: پدر، نيا، نياكان. آبا-اژداد (aba-əjdad) : آبا، اجداد، پدر و نياكان

ريك باش يوخاری گئدير. (سر بالايي تندي را مي‌پيمايد.) ريكّيل (rikkil) : ستون قائم، پاية عمودي.

ريكّه	rikkə	: كينه، دشمني. ريكّه باغلاماق (rikkə bağlamaq) : كينه بستن، لج كردن، دشمني ورزيدن.
ريميز	rimiz	: موريانه.
ريم-ريك	rim-rik	: 1- پر رو، بي حيا. 2- عمود كامل.
رينگول	ringul	: خوش پوش، شيك پوش.
ريقاق	riqaq	: ريگزار، شن‌زار. (ريشة كلمه از «ريق (ريگ = شن) + آق» تشكيل شده است.)
ريس	ris	: 1- فعل امر از ريسيدن (رستن) فارسي كه در بعضي از طوايف قشقايي معمول است. 2- رديف، صف. ريسمه (rismə) : ريسيده شده، نخ، ريسمان كهنه و پاره پاره. ريسمه-ريسمه (rismə-rismə) : رشته رشته، رشته‌هاي پاره شده، ريسمان تكه پاره شده.
ريش	riş	: (ف) ريش، موي صورت. ريشخند (rişxənd) : به ريش ديگران خنديدن، تمسخر. ريش سفيد (riş səfid) : پير قوم، بزرگتر فاميل.
ريشه	rişə	: 1- بن، ريشه. 2- اصل، نژاد، دودمان. (اصل كلمه «ريچّه» از بن «ريچ» است. ← ريچ و ريچ)
ريشْك	rişk	(1) : نخ، تار، بند تابيده شده. ريشكَك (rişkək) : از گياهان دارويي و غذايي مؤثّر كه همانند شِوِد است و اغلب آن را در آش ماسّافا (ماستبا) مي‌ريزند.
ريشْك	rişk	(2) : شپش ريز، تخم شپش.
ريوه	rivə	: چين و شكن، برآمدگي و فرو رفتگي. ريوه-ريوه (rivə-rivə) : برآمدگيها و فرو رفتگيهاي متوالي، پرچين و شكن.
ريخت	rixt	: 1- ريخت، شكل، قيافه. 2- نا منظّم، ژوليده و در هم. ريخته (rixtə) : در هم ريخته، آشفته.
ريز	riz	: 1- ريز، خرد و كوچك. 2- سنگريزه، شن. (← رئز) ريزال (rizal) = ريزلاق (rizlaq) = ريزلَنگ (rizləng) : ريگزار، شن‌زار. ريزَنگ (rizəng) : سنگ كوچك، شن. ريزه (rizə) : ريز، كوچك.
روْگاه	rogah	: رها كردن بزغاله‌ها و برّه‌ها به پاي مادرانشان. (← ريگاه)
روْها	roha	: افق كوه. (← روح، روحا و روخ)
روْنج	ronc	: 1- در لغت به معني نوك تيز است. 2- نام كوهي با قلّه نوك تيز در شمال اردكان فارس. روْنـْجوك (roncuk) : 1- نوعي كاردك كه معمولاً براي كندن پوست درخت بلوط استفاده مي‌شد. 2- مجازاً به معني آدم لاغر و باريك اندام.
روْنـْگ	rong	: 1- ساده، روان. 2- پيچ هرز شده.
روْش	roş	: روشن، بينا. (مقابل كور) (← روش، روشْت) روْشان (roşan) : روشن، درخشان.
روْو	rov	: 1- راه، صراط. 2- راه و روش. 3- روان، جاري. 4- مايع، رقيق. 5- در حال حركت. 6- بار، مرتبه. 7- هر بار، هر لحظه، پشت سر هم. 8- رديف، مرتّب. روْوا (rova) : 1- روا، راه و روش صحيح، شايسته. 2- وسيله‌اي كه با آن مايعات را هم زنند، آبگردان. (هـونـوگان) روْواج (rovac) : رواج، راه اندازي كار. روْواج وئرمك (rovac vermək) : 1- اقدام كردن، كاري را راه انداختن. 2- رواج دادن، دستور دادن. روْوا خاه (rova xah) : 1- روا خواه، راضي، مايل. 2- پشتيبان، ياور. روْوا خاهليق (rova xahlıq) : روا خواهي، رضايت. روْوا دوشمك (rova düşmək) : 1- به راه افتادن، حركت كردن. 2- رواج يافتن، راه افتادن كار. روْوال (roval) : روال، مرام، شيوه. روْوان (rovan) : 1- روان، جاري. 2- روان، جان. (در تركي قديم به معني باد و نسيم بوده است.) روْو باغلاماق (rov bağlamaq) : در كمينگاه نشستن و راه را بستن. روْو توتماق (rov tutmaq) : راه افتادن و انجام گرفتن كار. روْودار (rovdar) : پشت سر هم. روْوگاه (rovgah) = روْوگَه (rovgəh) : راه، محل عبور و مرور. روْوگير (rovgir) : 1- رونق، كار در حال انجام. 2- در حال حركت، عازم. روْووش (rovuş) = روْووشْت (rovuşt) : روش، رفتار، مرام.
روْوگاه	rovgah	: پوست ميوة چالي يا بادام كوهي.
روْزو	rozu	= روْزی (rozı) : (ف) روزي، نصيب، نعمت خدادادي.
رو	ru	: (ف) 1- رو، چهره، صورت. 2- حيا، شرم. رو با رو (ru ba ru) : رو به رو، رو در رو. رو بنده (ru bəndə) : روبند، نقاب. رو در واييسليق (ru dər vayıslıq) : رو در بايستي، مأخوذ به حيا شدن.
روچال	ruçal	= روچول (ruçul) : ريشه، بنيان. (← ريچ، ريچال)
رودگول	rudgul	: ردگل، طلاي بدلي.
روف	ruf	= روفت (ruft) : (ف) 1- عمل رُفت و روب و جارو كردن. 2- دنبال، دنباله، تعقيب. 3- همه، همگي.
روح	ruh	: 1- روح، جان. 2- بالاي بلندي، قلّة كوه. (← روخ) روحا (ruha) : قلّة كوه. روحانى (ruhanı) : روحاني، آنكه با روح و معنويّت سر و كار دارد، عارف، عابد. روح موسّا (ruh mussa) : خسته، بي حال، روح افسرده.
روك	ruk	: رُك، صريح. روك گو (ruk gu) : رُك گو، صريح و آشكارا سخن گوينده.
روم	rum	(1) : 1- روم، كشور ايتاليا. 2- ازدحام مردم، انبوه جمعيّت. روم-و-قولقولا (rum-o-qulqula) : غلغله، ازدحام جمعيّت.
روم	rum	(2) : رنب، موي زهار.
رومْزا	rumza	= روموزا (rumuza) : 1- جنب و جوش، تحرّك. 2- غيرت، شهامت و لياقت. رومزالى (rumzalı) = روموزالى (rumuzalı) : پر تحرّك، زرنگ، شجاع.
رونيياس	runiyas	: روناس، نام گياهي با برگهاي نوك تيز و گلهاي كوچك زرد كه در رنگرزي به كار مي‌برند.
روسوم	rusum	: (ع) 1- رسوم، آداب و مراسم. 2- آنچه مرسوم است اعم از : اجارة زمين، ماليات، عوارض.
روسوخ	rusux	= روسّوق (russuq) : (ع) رسوخ، نفوذ، رونق. روسوخ گـؤتورمك (rusux götürmək) : رونق و رواج يافتن، ارزش پيدا كردن.
روسواه	rusvah	= روسباه (rusbah) : رسوا، بد نام. (اصل كلمه «روسبا = روس + باي» (رهبر روس) بزرگان روس در 3000 سال قبل هنگام تهاجم به ايران به خاطر اعمال زشتشان، به اين صفت خوانده شده‌اند.) روسواهليق (rusvahlıq) : رسوايي، بد نامي. روسواه-و-اله‌لك (rusvah-o-ələlək) = روسواه-و-كَله‌له (rusvah-o-kələlə): كاملاً رسوا، آبرو را پاك باخته.
روش	ruş	= روشْت (ruşt) : روشن، بينا. (نقيض كور) روشان (ruşan) : روشن، درخشان.
روشوا	ruşva	: (ع) رشوه، اخّاذي. روشوا-پينه (ruşva-pinə) : رشوه و اخّاذيهاي پراكنده.
روتاييل	rutayıl	: رطيل، رتيلاء كه نام جانوري است از بند پايان.
روخ	rux	: قلّة كوه، بلندي. (← روح) روخا (ruxa) : قلّة كوه، افق كوه. روخما (ruxma) : جوانه، جوانة درخت كه از ساقه رشد كند و بالا آيد.
روسـوم	rüsüm	: (ع) 1- رسوم، آيينها. 2- مجازاٌ به معني مال‌الاجاره. (← روسوم)
روت	rüt	: رُت، لخت، عور، برهنه. روتـوك (rütük) : 1- گر، جرب،‌ حيواني كه پشم يا مويش ريخته شده باشد. 2- لاغر، ضعيف و استخواني. 3- لخت و عور.
سا	sa	: از پسوندها كه علامت شرط است به معني «اگر». اوْ قالسا، منده قالارام. (اگر او بماند، من هم مي‌مانم.)
ساب	sab	: دسته، مشته. (← ساپ1)
صابا	saba	: (ع) 1- صبا، فردا، فردا صبح. 2- باد صبا، بادي كه صبحگاهان از طرف مشرق وزد. 3- صبح زود، سحرگاهان. 4- زمان آينده. صابا-بير گون (saba bir gün) : فردا پس فردا، فرداها، در آينده. صابا يئلي (saba yeli) : باد صبا.
سابون	sabun	: صابون. (اصل كلمه هم با املاي سابون درست است؛ نه صابون. چون از مصدر «ساوماق» (ساييدن) تركي و «سابوندن» فارسي به معني ساييدن و پاك كردن است. ← ساو)
صابون	sabun	: صابون، وسيلة شستشو. (اين كلمه در اصل عربي نيست؛ بلكه از ريشة ساوماق ( سابيدن، ساييدن، پاك كردن) است كه به غلط به صورت صابون نوشته شده.) بنا بر اين بهتر است به صورت «سابون» نوشته شود. صابونلاماق (sabunlamaq) : صابون زدن، با صابون شستن.
ساج	sac	: تابه، تاوه، تابه‌اي كه بر روي آن نان پزند. ساجاغى (sacağı) : ساج آياغـی، سه پايه‌اي كه در زير تابه قرار گيرد.
ساچ	saç	(1) : زلف، گيسو، گيسوي بلند. ساچ اوزادان (saç uzadan) : زردپي، رباط. (بيات) ساچ باغى (saç bağı) : گيسو بند، رشتة ابريشمي كه زنان و دختران بر گيسوان خود مي‌بستند. ساچلى (saçlı) : داراي گيسو، گيسو بلند.
ساچ	saç	(2) : فعل امر از مصدر «ساچماق» (انتخاب كردن) (← سچ) ساچما (saçma) : برگزيده و منتخب. ساچماق (saçmaq) : 1- برگزيدن، انتخاب كردن، از درون جمعي جدا كردن. 2- پراكنده كردن، پخش كردن. 3- برچيدن و جدا كردن. ساچيلماق (saçılmaq) : 1- برگزيده شدن. 2- افشانده و پراكنده شدن. 3- برچيده شدن.
ساچما	saçma	: ساچمه، گلولة سربي كوچك.
سادا	sada	: 1- ساده، آسان. 2- پاك و بي آلايش. 3- راحت و آسوده. ساداجا (sadaca) : ساده لوح، بي ريا. ساداليق (sadalıq) : 1- آساني و سادگي. 2- ساده و بي ريا بودن.
سادات	sadat	: سادات، آل علي (ع). 2- نامي براي پسران. 3- نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري.
صاديقلي	sadıqlı	: (ع-تر) صادقلو، نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري.
ساف	saf	: 1- صاف، صيقلي. 2- صاف و ساده، بي‌ريا. (اصل كلمه «ساو» از مصدر «ساوماق» (ساييدن و پاك كردن) است. ← ساو)
صاف	saf	: 1- صاف، مسطّح. 2- پاك و بي آلايش. 3- همه، همگي، بطور كلّي. (اين كلمه از مصدر «ساوماق» (پاك و صاف كردن است. ← ساو1) صافا (safa) : 1- صفا، لذّت، خوشي. 2- صلح و آشتي. صافا سورمك (safa sürmək) : لذّت بردن، خوش گذراني. صافالي (safalı) : با صفا، جايگاه خوش و خرّم.
ساغ	sağ	(1) : 1- سالم و تندرست. 2- شاد و سر حال. ساغالماك (sağalmak) : سر حال آمدن، بهبود يافتن. ساغ-سكَل (sağ-səkəl) = ساغ-سؤكَل (sağ-sökəl) : سالم و مريض، حالتي بين سلامت و بيماري. ساغلا (sağla) : نگه‌دار، سالم نگه‌دار. ساغلاماق (sağlamaq) : نگهداري كردن. ساغليق (sağlıq) : صحّت و سلامت، تندرستي.
ساغ	sağ	(2) : سمت راست، طرف راست. ساغا (sağa) : به طرف راست، به سمت راست. ساغدان (sağdan) : از سمت راست. ساغدان-سوْلا (sağdan-sola) : از راست به چپ.
ساغ	sağ	(3) : فعل امر از مصدر «ساغماق» (دوشيدن) ساغان (sağan) : دوشنده، آنكه شير دوشد. ساغديرماق (sağdırmaq) : دوشاندن، دوشانيدن. ساغماق (sağmaq) : 1- دوشيدن. 2- مجازاً اخّاذي كردن. ساغيش (sağış) : عمل دوشيدن. ساغيلماق (sağılmaq) : 1- دوشيده شدن. 2- اخّاذي شدن. ساغيم (sağım) : 1- مقدار شيري كه در يك وعده دوشيده شود. 2- حيوان شيرده. ساغيملى (sağımlı) : حيوان پر شير. ساغين (sağın) : 1- حيوان شيرده. 2- لبنيات. ساغينْماق (sağınmaq) : دوشيده شدن.
ساغْری	sağrı	: پوست كفل اسب كه از آن نوعي كفش درست كنند.
ساغ-ساغان	sağ-sağan	: زاغ، كلاغ ابلق، زاغك. (ريشة كلمه از اسم صوت ساغ‌، ساغ، ساغ ‌… است.)
ساحار	sahar	: (ع) 1- ساحر، جادوگر. 2- زرنگ، زيرك.
ساهات	sahat	: 1- ساعت. (ريشة كلمه «سايات» از سايماق به معني شمردن است.) 2- وقت و زمان مبارك و مناسب. ساهات واری؟ (آيا زمان مباركي است؟)
ساكين	sakın	: (ع) 1- ساكن، مقيم. 2- ساكت، آرام، بي حركت.
ساكّو	sakku	= ساكّى (sakkı) : سكّو، بلندي.
سال	sal	: فعل امر از مصدر «سالماق» (انداختن، آويزان كردن) سالاتين (salatın) : سرطان، درد سرطان كه انسان را از پا انداخته و بستري نمايد. سالار (salar) = سالّار (sallar) : 1- سالار، شجاع و زرنگ. 2- بلند قد، بلند قامت. 3- از نامهاي پسران. سالْچاق (salçaq) : آنچه براي زينت از چيزي آويزان كنند. سالخيم (salxım) = سالكيم (salkım) : هر چيز آويزان؛ مانند : خوشة انگور يا برگهاي بيد مجنون. سالديرماق (saldırmaq) : 1- فرش گردانيدن، گسترانيدن. 2- باعث سقط جنين شدن. 3- آويزان كردن، آويزاندن. 4- به وسيلة ديگري پهن كردن و انداختن. 5- بر پا كردن ساختمان. ساللاجاق (sallacaq) = ساللانجاق (sallancaq) : آويزان. ساللاق (sallaq) : 1- آويزان، آويخته. 2- سلّاخ، قصّاب. ساللاق‌ خانا (sallaq xana) : سلاخ خانه، قصّابخانه، كشتارگاه. ساللاما (sallama) : آويزه، آنچه از جايي آويزان كنند. ساللاماق (sallamaq) : 1- آويزان كردن، آويختن. 2- وصل كردن، بند كردن. ساللانا–ساللانا (sallana-sallana) : سلّانه، سلّانه، در حال خراميدن، آرام آرام خراميدن. ساللاناق (sallanaq) : آويزان. ساللانديرماق (sallandırmaq) : آويزاندن. ساللانماق (sallanmaq) : 1- آويزان شدن. 2- خراميدن، با ناز راه رفتن. ساللانيق (sallanıq) : آويزان، آويخته. سالما-ساچاق (salma-saçaq) : آويزان، آويخته. سالماق (salmaq) : 1- انداختن. 2- فرش كردن، پهن كردن. يئريني سالميش. (رختخوابش را پهن كرده.) 3- به همراه فرستادن. اوْنو سالميش يانينا. (او را همراه خود آورده.) 4- به درد دچار كردن. دردي سالميش جانينا. (درد را دچارش كرده.) 5- از پا انداختن و فلج كردن، بستري نمودن. 6- سقط شدن جنين حيوانات. 7- ساختن و بر پا كردن. بير ائو سالميش. (خانه‌اي ساخته.) 8- بي ميل كردن. اوْنو خوْراكدان سالميش. (او را نسبت به غذا بي ميل كرده.) 9- نصب كردن، وصل كردن. ايپليگي اينگه‌يه‌ سالميش. (ريسمان را به سوزن وصل كرده.) ساليشديرماق (salışdırmaq) : 1- به هم انداختن دو گروه، به نزاع واداشتن. 2- مخلوط كردن برّه‌ها و بزغاله‌ها با مادرانشان. ساليق (salıq) : افتاده، انداخته شده. سالين (salın) : سالن، اتاق پهن و گسترده. سالينماق (salınmaq) : 1- فرش شدن، گسترده شدن. 2- دچار شدن.
صالاح	salah	: (ع) 1- صلاح، مصلحت، درستي و شايستگي. 2- صلح و آشتي. صالاح ائدمك (salah edmək) : 1- صلاح رفتن، سازش كردن. 2- تعارف كردن به مهمان.
سالام	salam	: (ع) سلام، درود. سالامات (salamat) : سلامت، تندرستي. سالاماتلاشماق (salamatlaşmaq) : به همديگر سلام دادن و احوال پرسي كردن. يار ياری گؤرنده، سالاماتلاشمازيميش. (دو نامزد كه همديگر را ببينند، با هم سلام و احوال پرسي نمي‌كنند.) سالاماتليق (salamatlıq) : سلامتي، تندرستي.
سالْخ	salx	: 1- بركه، حوض. (← سلْخ) 2- فعل امر از مصدر «سالخماق» (سرازير كردن) 3- سرازير، آويزان. سالْخماق (salxmxaq) : جاري كردن، سرازير كردن.
سامان	saman	: كاه. سامانليق (samanlıq) : كاهدان، جايي كه كاه فراوان باشد.
سامارْتْلاما	samartlama	: اسهال، مدفوع يا تپالة حيواناتي چون اسب، قاطر، گورخر، فيل، گاوميش و … . سامارتلاماق (samartlamaq) : 1- تپاله انداختن حيوانات و جانوران. 2- دچار اسهال شدن.
سامير	samır	= سامّير (sammır) : سمور، جانوري با پاهاي كوتاه كه با انگشتان خود راه مي‌رود.
ساميری گداسى	samırı gədası	: گداي سمج، گداي پر رويي كه همه چيز را براي خود مي‌خواهد. (← سومور، سومورو گداسي)
سامون	samun	: سامان، مرز، حدّ مرز.
سان	san	(1) : 1- شماره، عدد. 2- سان، رژه، صف، رده. 3- نام، شهرت و آوازه. 4- فعل امر از مصدر «سانماق» (به شمار آوردن، فرض كردن) (ريشة كلمه از مصدر «سايماق» (شمردن) است.) آد-و-سان (ad-o-san) : آوازه وشهرت. ساناغا گلمك (sanağa gəlmək) : به شمار آمدن، محسوب شدن. ساناغا گتيرمك (sanağa gətirmək) : به شمار آوردن. ساناغا وئرمك (sanağa vermək) : تعداد و شماره را گزارش دادن، ليست دادن. ساناق (sanaq) : شمار، شمارش، آمار گيري. ساناماق (sanamaq) : 1- به شمار آوردن، شمردن، به حساب آوردن. 2- فرض كردن، تصوّر كردن. سانْكى (sankı) : گويي، انگار، مثل اينكه. سان گؤرمك (san görmək) : سان ديدن از نظاميان. سانلى (sanlı) : مشهور، معروف. سانماق (sanmaq) : 1- به حساب آوردن، مورد توجّه قرار دادن. 2- فرض كردن، گمان بردن. سان وئرمك (san vermək) : صف كشيدن. سانيلماق (sanılmaq) : 1- به شمار آمدن، به حساب آمدن. 2- فرض شدن، تصوّر شدن.
سان	san	(2) : نهر بزرگ، جوي آب بزرگ.
سانْج	sanc	: فعل امر از مصدر «سانجماق» (فرو كردن) سانجاق (sancaq) : 1- سوزن قفلي، گيره. 2- سنجاقك. 3- پرچم گياه. 4- نام گياهي با پرچم بلند. سانجاق اوْتو (sancaq otu) : نام گياهي از خانوادة چمن. سانجان (sancan) : نيش زننده. سانجْلى (sanclı) : دردمند، دردزار. سانجماق (sancmaq) : 1- فرو كردن، آمپول زدن. 2- گزيدن، نيش زدن. 3- تير كشيدن، يك مرتبه درد گرفتن. سانجى (sancı) : درد شديد ناگهاني كه تير كشد. سانجيلاماق (sancılamaq) = سانجيلانماق (sancılanmaq) : يك مرتبه درد گرفتن عضوي از بدن. سانجيلماق (sancılmaq) : 1- فرو برده شدن، فرو رفتن. 2-گزيده شدن، نيش زده شدن. سانجيلى (sancılı) : دردمند، آنكه دچار درد شديد باشد. سانجيماق (sancımaq) : 1- آمپول زدن، فرو كردن. 2- گيره زدن، وصل كردن.
سانچاق	sançaq	(1) : پرچم گياه. (← سانْج، سانجاق)
سانچاق	sançaq	(2 ) : آنچه براي زينت از چيزي آويزان كنند. (← سال، سالچاق)
سانـديغا	sandığa	: 1- قفسة سينه. 2- لاغر و استخواني.
سانديق	sandıq	: 1- صندوق. 2- نام نقشي از نقشهاي قالي.
سانتور	santur	(1) : سنتور، از آلات موسيقي.
سانتور	santur	(2) : ساتور قصّابي.
ساپ	sap	(1) : 1- دسته، مشته. 2- نوك رشته، ابتدا يا انتهاي نخ. ساپلاماق (saplamaq) : 1- دسته دار كردن تبر، تيشه و … 2- نخ به سوزن كشيدن. ساپلانماق (saplanmaq) : 1- دسته دار شدن. 2- به رشته كشيده شدن.
ساپ	sap	(2) : فعل امر از مصدر «ساپماق» (پخش كردن) كه در قشقايي اغلب «سپمك» گفته مي‌شود.
ساپ	sap	(3) : از پيشوندهاي تركي است كه در جلو بعضي كلمات قرار مي‌گيرد و به معني اشباع و فراواني است.