارماق
|
sovarmaq
|
: آب دادن، آبياري كردن. (← سو، سووارماق)
|
سوْوجار
|
sovcar
|
= سوْوجَر (sovcər) : از لغات واردة لاتين كه به معني «سرباز» است. سوْوجاری (sovcarı) = سوْوجَري (sovcəri) : نوعي گاو كه در جنگها توپ حمل مي‌كرد. سوْوجري بئل (sovcəri bel) : بيل سربازي، نوعي بيل كوچك.
|
سوْودا
|
sovda
|
(1): سودا، ميل و اشتياق، عشق و هوس. (ريشة كلمه از مصدر «سئومك» (خواستن است.) سوْودالى (sovdalı) : عاشق، شيدا.
|
سوْودا
|
sovda
|
(2): سودا، تجارت، معامله. (اصل كلمه «سودا (suda)» (آنچه سود و منفعت آورد) است و ريشة آن «سود» (شير، شيره، سود) است. ← سود) سوْوداوشماق (sovdalaşmaq) : 1- با هم معامله كردن. 2- با هم گفتگو كردن.
|
سوْوگول
|
sovgul
|
= سوْوگولو (sovgulu) : معشوق. (← سئو، سئوگيلي)
|
سوْون
|
sovn
|
: 1- ميخ آلاچيق. 2- چوب مخصوص مشك دوغ. (← آيران، آيران آغاجى)
|
سوْور
|
sovr
|
: فعل امر از مصدر «سوْورماق» (پخش كردن) (ريشة كلمه از «سوْو3» است.) سوْورْد (sovrd) = سوْوورد (sovurd) : نوعي سنگ كه به سادگي مي‌شكند و اجزاي آن پخش و پراكنده مي‌گردد. سوْورما (sovrma) : 1- عمل پخش شدن. 2- پر و لبريز شدن بگونه‌اي كه مايع از اطراف ظرف به بيرون پخش شود. سوْورماق (sovrmaq) : پراكنده كردن. سوْوروق (sovruq) : پخش و پراكنده. سوْوروقلانماق (sovruqlanmaq) : پراكنده شدن. سوْوروقماق (sovruqmaq) : پراكنده شدن، پخش شدن. سوْورولماق (sovrulmaq) : 1- پخش شدن، پراكنده شدن. 2- بر باد داده شدن خرمن محصول، بوجاري شدن.
|
سـوْووق
|
sovuq
|
: سرما، برودت. (← سوْي3، سوْيوق) سوْووق-سقّل (sovuq-səqqəl) : شرمنده، ناراحت و پشيمان. سوْووق-سقّل ائدمك (sovuq-səqqəl edmək) : شرمنده و ناراحت كردن. سوْووقلاما (sovuqlama) : سرما خوردگي. سوْووقلاماك (sovuqlamak) = سوْووق يئمك (sovuq yemək) : دچار سرما خوردگي شدن. سوْووق يئمه (sovuq yemə) : سرما خوردگي.
|
سوْوورماق
|
sovurmaq
|
: پخش كردن. (← سوْو3 و سوْور)
|
سوْووشماق
|
sovuşmaq
|
: تحريفي از مصدر «سوْروشماق» (پرسيدن و سؤال گرفتن)
|
سوْوخالاماك
|
sovxalamaq
|
: پوست كندن. (← سؤك، سؤكه‌له‌مك)
|
سوْخ
|
sox
|
: فعل امر از مصدر «سوْخماق» (نيش زدن) (← سوْق، سوك و سوخ) سوْخدورماق (soxdurmaq) : داخل كردن، به وسيلة ديگري فرو كردن. سوْخماق (soxmaq) : 1- نيش زدن، گزيدن. 2- آمپول زدن. 3- به زور خود را در ميان جمع وارد كردن، با هُل و فشار وارد شدن. سوْخولماق (soxulmaq) : 1- نيش زده شدن، گزيده شدن. 2- فرو رفته شدن، وارد شدن. 3- به جايي پناه بردن.
|
سوْي
|
soy
|
(1) : نژاد، اصل و نسب. سوْي بور (soy bur) : از نژاد بريده شده، آنكه فرزندي ندارد، بلاوارث. سوْي پَز (soy pəz) : نژاد سوخته شده، خاندان و اقوامي كه بر اثر ازدواجهاي مكرّر با فاميلهاي بيمار و ناقص‌الخلقه، كم كم ضعيف مي‌گردند و از بين مي‌روند. سوْيخا (soyxa) = سوْيغا (soyğa) : ميراث، ارث، مالي كه از آبا و اجداد به ارث رسد. سوْي سورمك (soy sürmək) : نسب شناسي، بررسي اصل و نسب، نژاد خود را به كسي رساندن. سوْيسوز (soysuz) : بي اصل و نسب، بي خانواده. سوْيلو (soylu) : نژاده، اصيل، داراي اصل و نسب. سوْي-و-ساپ (soy-o-sap) : نژاد، اصل و نسب.
|
سوْي
|
soy
|
(2) : فعل امر از مصدر «سوْيماق» (غارت كردن) سوْيماق (soymaq) : 1- غارت و چپاول كردن، لخت كردن و كندن لباس ديگران. 2- كندن پوست حيوان، ميوه و امثال آنها. سوْيوشدورماق (soyuşdurmaq) : دسته جمعي غارت كردن. سوْيولماق (soyulmaq) : 1- غارت شدن. 2- كنده شدن پوست. سوْيولو (soyulu) : 1- غارت شده. 2- پوست كنده شده. سوْيونماق (soyunmaq) : 1- غارت شدن. 2- لخت و بي پوست شدن.
|
سوْي
|
soy
|
(3) : فعل امر از مصدر «سوْيماق» (خاموش شدن) سوْيدورماق (soydurmaq) : 1- خاموش كردن. 2- خنك كردن. 3- تسكين دادن. سوْيماق (soymaq) : 1- خاموش شدن. 2- سرد و خنك شدن. چاهى‌يى هـوفور ته سوْيا. (چاي را فوت كن تا خنك شود.) 3- تسكين يافتن. سوْيوق (soyuq) : سرد، سرما، برودت.
|
سوْز
|
soz
|
: ناز، ناز و سوز، عشوه و غمزه. سوْز ائدمَك (soz edmək) = سوْز وئرمَك (soz vermək) : ناز به خرج دادن. عشوه فروشي.
|
سؤگ
|
sög
|
: فعل امر از مصدر «سؤگمك» (دشنام دادن) (← سؤي) سؤگوش (sögüş) : فحش، دشنام.
|
سؤگود
|
sögüd
|
: درخت بيد. (از ريشة «سؤكمك» (شكافتن) (به اعتبار اين كه پوست درخت بيد داراي شكافتگيهاي فراوان است.)
|
صؤحبَت
|
söhbət
|
: (ع) 1- صحبت، گفتگو. 2- جشن، مجلس شادي. 3- جشن حنا بندان، جشن شب قبل از عروسي.
|
سؤك
|
sök
|
: فعل امر از مصدر «سؤكمك» (پوست كندن) سؤكدورمك (sökdürmək) : 1- پوست كندن به وسيلة ديگري. 2- شكافتن و پاره كردن پارچة دوخته شده. سؤكمك (sökmək) : 1- كندن، درآوردن پوست حيوان سر بريده. 2- دريدن و پاره كردن چيزي كه قبلاً دوخته شده بوده. 3- خيش زدن و دريدن زمين. سؤکوش (söküş) : درز، شكافتگي لباس. سؤکوشدورمك (söküşdürmək) : 1- شكافتن، دريدن. 2- پوست كندن. سؤکوك (sökük) : شكافته شده، پاره شده، كنده شده. سؤکولمك (sökülmək) : 1- شكافته شدن، پاره شدن آنچه كه دوخته شده. 2- كنده شدن پوست بدن. سؤکولمه (sökülmə) : عمل پوست كني. سـؤکولو (sökülü) : 1- شكافته شده، پاره شده. 2- پوست كنده شده. سـؤکونتـو (söküntü) : پارگي، شكافتگي. سـؤكه‌له‌مك (sökələmək) : پوست كندن.
|
سؤكَل
|
sökəl
|
: لاغر، استخواني. (← سك، سكَل)
|
سؤمْكه
|
sömkə
|
: 1- منجمد، يخ بسته. 2- پوست خشك، خشك و استخواني. (← سوم2)
|
سؤن
|
sön
|
: فعل امر از مصدر «سؤنمك» (خاموش شدن) سؤندورمك (söndürmək) : خاموش كردن آتش، چراغ و … سؤندورن (söndürən) : خاموش كننده. سؤندورولمك (söndürülmək) : خاموش شدن. سؤنمز (sönməz) : خاموش نشدني، ابدي، جاوداني. سؤنمك (sönmək) : خاموش شدن. سؤنوک (sönük) : 1- خاموش. 2- كم رنگ، تيره رنگ. سؤنولمك (sönülmək) : خاموش شدن.
|
سؤو
|
söv
|
: فعل امر از مصدر «سؤومك» (خاموش شدن) سؤودورمك (sövdürmək) : خاموش كردن.
|
سؤوه‌ن
|
sövən
|
: (← چيغ، چيغ مئخي)
|
سؤوكه
|
sövkə
|
: 1- سايه، سايه بان، پناهگاه. 2- دامنة كوه، دامنة تپّه. (← سئو، سئوكه و سه‌و، سه‌وكه) سؤوكه‌له‌مك (sövkələmək) = سؤوكه‌لنمك (sövkələnmək) : به سايه پناه بردن، به جايي پناه بردن.
|
سؤوكه‌له‌مك
|
sövkələmək
|
: پوست كندن. (← سؤك، سؤكه‌له‌مك)
|
سؤي
|
söy
|
(1) : 1- نژاد، اصل. (← سوْي و سؤز) 2- بن مصدر «سؤيله‌مك» (حرف زدن و از آبا و اجداد خود سخن گفتن) سؤيلَشمك (söyləşmək) : با هم صحبت كردن. سؤيلَنمك (söylənmək) : 1- گفته شدن، بيان شدن. 2- منسوب شدن به طايفه يا ايلي. اوْ كشكوْللو سؤيـله‌نير. (او خود را به ايل كشكولي منسوب مي‌كند.) 3- تحريفي از مصدر «سئيلَنمك» (سير كردن، گردش كردن، پرسه زدن، دور زدن) سؤيله‌مك (söyləmək) : صحبت كردن، از آبا و اجداد خود سخن گفتن. (گروهي بر اين باورند كه ريشة كلمه از «سؤز» (سخن) است و «سؤزله‌مك» به «سؤيله‌مك» تبديل شده است.) سؤيله‌نيلمك (söylənilmək) : 1- گفته شدن، بيان شدن. 2- منسوب شدن به طايفه يا گروهي.
|
سؤي
|
söy
|
(2) : فعل امر از مصدر «سؤيمك» : دشنام دادن، توهين كردن، فحش دادن. سؤيه‌ن (söyən) : دشنام دهنده، توهين كننده. سؤيوش (söyüş) : فحش، دشنام. سؤيولمك (söyülmək) : فحش خوردن، در معرض توهين و دشنام ديگران قرار گرفتن.
|
سؤي
|
söy
|
(3) : فعل امر از مصدر «سؤيمك» (خاموش كردن) (← سؤو، سؤومك) سؤيدورمك (söydürmək) : خاموش كردن. سؤيمك (söymək) : خاموش شدن. سؤيوتمك (söyütmək) : خاموش كردن.
|
سؤيجو
|
söycü
|
: محرّف سووجو (قاصد)، آنكه براي خواستگاري فرستاده شود. (← سوْو 3، سوْوجو و ساو2، ساوجي)
|
سؤيه‌ن
|
söyən
|
= سؤيه‌ن آغاجى (söyən ağacı) : ميخ آلاچيق. (← چيغ، چيغ مئخي)
|
سؤيكه
|
söykə
|
: 1- سايه، سايه بان. (← سئو، سئوكه) 2- دشت و صحرا.
|
سؤيود
|
söyüd
|
: درخت بيد . (← سؤك و سؤگود)
|
سؤز
|
söz
|
: سخن، صحبت، كلام و گفتار. سؤز آچماق (söz açmaq) : سر سخن را باز كردن، مطلب را مطرح كردن. سؤز بابى (söz babı) = سؤز گليشي (söz gəlişi) : سخني براي نمونه، مطلبي براي تمثيل و بيان كردن. سؤز چكمك (söz çəkmək) : از زير زبان كسي حرف كشيدن. سؤزسوز (sözsüz) : بدون سخن، بي چون و چرا. سؤز سوزمك (söz süzmək) : به اعتراف واداشتن، حرف از زير زبان كشيدن. سؤز قوْوان (söz qovan) : جاسوس، آنكه سخن از جايي به جايي برد. سؤزلَشمك (sözləşmək) : با هم سخن گفتن. سؤزه باخان (sözə baxan) : حرف شنو، خوش فرمان. سؤزه باخماق (sözə baxmaq) : حرف شنوي و توجّه داشتن. سؤزو بـوتـون (sözü bütün) : آنكه سخنش سند باشد، آدم خوش قول و راستگو. سؤزونگ آچيغى (sözüng açığı) : سخن رك و پوست كنده. سؤز وئرمك (söz vermək) : قول دادن.
|
سو
|
su
|
: آب. سو اوْكاشى (su okaşı) : نوعي خورجين از جنس مو يا پشم كه براي حمل مشك آب مورد استفاده قرار مي‌گيرد. سو ائدمك (su edmək) : آب كردن جنس، كالايي را فروختن. سو ايتي (su iti) : سگ آبي. (← سو كؤپَگي) سو ايلانى (su ilanı) : مار آبي. سو چكمك (su çəkmək) : 1- از چاه يا جاهاي ديگر آب كشيدن. 2- آب كشيدن زخم، عفونت كردن زخم. سو چيلته‌مك (su çiltəmək) : آب پاشي كردن. سوخالماك (suxalmaq) : آب رفتن، كوچكتر شدن. سوساماق (susamaq) : تشنه شدن، احساس تشنگي كردن. سو سپمك (su səpmək) = سو سرپمك (su sərpmək) : آب پاشي كردن. سو سپَن (su səpən) : آب پاش. سوسوز (susuz) : 1- تشنه. 2- بدون آب، بيابان، جاي بي آب. سوسوزلوق (susuzluq) : تشنگي، بي آبي. سوسوزماق (susuzmaq) : تشنه شدن. سو سيغيری (su sığırı) : گاوميش. سوغالماق (suğalmaq) : 1- آب رفتن و كوچكتر شدن. 2- پژمرده و زرد رنگ شدن. سو قاميشى (su qamışı) = سو قميشي (su qəmişi) : ني، بوريا. سو قوشو (su quşu) : مرغابي. سو قوْوورماك (su qovurmak) : آب برشته كردن، از فقر و بيچارگي آب را به جاي غذا پختن، در فقر و فوکت به سر بردن. سو كؤپَگي (su köpəgi) : 1- سگ آبي. 2- حشره‌اي از بند پايان كه در آب زندگي مي‌كند و داراي 4 پا و دُمي نسبتاً دراز است. سولاق (sulaq) : مرداب، باتلاق. سولاما (sulama) : عمل آب پاشي. سولاماق (sulamaq) : آب پاشيدن، نم زدن و آب پاشي كردن. سولانديرماق (sulandırmaq) : 1- آب دادن، آب پاشيدن. 2- رقيق و آبكي كردن. سولانماق (sulanmaq) : 1- آبياري شدن، آب پاشي شدن. 2- خيس و مرطوب شدن. 3- آبدار شدن، آب به دهان افتادن. (به خاطر اشتهاي زياد) 4- رسيدن (ميوه) سولو (sulu) : 1- آبدار، ميوة تازه. 2- رقيق و آبكي. سولوق (suluq) : 1- وابسته به آب، متعلّق به آب. 2- زالو، از كرمهاي آبزي كه مكندة خون است. سولّوق (sulluq) : تاول، تاول آبدار. سووارما (suvarma) : عمل آبياري و آبرساني. سووارماق (suvarmaq) : آب دادن، آبياري كردن، سيراب كردن. سوواريلْماق (suvarılmaq) : آبياري شدن، آب داده شدن. سويا گئدمك (suya gedmək) : 1- عازم شدن (براي آوردن آب) 2- لاغر تر و ضعيف تر شدن. 3- كوتاهتر و كوچكتر شدن لباس بر اثر شسته شدن. سويا گيرمك (suya girmək) : آبتني كردن، شنا كردن. سويوز (suyuz) : تشنه. سويوزلوق (suyuzluq) : تشنگي، بي آبي. سويوزماق (suyuzmaq) : تشنه شدن.
|
سوبّا
|
subba
|
: مجرّد، غير متأهّل. (ريشة كلمه از : سـو (لشكر) + باي (بزرگ) = رهبر نظامي. تشكيل شده است.)
|
سوج
|
suc
|
: فعل امر از مصدر «سوجماق» (جستجو كردن) (← سوج) سوجا (suca) : 1- فعل امر از مصدر «سوجماق» (تحقيق كردن) 2- محقّق، آنكه تحقيق كند. 3- سوژه، موضوع تحقيق. 4- از نامهاي پسران. سوجا خان (suca xan) : 1- خان فهيم و محقّق. 2- از نامهاي پسران. سوجاماق (sucamaq) : جستجو و تحقيق كردن. سوج-بوج (suc-buc) = سوج-موج (suc-muc) : تحقيق، بررسي، جستجو. سوجماق (sucmaq) : تحقيق و جستجو كردن. سوجوشماق (sucuşmaq) : دسته جمعي تحقيق و جستجو كردن. سوجوماق (sucumaq) : جستجو كردن، تحقيق كردن.
|
سوچ
|
suç
|
: روي دو پا نشسته، گونه‌اي از نشستن كه سنگيني بدن بر روي انگشتان و كف پا باشد. (در تركي به معني گناه و تقصير است كه با اين معني در قشقايي رايج نيست.)
|
سودوم
|
sudum
|
: ناراحتي و فشردگي قلب. اوره‌گيم سودوم ائدميش. (قلبم ناراحت است.)
|
سوفال
|
sufal
|
: سُفال، خاك سفالي. سوفالماق (sufalmaq) : سفال شدن، كهنه و خراب شدن، پژمرده شدن. سامان قالميش، سوفالميش. (كاه مانده و پژمرده و خراب شده است.)
|
سوغاب
|
suğab
|
: (ع) محرّف ثواب، اجر اخروي، ثواب آخرت.
|
سوك
|
suk
|
: 1- هر چيز نوك تيز، چوب نوك تيز، چوبي كه براي راندن الاغ از آن استفاده كنند. 2- اشاره با نوك انگشت يا آرنج. 3- هر چيز قائم و ايستاده. (← سوق) سوكّا (sukka) : شيب تند كوه، سربالايي يا سرازيري تند. سوك باش يوخاری (suk baş yuxarı) : سر بالايي تند. سوك-سوك ائدمك (suk-suk edmək) : انگُلك كردن، بي مورد دست به چيزي زدن. سوك-سوكو (suk-suku) : آبله مرغان، دانه هاي ريز روي پوست بدن كه سر برآورده باشند. سوكْلاشديرماق (suklaşdırmaq) = سوكّولاشديرماق (sukkulaşdırmaq) = سوكلاماق (suklamaq) : انگُلك كردن. سوك-و-پوك (suk-o-puk) = سوك-و-پينه (suk-o-pinə) = سوك-و-دار (suk-o-dar) : انگلك كردن، بي مورد دست به چيزي زدن. سوكّولْتو (sukkultu) : هر چيز نوك تيز، وسيلة انگلك. سوكّولو (sukkulu) : 1- هر چيز نوك تيز. 2- قائم و ايستاده.
|
سول
|
sul
|
(1) : انبوه، انبوه حشرات.
|
سول
|
sul
|
(2) : اطّلاع و آگاهي، آگاهي توأم با شك و ترديد. سولوم ائتيشمير. (اطّلاعي ندارم.) سول-و-گومان (sul-o-guman) : شك و گمان، آگاهي توأم با شك و ترديد.
|
سولاق
|
sulaq
|
: سوراخ. (← سوْر1، سوْراق) سولاق-سومما (sulaq-summa) : سوراخ سمبه، سوراخهاي ريز و درشت.
|
سولَك
|
sulək
|
: نان ضخيمي كه خيلي برشته نشده و كمي خام باشد. (← شول، شول-شولك)
|
سولطان
|
sultan
|
: (ع) 1- سلطان، پادشاه. 2- از انواع بازيها در قاب بازي.
|
سوم
|
sum
|
(1) : سُم، پاي حيوانات. سوم گيرْد (sum gird) : چارپايي كه سُمِ گرد و مدوّر داشته باشد، مانند اسب يا الاغ. سومسوق (sumsuq) : سقلمه. سومما (summa) : سمبه، وسيله‌اي كه با آن زير سم اسب را پاك كنند.
|
سوم
|
sum
|
(2) : سرماي شديد. سوم وورماق (sum vurmaq) : پژمرده شدن درختان به خاطر سرماي شديد.
|
سوماق
|
sumaq
|
: سماق، درختچه‌اي كه از ميوة ترش آن به عنوان چاشني غذا استفاده مي‌شود.
|
سومّول
|
summul
|
: 1- گُل سنبل. 2- خوشه، خوشة گندم و امثال آن. سومّول تيب (summul tib) : سنبل الطّيب، علف گربه، نام گياهي علفي كه دم كردة آن براي ناراحتيهاي قلبي و اعصاب مؤثّر است. سومّول فارس (summul fars) : سمّ الفار، نام گياهي است دارويي و بسيار تلخ كه به تركي آن را «سيچان اوْتو»، به عربي «سمّ الفار» (تراب الهالك) و به فارسي «شك» مي‌گويند. سومّولوماق (summullamaq) : خوشه بستن، داراي خوشه شدن. سومّوللو (summullu) : داراي خوشه، خوشه دار.
|
سونْگ
|
sung
|
(1) : پاك باخته، غارت شده، آنكه در قمار همه چيزش را باخته است. سونْگْماق (sungmaq) : غارت كردن، در بازي قمار بردن.
|
سونگ
|
sung
|
(2) : بالغ، به سنّ بلوغ رسيده. (بيات) سونگ اوْلماق (sung olmaq) : به سنّ بلوغ رسيدن جانوران و حيوانات.
|
سوپا
|
supa
|
: كرّه خر، كرّه خر يك تا دو ساله.
|
سوق
|
suq
|
: نوك انگشت يا آرنج، اشاره كردن با نوك انگشت يا آرنج. (← سوك، سوْق) سوقّورانماق (suqquranmaq) : 1- سك زدن. 2- غر و لند كردن، نق زدن. سوقّولاما (suqqulama) = سوقّولما (suqqulma) : سقلمه، اشاره و ضربه با نوك آرنج يا انگشت. سوقّولماچى (suqqulmaçı) : آنكه مشت و سقلمه زند. 2- نام طايفه‌اي از ايل سرخي.
|
سور
|
sur
|
(1) : ليز، لغزنده. (← سورت) سورّوتماق (surrutmaq) : بر روي زمين كشاندن. سورّودولماق (surrudulmaq) : به زمين كشيده شدن. سورّولماق (surrulmaq) : 1- لغزيده شدن، سُر خوردن، ليز خوردن. 2- به زمين كشيده شدن، خزيدن. سورّونْجاق (surruncaq) : 1- ليز، لغزنده. 2- سُرسُره، سُرسُرك.
|
سور
|
sur
|
(2) : جشن، شادي، مهماني. سور دودوگو (sur düdügü) : نفخ صور، نيي كه حضرت اسرافيل براي بر انگيختن مردگان در آن مي‌دمد. سورنا (surna) : ني شادي، نوعي از انواع سازها. سوروش (suruş) : ساز، آلت موسيقي. قَم سوروشو وورماق (qəm suruşu vurmaq) = ده‌وريك سوروشو وورماق (dəvrik suruşu vurmaq) : طبل غم زدن، طبل وارونه زدن در مراسم عزا داري.
|
صوراحي
|
surahı
|
: 1- صراحي، تنگ شراب، كاسة شراب. 2- از نامهاي دختران.
|
سوراق
|
suraq
|
: سراغ، پرسش. (← سوْر1، سوْراق) سوراق ائدمك (suraq edmək) = سوراقلاشماق (suraqlaşmaq) : پرسيدن، بررسي و تحقيق كردن.
|
سورْت
|
surt
|
= سورْد (surd) : صداي لغزش پا. (← سور1) سورت-سورت (surt-surt) : صداي كشش يا لغزش پا بر روي زمين. لِف لِف صدا كردن پا. سورتو (surtu) : دمپايي، حركت با كفشي كه پاشنة آن كشيده نشده باشد. سورد-و-بورد (surd-o-burd) : زخمي كه از كشيده شدن چيزي بر روي پوست بدن ايجاد شود، زخم سطحي.
|
سوروب
|
surub
|
= سوروف (suruf) : سرب، فلز سرب.
|
سورْخ
|
surx
|
: (ف) سرخ، قرمز. سورخان (surxan) : اسب خاكستري رنگ كه خالهاي سرخ داشته باشد. سورخ انداز (surx əndaz) : تير اندازي سريع بدون نشانه گيري دقيق، نوعي تير اندازي كه هدف دور باشد و صيّاد فقط هيكل شكار را هدف قرار دهد. سورخو (surxu) : 1- سرخجه، سرخك. 2- بيماري سرخي در مزارع گندم. سورخون (surxun) : اسب يا هر حيواني كه در بدنش خالهاي سرخ رنگ باشد. سورخون سوْوار (surxun sovar) : كسي كه بر اسب سُرخون سوار باشد، كنايه از حضرت ابوالفضل (ع).
|
سورخو
|
surxu
|
: سرخي، نام ايلي از ايلات فارس كه گروهي از آنها جزء تركان قشقايي بوده و هستند.
|
سوس
|
sus
|
(1) : 1- سست، ضعيف، بي حال. 2- سست، شُل، كم دوام. 3- شش، جگر سفيد. (بيات) سوسا (susa) = سوسه (susə) : 1- شك و گمان، سستي در عقيده. 2- درز، شكاف، روزنه. سوسا آپارماق (susa aparmaq) : 1- مشكوك شدن و سپس پي بردن، متوجّه شدن. 2- نفوذ كردن، نشت كردن. 3- مشكل ايجاد شدن. سوسالانماق (susalanmaq) : سستي در كار ايجاد شدن. سوسالماق (susalmaq) : سست و بي حال شدن. 2- منصرف شدن. سوساماق (susamaq) : به شك و ترديد افتادن. سوسقون (susqun) : سست، شُل و ول.
|
سوخ
|
sux
|
: تلفّظي از سيخ يا سيق به معني فشرده و كوچك كه به تنهايي رايج نيست؛ امّا ريشة كلمه‌هاي زير از اين واژه است : سوختَك (suxtək) : نام پرنده‌اي با جثّة كوچك. سوخوس (suxus) : سبوس، دانه و پوستة غلّات بعد از فشرده و آسياب شدن. سوخول (suxul) : 1- كوچك، كوچولو. 2- نام پرنده‌اي با جثّة كوچك. سوخولو (suxulu) = سوخولوك (suxuluk) = سوخولو گر-گر (suxulu gər-gər) : پرندة سوخول.
|
سوخت
|
suxt
|
: (ف) 1- نوعي بيماري دامي كه بر اثر تشنگي در حيوانات بروز مي‌كند. 2- اشتباه يا باخت در قمار.
|
سوز
|
suz
|
: بن مضارع مصدر سوختن (فارسي) كه به تنهايي كاربرد ندارد؛ امّا با تركيبات تركي و فارسي متداول است. سوزاق (suzaq) : تبخال، تاولي كه بر اثر سوختگي يا بيماري بر پوست ايجاد شود. سوز-و-بَلوز (suz-o-bəluz) = سوز-و-بيريز (suz-o-biriz) : سوز و گداز، سخن توأم با سوز و گداز، سخن تملّق آميز. سوزوق (suzuq) : 1- تبخال، تاول. 2- نوعي تبخال لثه‌اي كه به آن سفليس دهاني مي‌گويند. 3- سوختن، سوزش توأم با درد.
|
سوج
|
süc
|
: فعل امر از مصدر «سوجمك» (تحقيق كردن) (← سوز) سوج-بوج (süc-büc) = سـوج-مـوج (süc-müc) : جستجو و تحقيق. سوجمك (sücmək) = سوجومك (sücümək) : پرسيدن، تحقيق كردن. سوجه (sücə) : 1- سوژه، موضوع تحقيقي. 2- محقق، جستجوگر. 3- از نامهاي پسران. سوجه‌له‌مك (sücələmək) : جستجو و تحقيق عميق كردن.
|
سوجوفْت
|
sücüft
|
: (ف) نام پرنده‌اي است با جثّة نسبتاً كوچك. (اصل كلمه «سه جفت» مي‌باشد؛ چون سه تا از اين پرنده‌ها معمولاً با هم مي‌گردند) (← سيغير، سيغير قوشو)
|
سود
|
süd
|
: 1- شير، لبن. 2- شيرة گياهان، صمغ. 3- سود، نفع، آنچه به تدريج به دست آيد. سـود امَر (süd əmər) = سـود امَن (süd əmən) : شيرخوار، شير خواره. سود ائنديرمك (süd endirmək) : پر شير شدن پستان حيوان در روزهاي زايمان. سـوددان (süddan) : شيردان، ظرف شير. سوددن آييرماق (süddən ayırmaq) : از شير جدا كردن كودك شيرخواره. سود ديشي (süd dişi) : دندان شيري. سود‌لَنمك (südlənmək) : 1- شيردار شدن، پر شير شدن. 2- به شير آلوده شدن. سودلو (südlü) : 1- شيردار، حيوان شيرده. 2- گياه شيردار. 3- به شير آلوده شده، با شير مخلوط شده. 4- سودمند، مفيد. سـودلوك (südük) : شيري، حيوان شيرده. سودلوگَن (südlügən) = سودلو گؤوه‌ن (südlü gövən) = سود دگَن (süd dəgən) = سود لگَن (süd ləgən) : نام بوته‌اي شبيه اسپند كه ساقه‌هاي آن داراي شيرة سفيدي است. سـود-و-ساغما (süd-o-sağma) = سود-و-ساغين (süd-o-sağın) : لبنيّات، شير و فرآورده‌هاي آن.
|
سـوده
|
süddə
|
: سينوزيت، عفونت حفره هاي پيشاني. (← سـوتده)
|
سـول
|
sül
|
(1) : انبوه، انبوه حشرات.
|
سول
|
sül
|
(2) : فعل امر از مصدر «سـولمك» (پاك كردن) (← سيل2 و سور) سـولگو (sülgü) : پاك كننده، تكّه پارچه‌اي كه به گلولة سربي وصل شده و با آن لولة تفنگ را پاك كنند. سـولمك (sülmək) : پاك كردن، تميز كردن. سـولو (sülü) : خلال دندان، چوبي كه با آن دندان را پاك كنند.
|
سـولوك
|
sülük
|
: زالو. (← سو، سولوق)
|
سولوكلو
|
sülüklü
|
: نام طايفه‌اي از ايلات شش بلوكي و كشكولي.
|
سومه
|
sümə
|
: پشم لوله شده.
|
سومْسوک
|
sümsük
|
: 1- آنكه به هر جايي سر زند، ولگرد. 2- سقلمه. (كلمه از «سوم» (سُم) + «سوک» (نوك تيز) تشكيل شده است. ← سوك، سوْق، سوْقّولما) سومسونمك (sümsünmək) : به هر جايي سرك كشيدن و سر زدن، ولگردي.
|
سـومور
|
sümür
|
(1) : فعل امر از مصدر «سومورمك» (لاجرعه سر كشيدن) سومورگَن (sümürgən) : 1- بلعنده، لاجرعه سر كشنده. 2- اشغال كننده، تصرّف كننده، چپاولگر. سومور گداسي (sümür gədası) : گدايي كه همه چيز را براي خود بخواهد. سومورمك (sümürmək) : 1- لاجرعه سر كشيدن، مكيدن و نوشيدن. 2- تصرّف كردن، اشغال كردن. سومورن (sümürən) : 1- لاجرعه سر كشنده. 2- اشغالگر.
|
سـومور
|
sümür
|
(2) : قوم سومر كه از اقوام التصاقي زبانند و سابقة 7000 ساله دارند. سوموروم (sümürüm) : نام اصلي شهر «سميرم» از توابع استان اصفهان.
|
سونَّت
|
sünnət
|
: (ع) 1- سنّت، رسم، آداب مرسومه. 2- ختنه، عمل ختنه كردن كه از سنن اسومي به شمار مي‌رود. سونَّت ائدمك (sünnət edmək) : ختنه كردن.
|
|
