: پدر، نيا، نياكان. آبا-اژداد (aba-əjdad) : آبا، اجداد، پدر و نياكان

سونو

sünnü	: (ع) سُنّي، آنكه مذهب تسنّن دارد.
سونوك	sünük	: استخوان.
سـوپور	süpür	: فعل امر از مصدر «سوپورمك» (جارو كردن) سـوپورگان (süpürgan) : 1- جاي صاف و جارو شده. 2- نام روستايي از شهرستان قمشه (شهرضا) كه در دشتي صاف و مسطّح قرار دارد. سـوپورگَن (süpürgən) : جارو شده. سـوپورگو (süpürgü) : 1- جارو. 2- خاكروبه، زباله. سـوپورگه (süpürgə) : جارو. سـوپورمك (süpürmək) : جارو كردن. سـوپوروشدورمك (süpürüşdürmək) : به صورت دسته جمعي جارو كردن. سوپورولمك (süpürülmək) : جارو شدن. سـوپورولو (süpürülü) : جارو شده، پاك شده. سـوپوروم (süpürüm) : عمل جارو كردن. سـوپورونتو (süpürüntü) : خاكروبه، زباله.
سور	sür	: فعل امر از مصدر «سورمك» (راندن) سورگَن (sürgən) : گياه جارو. سورگو (sürgü) : 1- آنچه بر چيز ديگر كشند و پاك كنند، وسيلة پاك كردن لولة تفنگ. 2- وسيلة راندن، تركه يا چوبي كه با آن حيوانات را برانند. سورگون (sürgün) : 1- مسهل، داروي اسهال. 2- گياه سلمه. 3- راندن، دفع كردن، تبعيد. 4- اسهال. 5- حيوان تخمي، قوچ يا پازن گله. سورمك (sürmək) : 1- راندن، به پيش راندن، راندن حيوان يا اتوموبيل. 2- راندن، دفع كردن، تبعيد كردن. 3- حمله كردن و غارت نمودن. 4- حامله كردن، عمل مقاربت حيوانات. 5- رشد كردن، روييدن. جوجه قانات سورموش. (جوجه پر در آورده.) 6- شخم زدن، خيش كردن. 7- كشيدن، چيزي را به درون چيز ديگر كشيدن. 8- ايجاد كردن، به وجود آوردن. ياراسى ات سورمـوش. (در زخم بدنش گوشت جديد ايجاد شده است.) سورمه (sürmə) : 1- سرمه، آنچه بر چشم كشند. 2- نام اصلي شهر «سورمق» در استان فارس. 3- نام نقشي در قالي. سورمه‌دان (sürmədan) : 1- سرمه دان. 2- نام نقشي در گليم. سورمه‌لي (sürməli) : 1- داراي سرمه، چشمي كه بر آن سرمه كشيده باشند. 2- راندني، دفع كردني. 3- اهل شهر سورمق. سورمه‌يي (sürməyi) : سرمه‌اي، به رنگ سرمه. سورو (sürü) : واحد گله، رمه، گله‌اي كه به پيش رانند. سوروتمك (sürrütmək) : بر زمين كشيدن. سوروتمه (sürrütmə) : 1- آنچه بر روي زمين كشند. 2- مجازاً به معني اسب تنبل و بي رمق. 3- شيوة بر زمين كشيدن. سوروده-سوروده (sürrüdə-sürrüdə) : كشان كشان، در حال كشيدن. سوروسات (sürüsat) : آذوقه، خوراك، پوشاك و ذخيرة غذايي كه معمولاً به زور از صاحب آن بگـيرند. (اصل كلمه از : سور + سات = بران و بفروش) سوروكمك (sürükmək) : جيم شدن، از نظر پنهان شدن، به خاطر ترس در رفتن. سوروگو (sürügü) : وسيله‌اي كه در داخل لولة تفنگ كشند و آن را پاك كنند. سورولمك (sürülmək) : 1- رانده شدن، دفع شدن. 2- تبعيد شدن. 3- به فحل آمدن حيوانات. 4- با گاوآهن شخم زدن. سورولمك (sürrülmək) : سُر خوردن، لغزيدن. سورونتو (sürrüntü) : 1- ليز، لغزنده. 2- سُرسُره، سرسرك. 3- عمل خزيدن و روي زمين كشيده شدن. سورونجاق (sürrüncaq) = سورونچاق (sürrünçaq) : محل سرسره بازي، جاي لغزنده. سورون-سورون (sürrün-sürrün) : كشان كشان، در حال كشيده شدن. سورونمك (sürrünmək) : 1- كشيده شدن، خود را روي زمين كشيدن، خزيدن. 2- يواش يواش راه رفتن، زمين‌گير شدن.
سوره	sürə	(1) : سورة قرآن.
سوره	sürə	(2) : از پسوندهاي رايج به معني «از». مانند : دالي سوره (از دنبالش)
سورت	sürt	: 1- فعل امر از مصدر «سورتمك» (مالش دادن) 2- حركت آرام و آهسته، حركتي كه با بي ميلي انجام گيرد. (← سور) سورتمك (sürtmək) : 1- ماليدن، مالش دادن. 2- سودن، ساييدن. سورتمه (sürtmə) : 1- عمل مالش و اصطكاك. 2- وسيلة مالش، آنچه بر زمين كشيده شود، سورتمه. سورتوش (sürtüş) : عمل اصطكاك. سورتوشدورمك (sürtüşdürmək) : به هم ماليدن، اصطكاك دادن. سورتوشمك (sürtüşmək) : به هم ماليده شدن، اصطكاك كردن. سورتوک (sürtük) : 1- ماليده شده، صاف و ساييده شده. 2- پاچه ورماليده. 3- شلخته. سورتولمك (sürtülmək) : به هم ماليده شدن، ساييده شدن. سورتولمه (sürtülmə) : عمل مالش و اصطكاك و سايش. سورتولو (sürtülü) : ماليده شده، ساييده و پاك شده. سورتونمك (sürtünmək) : 1- ماليده شدن، خود را به چيزي ماليدن. 2- ساييده شدن، پاك شدن. سورتونمه (sürtünmə) : مالش، سايش، فرسايش.
سوتْده	sütdə	: سينوزيت، عفونت حفره‌هاي استخوانهاي پيشاني كه باعث سر دردهاي دائمي و شديد مي‌گردد.
سوتوه	sütüh	= سوتَه (sütəh) : ستوه، خستگي. سوتوهه گلمك (sütühə gəlmək) = سوتَهه گلمك (sütəhə gəlmək) : به ستوه آمدن، دچار خستگي شدن.
سوتون	sütün	: 1- ستون، پايه. 2- دستة نظاميان، ستون نظامي.
سوموک	süük	= سـومـوگ (sümüg) : 1- استخوان. 2- هستة ميوه‌هايي چون خرما، زردآلو و … سور-سوموک (استخوانهاي ته مانده از غذا) سوموک اوْيناماق (sümük oynamaq) : به هيجان آمدن، خوشحال شدن و رقصيدن. سوموک-ساميق (sümük-samıq) = سوموک-ساياق (sümük-sayaq) = سوموک-ساييق (sümük-sayıq) : استخوان و متعلّقات آن. سوموکلو (sümüklü) : استخواندار، قوي.
سوز	süz	: 1- فعل امر از مصدر «سوزمك» (از صافي گذراندن) 2- سوز و گداز، ناز و غمزه. سوزدورمك (süzdürmək) : 1- از صافي گـذراندن. 2- تميز و سنجيده بيان كردن سخن. 3- از كسي مخفيانه سخن كشيدن. 4- با عشوه نگاه كردن. سوزگَج (süzgəc) = سوزگه (süzgə) = سوزگو (süzgü) = سوزلوك (süzlük): صافي، پارچه‌اي كه داراي سوراخهاي ريز ريز است و براي تميز كردن و از صافي گذراندن شير و امثال آن به كار مي‌رود. سوزمك (süzmək) : 1- از صافي گذراندن، از درزها عبور دادن. 2- از مكانها و درزهاي حسّاس چيزي را كشف كردن، پي بردن، فهميدن. 3- تحقيق و جستجو كردن. 4- اشك ريختن. 5- تراوش و ترشّح كردن. 6- با عشوه و دقّت نگريستن. سوزمه (süzmə) : 1- صافي. 2- عمل تصفيه، عمل صاف كردن. 3- آنچه از صافي گذشته باشد، آبكش شده. سوزن (süzən) : 1- از درز عبور كننده، سوزن، وسيلة سوراخ كردن. 2- كسي يا چيزي كه تصفيه كند. سوزن-لچَّك (süzən-ləççək) : 1- سوزن قفلي و روسري. 2- عملي كه خانمها سوزن قفلي و رو سري خود را باز كرده و به كسي التماس ‌كنند، التماس، خواهش. سوزني (süzəni) : تفنگ سوزني. سوزه‌ك (süzək) : 1- صافي، وسيلة صاف كردن. 2- سوزاك، بيماري سوزاك. سـوزه‌كْليك (süzəklik) : پارچة مخصوص صافي. سـوزه‌لَنمك (süzələnmək) : 1- تراوش كردن، قطره قطره ريختن. 2- با ناز راه رفتن. سوزه‌نه‌ك (süzənək) : سوزاك، بيماري سوزاك. سوزه‌نه‌كي (süzənəki) = سوزه‌نه‌يي (süzənəyi) : سوزاكي، مبتلا به سوزاك. سوزولمك (süzülmək) : 1- از صافي گذشتن. 2- تراوش كردن، چكيدن. 3- به رديف و به صف كشيده شدن.4- خراميدن، با عشوه و غمزه راه رفتن. 5- با عشوه نگاه كردن. سوزولَن (süzülən) : 1- آنكه با عشوه و غمزه راه رود. 2- آنچه از صافي بگذرد. سوزولو (süzülü) : از صافي گذشته، تصفيه و پاك شده. سوزونتو (süzüntü) : دُرد، خلط، آنچه بعد از تصفيه در صافي بماند.
شابادا	şabada	: حقّه باز، فريبكار. (← چاب، چابادا) شابادا بازليق (şabadabazlıq) = شاباداليق (şabadalıq) : شعبده بازي، حقّه بازي.
شاباش	şabaş	: (ف) هديه يا پولي كه در عروسي به داماد داده مي‌شود. (اصل كلمه شاد باش است.)
شاد	şad	: شاد، خوشحال. شادليق (şadlıq) : شادي، خوشحالي. شادليغينان (şadlığınan) : با شادي و خوشحالي. شادياناليق (şadyanalıq) : شادي، جشن و سرور.
شافا	şafa	: شفا، بهبودي.
شاف-شاف ائدمك	şaf-şaf edmək	: با رمز و كنايه سخن گفتن. شاف-شاف ائدمه؛ دئ شافتالى.
شافتالى	şaftalı	: شفتالو، هلو.
شاغاق	şağaq	: شكافتگي سُم اسب بر اثر راه رفتن. (← شاق1، شاقاق)
شاغيز	şağız	= شاغوز (şağuz) : بز پيشاهنگ. (← شاهاز)
شوْغول	şağul	: شاغول. (← شاق2، شاقّيل)
شاه	şah	: 1- شاه، فرمانروا، پادشاه. 2- نام يكي از مهره هاي شطرنج. 3- ملكة زنبور عسل. 4- بزرگ، سنگين. شاهاز (şahaz) : بز پيشاهنگ، بز نري كه پيشاپيش گله حركت كند. شاهانّازليق (şahannazlıq) : فخر فروشي، لاف زدن. شاه اندام (şah əndam) : 1- نام يكي از آهنگهاي موسيقي. 2- از نامهاي دختران. شاهباز (şahbaz) : 1- شهباز، باز شكاري. 2- از نامهاي پسران. شاه بَليت : شاه بلوط، بلوط بزرگ. شاه بوداغى (şah budağı) : 1- پير بوداق يا شاه بوداق نام پسر ميرزا جهانشاه قره قويونلو بوده كه در سال 870 هـ . ق به دست برادر خود كشته شد؛ از او شعر و آهنگي در ميان تركان قشقايي وجود دارد كه به آن «شاه بوداغي» مي‌گويند؛ اين بيت از اوست: سئــرم نئــدم هايــواسيـني ناريني قوْي دئسينلر شاه بوداغينگ باغي وار 2- نام كوهي است در جنوب غربي سميرم. شاه بوداقلى (şah budaqlı) : شاه بوداغي، نام تيره‌اي از قره قوْيونلوها بوده كه گروهي از آنها امروزه در قشقايي به نام «قاديلي» جزء ايل عمله به شمار مي‌روند. شاه پسند (şah pəsənd) : نام نقشي از نقشهاي قالي. شاه ختايى (şah xətayı) : 1- نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي كه به شاه اسماعيل صفوي منسوب است. 2- نوعي از انواع شعر كه هر مصرع آن از 15 هجا تشكيل شده است. شاه داشى (şah daşı) : وزني معادل 6 كيلو كه آن را يك من شاه مي‌گويند. شاه ده‌وه‌سي (şah dəvəsi) : آخوندك. شاه رَگ (şah rəg) : شاهرگ، رگ بزرگ. شاه شيلال (şah şılal) : گام بلند، قدم فاصله دار. شاه فيتَك (şah fitək) : 1- با آهنگ سوت زدن. 2- نام آهنگي در موسيقي قشقايي. شاه قولوس (şah qulus) : بيماري نقرس. شاهليق (şahlıq) : پادشاهي، حكومت. شاه ليمور (şag limur) : 1- شاه ليمو، ليموي بزرگ. 2- مجازاً به معني پستان معشوق. شاه مار (şah mar) : مار بزرگ، مار خطرناك. شاه مَحْمَدلي (şah məhmədli) : شاه محمّدي، نام طايفه يا تيره‌اي از ايلات كشكولي و عمله. شاهناز بير قئيلان (şahnaz bir qeylan) : نام آهنگي از آهنگهاي موسيقي. شاه نِشين (şah neşin) : 1- شاه نشين، يورد و منزلگاه خرّم و با صفا. 2- مهمانخانة منزل، محلّي كه پنجرة اتاق به آن طرف باز شود. 3- نام نقشي در قالي. شاه ويز-ويزه‌ك دوْوره‌سي (şah viz-vizək dovrəsi) : تعبيري است طنز گونه به معني روزگاران قديم. شاهى (şahı) : پول كم ارزش به اندازة يك بيستم ريال. شاهين (şahin) : شاهين، باز شكاري. شاهى يوْل (şahı yol) : بزرگراه، جادة اصلي، راه اسفالته.
شاهداد	şahdad	: (ع) (محرّف شهادت) 1- شهادت، گواهي. 2- شهادتين (گفتن اشهدُ انْ لا اِلهَ الّا الله و اشهدُ انَّ محمَّداً رسولُ الله) شاهداد بورماغى (şahdad burmağı) : انگشت شهادت، دوّمين انگشت دست.
شاهين كيخالى	şahin kixalı	: نام تيره يا طايفه‌اي از ايل دره‌شوري.
شاكّيل	şakkıl	= شاكّول (şakkul) : شكيل، زيبا، خوش تركيب. شاكّيل-ماكّيل (şakkıl-makkıl) : قشنگ، خوشگل.
شال	şal	: پارچة بلندي كه بر كمر يا گردن بندند. شال آتماق (şal atmaq) : شال انداختن، در گذشته يكي از مراسم معمول عزاداري بوده؛ به اين صورت كه عزادار شال كمر خود را از كمر باز كرده به طور حمايل به گردن مي‌انداخته تا اينكه در مراسم هفتمين روز درگذشت متوفّي اقوام و خويشان شال را از گردن عزادار باز مي‌كردند و به كمرش مي‌بستند. شال آلتى گئدمك (şal altı gedmək) : 1- واهمه داشتن، بيم داشتن.2- گرسنه شدن. شال بند (şal bənd) : كمر، محل بسته شدن شال. شالوار (şalvar) : شلوار. شالوار كَن (şalvar kən) : نام درختي است شبيه بادام كوهي كه كوبيدة ريشة خشك آن مسهل است. شالوارليق (şalvarlıq) : پارچة شلواري.
شالان-دالان	şalan-dalan	: 1- شالان (چالان) به معني گزنده، گاز گيرنده و دالان به معني پاره كننده است؛ هر دو كلمه مجموعاً به معني چابك و زرنگ است. 2- نام دو سگ چابك كه در داستاني تقريباً با همين نام (شالان-دالان، گنجِ كوْهبالان) نقش عمدة داستان را بر عهده دارند.
شاللا	şalla	= شاللام (şallam) : كاش، كاشكي.
شاللاق	şallaq	: شلّاق، تازيانه. (ريشة كلمه از مصدر «چالماق» (زدن) است.) شاللاغى (şallağı) : شلّاقي، با سرعت و شتاب. شاللاقلاماق (şallaqlamaq) : 1- شلّاق زدن بر اسب. 2- به سرعت تاختن، دويدن.
شالتاق	şaltaq	: 1- شتري كه به هنگام راه رفتن حركت متعادل نداشته باشد. 2- آنكه مانند شتر پاهايش را بر زمين نهد و پاها را بر روي زمين فشار دهد. 3- ستيزه جو، دعوا طلب. 4- آنكه بد و نا منظّم راه رود. 5- حقّه باز، فريبكار. (ريشة كلمه از «چالماق» (حركت و چالش) است. ← چال1 و شل، شلتاق) شالتاقلاماق (şaltaqlamaq) : تند راه رفتن، گام بلند برداشتن، دويدن.
شام	şam	: 1- شب، هنگام شب. 2- شام، غذاي شب. شام ائدمك (şam edmək) : شام خوردن. شام باشى (şam başı) : اوّل شب، هنگام غروب. شامدان (şamdan) : 1- امشب، همين امشب. 2- از شب، از امشب. شامسيز (şamsız) : بدون شام، شام نخورده. شام قاش (şam qaş) = شاملاق (şamlaq) : زمان و مكاني كه شب هنگام گوسفندان بچرند. شام-و-شوْوا (şam-o-şova) : شام، غذاي شب. شام-و-شوْوا ائدمك (şam-o-şova edmək) : شام خوردن.
شامال	şamal	(1) : 1- شمال، طرف شمال، طرف سردسير. (اصل كلمه «چامال» به معني طرف سرما، يعني از چام (سرما) + آل (پسوند) درست شده باشد.) 2- مشرق، خاوران. شامال يئلي (şamal yeli) : بادي كه از طرف مشرق بوزد، باد صبا.
شامال	şamal	(2) : نوعي مارمولك كه زير شكمش زرد رنگ است. (هـونـوگان)
شاملى	şamlı	: شاملو، نام يكي از طوايف قزلباش بوده كه امروزه گروهي از آنها در ايلات قشقايي بخصوص در شش بلوكي ساكنند.
شامخال	şamxal	: شمخال، نام نوعي اسلحة قديمي كه متعلّق به زمان صفويّه است.
شان	şan	(1) : 1- شأن، شوكت، بزرگي. 2- شاد و خوشحال. شانگيد (şangıd) = شانگود (şangud) : گوسالة يك تا دو ساله، ماده گاو جوان. شانگول (şangul) : 1- گوساله، گوسالة يك تا دو ساله. 2- شنگول، قشنگ، شاد. شانگول-مانگول (şangul-mangul) : شاد و شنگول. شانلى (şanlı) : با شأن و شوكت، پُر افتخار. شانليق (şanlıq) : شادي و خوشحالي. شان-و-شوْوكت (şan-o-şovkət) : شأن و شوكت، مقام و رتبة بلند.
شان	şan	(2) : رحم، شكم مادر. مثال : ياتديم آنامينْگ شانينا دؤرد آيليقدا جانا گلديم «آيت الله جهانگيرخان قشقايي»
شانا	şana	: 1- شانه، كتف. 2- تكّه چوبي كه دو قطعه چوب ختاب (قَتَب) جهاز شتر را به هم وصل كند. (اصل كلمه «چانا» (وسيلة اتّصال) است. ← چان)
شاپ	şap	: 1- صداي به هم خوردن كف دستها. 2- كف دست، كف پاي شتر و هر نوع دست يا پا كه پهن باشد. (← شپ) شاپاك (şapak) = شاپَك (şapək) : 1- صداي به هم خوردن كف دستها. 2- كف زدن، دستك زدن.
شاپالاق	şapalaq	: سيلي، كشيده، تو گوشي. شاپالاقلاماك (şapalaqlamak) : سيلي زدن، كشيده زدن. شاپ–شالتاق (şap-şaltaq) : چيزي از ديگران اخّاذي كردن. شاپلاما (şaplama) : سيلي، تو گوشي. شاپيش (şapış) : 1- صداي شاپ. 2- آب دهان. (با توجّه به اين معمّا) آغ شاپيش، يئره ياپيش. (جواب معمّا : آب دهان) شاپّى كيرْمان (şappı kırman) : نوعي دوك نخ ريسي كه از يك ميلة محوري و دو تختة مسطّح كوچك و كم عرض تشكيل شده است. شاپّيلاتماق (şappılatmaq) : سيلي زدن، كتك زدن، ضربه وارد كردن. شاپّيلاماق (şappılamaq) : صداي كشيده (سيلي) به گوش رسيدن. شاپّيلى (şappılı) : دوك نخ ريسي.
شاق	şaq	(1) : 1- صداي برخورد، صداي تلاقي، تركيدگي و … 2- شقّه، تركيدگي، قطعه. شاقّا (şaqqa) : 1- شقّه، قطعه. 2- شاخه، ساقة بزرگ درخت. شاقّار-شاقّار (şaqqar-şaqqar) : داراي شكافهاي متوالي، بريدگيهاي متوالي. شاقاق (şaqaq) : شكافتگي سُم اسب، تركيدگي پوست پاشنة پا يا كف دست. شاق-شاقّى (şaq-şaqqı) : 1- چوب تعليم، چوبي كه تا نيمه آن را به صورت طولي مي‌شكافند و با آن كرّه اسب را تعليم مي‌دهند. 2- نوعي فلاخن كه چوپانها با صداي آن گرگها را مي‌ترسانند. شاقّ-و-پوک (şaqq-o-pük) : 1- نام گياهي با گلهاي زرد كه بعد از ريختن گلبرگها، مادگي آن به محفظه‌اي پُر از هوا تبديل مي‌گردد؛ اين محفظه با فشار دادن مي‌تركد و صدا مي‌دهد. 2- نام درختي با ساقه‌هاي محكم. (←تابولقه) شاقّيريق (şaqqırıq) : تُرد و شكننده. شاقّيلا بادام (şaqqıla badam) : چغاله بادام، بادام تر. شاقّيلاتماق (şaqqılatmaq) : صداي شارق و شوروق در آوردن. شاقّيلاماق (şaqqılamaq) : صداي انفجار گلوله و امثال آن به گوش رسيدن. شاقّيلْتى (şaqqıltı) : تفنگ اسباب بازي و صداي شليك آن. شاقّيلوْوونْج (şaqqılovunc) : نوعي فلاخن كه مثل تفنگ صدا مي‌دهد.
شاق	şaq	(2) : 1- شق، ايستاده، سر پا. 2- برجسته و بالا آمده. شاقّاناق (şaqqanaq) : شقيقه. (به اعتبار برجستگي استخوان شقيقه) شاقّ-و-راق (şaqq-o-raq) : شق و رق، با نشاط، سر حال و شاداب. شاقّيل (şaqqıl) : شاغول.
شاقّى	şaqqı	: نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري.
شاقّيماك	şaqqımak	: جيم شدن، در رفتن.
شاقّيراق	şaqqıraq	= شاقّيريق (şaqqırıq) : نام پرنده‌اي از رستة مرغابيها.
شار	şar	= شارّ (şarr) : صداي شُرشُر آب، صداي ريزش مايعات، سنگهاي كوهستان و … شاراپ (şarap) : صداي زمين خوردن. شاراپّيلاماق (şarappılamaq) : صداي ضربه يا زمين خوردن چيزي به گوش رسيدن. شاراق (şaraq) : صداي شكستگي استخوان، شاخة درخت و … شاراق-شوروق (şaraq-şuruq) : صداي شرق شرق، صداي شكستگي. شاراقّيلاماك (şaraqqılamak) : صداي رعد و برق، شليك توپ، تفنگ و … به گوش رسيدن. شارْپ (şarp) : صداي ضربه يا زمين خوردن. شارپيلاماق (şarpılamaq) : صداي ضربه يا زمين خوردن چيزي به گوش رسيدن. شار- شارّ ائدمك (şar-şarr edmək) = شارّيلاماق (şarrılamaq) : صداي شرشر آب به گوش رسيدن. شارّيلْتى (şarrıltı) : شرشر آب، آبشار.
شاراب	şarab	: (ع) شراب، مادّة الكلي. شارابى (şarabı) : شرابي، شرابخور، عيّاش.
شارلاتان	şarlatan	: شارلاتان، حقّه باز، فريبكار.
شارّه‌ك	şarrək	: نام نژادي از اسبها.
شاش	şaş	: صداي ادرار و پخش شدن آن، شاش، ادرار. شاشيگ (şaşıg) شاشي، كودكي كه بي اختيار ادرار كند.
شاشّيلاماق	şaşşılamaq	: بخية فاصله دار زدن، دوختن بگونه‌اي كه فاصلة بخيه‌ها زياد باشد.
شات	şat	: روبرو، مقابل. (← چات) راسّ آلّينـْگ شاتيندا دير. ( درست در مقابل تو قرار دارد.)
شاتير	şatır	(1) : ساتور.
شاتير	şatır	(2) : (ع) شاطر، نانوا.
شاخ	şax	: 1- شاخ، شاخ جانوران يا حيوانات. 2- شاخه، شاخة درخت. (از اسم صوت : شاق‌ شاق … درست شده است.) 3- در قديم به معني «بازو، دست بلند و دراز» بوده است. شاخا (şaxa) : 1- شاخة درخت. 2- شاخه، شعبه، دسته. شاخا سورمك (şaxa sürmək) : جوانه زدن، شاخ و برگ در آوردن. شاخا-شاخ (şaxa-şax) : شاخ به شاخ، مقابل هم، روبروي هم. شاخالانماق (şaxlanmaq) : داراي شاخ و برگ شدن. شاخ چيخارْتْماق (şax çıxartmaq) : 1- شاخ در آوردن. 2- متمرّد و خود مختار شدن. 3- رسوا شدن. شاخ-شاخ ائدمك (şax-şax edmək) : ستيزه جويي، دعوا طلبي. شاخ-شانا (şax-şana) : 1- بازو و شانه نشان دادن، ستيزه جويي. 2- سرزنش، ملامت. شاخ-شانا گؤرسَدمك (şax-şana görsədmək) : بازو و شانه نشان دادن، خود را براي دعوا آماده كردن، ستيزه طلبي. شاخ شيويدي (şax şividi) : نوعي بخيه زدن، دوختن به شيوة زيگزاگ. شاخ عربي (şax ərəbi) : نام نقشي در قالي. شاخلاشماق (şaxlaşmaq) : به همديگر شاخ زدن، با هم دعوا كردن. شاخلاماك (şaxlamak) : شاخ زدن. شاخلى (şaxlı) : 1- حيوان شاخدار. 2- درخت شاخه دار. 3- آدم موذي و نادرست. شاخلى بؤجوک (şaxlı böcük) : نام حشره‌اي از قاب بالان. شاخماق (şaxmaq) : جرقّه زدن، شاق-شاق كردن و برق زدن. شاخناشماق (şaxnaşmaq) : اصطكاك ايجاد شدن، به هم خوردن و صدا كردن.
شاي	şay	: شادي، خوشحالي. شاي-و-شيوه‌ن (şay-o-şivən) : شادي و شيون، مجالس شادي و عزاداري. شاييق (şayıq) : شايق، مايل، با شور و شوق.
شايلى	şaylı	: نام طايفه‌اي از ايلات قشقايي.
شئر	şer	: شير، قوي ترين حيوان جنگل. شئراز (şeraz) : (شئر + آز (آس) كه يكي از قبايل بسيار قديمي تركان دنيا به شمار مي‌رود) 1- نام شهر شيراز كه جايگاه قبيلة «آز = آس» بوده. 2- از نامهاي پسران كه به معني محكم و استوار است. شئرازا وورماق (şeraza vurmaq) : شيرازه زدن، نوعي بافت تزييني محكم در اطراف بافتنيهاي مرغوب قشقايي. شئر شاللاغى (şer şallağı) : از بازيهاي دسته جمعي كودكان. (← اوزاما دورنا) شئره‌ك (şerək) = شئريك (şerik) : چيره، غالب.
شئش	şeş	: كار مهم و خارق‌العاده. (فا) اينگار شئش ائدميش. (گويي كه كار مهمّي كرده.)
شئش به‌ي‌لي	şeş bəyli	: شش بلوكي، نام يكي از ايلات قشقايي كه در كتيبة اوْرخون از اين قبيله نام برده شده است. (← شيش3)
شئه	şeh	: ترشّح، اسهال. شئه وورماق (şeh vurmaq) : ترشّح كردن، اسهال ريختن.
شئهْنه	şehnə	: شيهه، شيهة اسب.
شئهيد	şehid	: 1- شهيد، در راه خدا كشته شده. 2- كتك كاري و ضربه‌هاي شديدي كه باعث زخم يا تورّم بدن گردد.
شئوغين	şevğin	: از انواع گياهان بوته‌اي با گلهاي سفيد. (← چيبغين)
شئوه	şevə	(1) : شيوه، روش، مرام.
شئوه	şevə	(2) : 1- گيوه، تخت پارچه‌اي گيوه. 2- نوعي از انواع بافتها. شئوه كَش (şevə kəş) : گيوه دوز، كفّاش. شئوه‌كه (şevəkə) : نوعي دوخت يا گره فاصله دار كه قطعه‌هاي اطراف چادر سياه را به هم وصل كند. شئوه‌يي كلَش (şevəyi kələş) : نوعي گيوه كه تخت آن از زائدة پارچه‌هاي خيّاطي و به هم فشرده درست شده باشد.
شئوه‌ن	şevən	: شيون، عزاداري. شئوه‌نْجه (şevəncə) : عزاداري، مراسم عزاداري.
شئيبانلى	şeybanlı	: شيباني، نام طايفه‌اي از ايل فارسيمدان.
شئيديللا	şeydilla	: نام نقشي در قالي.
شئيطان	şeytan	: (عب) 1- شيطان، ابليس. 2- فرد شيطان صفت. 3- عنكبوت. (عنكبوت را به علّت تنيدن تارهاي مرموز و به دام انداختن حشرات شيطان ناميده‌اند.)
شئيفور	şeyfur	: شيپور، از سازهاي بادي كه داراي دهانه‌اي گشاد است.
شپ	şəp	: 1- كف پاي شتر. 2- كف دست، كف دستي كه پهن و بزرگ باشد. 3- عمل كف زدن و تشويق كردن. 4- نام نقشي كه در گليم بافته مي‌شود. (← شاپ) شپَك (şəpək) : كف زدن، تشويق كردن. شپَل (şəpəl) : كف پاي شتر يا كف پهن دست و پاي آدمي. شپ-و-شالتاق (şəp-o-şaltaq) : اخّاذي كردن. شپ وورماق (şəp vurmaq) : كف زدن و تشويق كردن.
شت	şət	(1) : دنبال، عقب، بعد. شته (şətə) : دنبال، تعقيب. دوشموش شته‌سينه. (به دنبالش افتاده.) شته‌له‌مك (şətələmək) : به سرعت دنبال كسي راه رفتن يا دويدن، تند و سريع حركت كردن.
شت	şət	(2) : شاد، خوشحال. شتَل (şətəl) : 1- پولي كه برندة قمار بعد از بردن به حضّار مجلس دهد تا شاد شوند. 2- اخّاذي، رشوه. شتل ائدمك (şətəl edmək) : اخّاذي كردن. شتّوْو (şəttov) : شاداب، هواي فرحبخش، هواي نيمه ابري و مرطوب. (← شد، شدوْو)
شترَنْج	şətrənc	: 1- شطرنج، بازي و يا مهره و تختة شطرنج. 2- نام نقشي در گليم و قالي.
شتَني	şətəni	: گوني، گوني پنبه‌اي.
شته	şətə	: از حشراتي كه آفت گياهان و درختان است.
شد	şəd	: شاد، خوشحال. (← شت) شدَنْبو (şədənbu) : شب انبو، نام گياهي معطّر. شدوْو (şədov) : شاداب، تر و تازه، آبدار.
شدّاد	şəddad	: از پادشاهان عربستان كه گويند در روي زمين بهشتي ساخت كه در آن كاخي قرار داشت؛ اوّلين بار كه مي‌خواست وارد كاخ شود، اجل فرا رسيد و جان او را گرفت.
شدّه	şəddə	: 1- نوعي كتيرا كه از آن مهره و منجوق درست مي‌كردند و به همين مهره‌ها هم شدّه مي‌گفتند. 2- واحد شمارش مهره‌هاي مرواريد، الماس و … شدّه كه‌وه‌ني (şəddə kəvəni) : گَوَن شدّه، نوعي گَوَن كتيرا.
شر	şər	: 1- شر، بدي، فساد. 2- شرور، فتنه انگيز. شرّاك (şərrak) = شرّه‌ك (şərrək) : 1- اسب سركش، نام نژادي از اسبها. 2- اسب تخمي، اسب اصيل و نژاده. شر-شرّي (şər-şərri) = شرشَني (şərşəni) : فتنه انگيز، دعوا طلب، آشوبگر. شرور (şərur) = شرير (şərir) : شرور، پُر شر، آشوبگر.
شرّابه	şərrabə	: منگوله، گمپول آويزان شده، رشته‌هاي دور لباس و پارچه.
شربت	şərbət	: (ع) 1- شربت، آب ميوه كه قند يا شكر در آن حل كرده باشند. 2- مجازاً به معني شيرين. شربتي (şərbəti) : كاسة كوچك شربت خوري.
شرْت	şərt	= شرتوْو (şərtov) : هواي فرحبخش. (← شت2) شرتَلْمَك (şərtəlmək) : نيمه ابري و فرحبخش شدن هوا.
شرط	şərt	: شرط، قرارداد. شرط باغلاماك (şərt bağlamak) = شرط قوْيماق (şərt qoymaq) : شرط بستن، قرار گذاشتن.
شرم	şərm	: شرم، حيا، آزرم. شرمنده (şərməndə) : شرمنده، سر افكنده. شرمنده‌ليك (şərməndəlik) : شرمندگي، خجلت و سر افكندگي.
شغَل	şəğəl	: شادي، خوشحالي. (ريشة كلمه از «شق» (شاداب و سربلند) است. ← شق1) شغل ائدمك (şəğəl edmək) : خوشحالي كردن، شادي و هلهله كردن.
شغَم	şəğəm	: شادي، خوشحالي، رقص و هلهله. (ريشة كلمه از «شق» (سرحال و شاداب) است. ← شق1) شغم ائدمك (şəğəm edmək) : جهيدن، پريدن و اظهار شادماني كردن.
شفتالى	şəftalı	: شفتالو، نوعي هلو.
شفَق	şəfəq	: شفق صبح، سفيدة صبح. شفق آتماق (şəfəq atmaq) : دميدن طلوع فجر، ديده شدن سپيدة صبح. شفق چاغى (şəfəq çağı) : هنگام طلوع فجر.
شق	şəq	(1) : 1- عمود، قائم، راست و سيخكي. 2- حرف رك، سخن راست و بي ريا. 3- سربلند، شاداب و سرحال.
شق	şəq	(2) : شقّه، قطعه، تكّه. شقّه (şəqqə) : شقّه، قطعه، تكّه. شقّه-شقّه (şəqqə-şəqqə) : قطعه قطعه، تكّه تكّه. شقّه‌له‌مك (şəqqələmək) : شقّه كردن، بريدن و قطعه قطعه كردن.
شك	şək	: (ع) شك، ترديد. شك زده (şək zədə) : مشكوك، مردّد. شكلَنديرمك (şəkləndirmək) : به شك و ترديد انداختن، مشكوك كردن. شكلَنمك (şəklənmək) : مشكوك شدن. شكلي (şəkli) : مشكوك، مردّد. شكلي يئرده ناماز ائدمه. (در زمين مشكوك نماز مخوان.) شكّي (şəkki) : مشكوك.
شكَر	şəkər	(1) : شكر، شيريني. شكر شافا (şəkər şafa) : شكر شفا، نام گياهي بوته‌اي كه بسيار تلخ است؛ امّا تأثير طبّي آن نتيجة شيريني دارد. شكَرَك (şəkərək) : بوتة نيشكر، بوته‌اي كه از آن شيرة سفيد رنگ و شيرين تراوش كند. شكرلي (şəkərli) : شكرين، شيرين.
شكَر	şəkər	(2) : رنگ سرخ توأم با زرد. (در مورد رنگ بز و بزغاله گفته مي‌شود.)
شكرلي	şəkərli	: 1- نام طايفه‌اي از ايل صفي خاني. 2- نام نقشي در قالي.
شكري	şəkəri	: بز يا بزغالة زرد رنگ.
شك-شك ائدمك	şək-şək edmək	: دعوا طلبي، ستيزه جويي. (ريشة كلمه «شك-شك» از «چكمك» و «چكينمك» است. ← چك1 و چكينمك)
شكّي	şəkki	: نام آهنگي در موسيقي. (نام اين آهنگ برگرفته از سرزمين شكي گرجستان است.)
شَل	şəl	: 1- شَل، چلاق، پا شكسته. 2- شُل، سست، آنچه سفت و محكم نباشد. شلتاق (şəltaq) : آنكه در راه رفتن بلنگد. (← شالتاق) شلّ-و-شيت (şəll-o-şit) = شلّ-و-كوت (şəll-o-kut) = شلّ-و-كول (şəll-o-kul) : دست و پا شكسته، كاملاً زخمي و كتك كاري شده. شللَمه (şəlləmə) : نوعي طناب نسبتاً ضخيم كه سفت و محكم نباشد و نيز هر نوع بافتني نامرغوب را هم «شللمه» مي‌گويند. شلليك (şəllik) : چلاقي، لنگي. شلَم-شيرتيق (şələm-şırtıq) : لا ابالي. شله (şələ) : 1- بافتني نامرغوب و سست بافته شده. 2- لبه‌هاي فرش كه پود در آن بافته نشده باشد. 3- كم پشت. (در مقابل انبوه) 4- بار نا مرغوبي كه بر حيوان نهند. شله‌لي (şələli) : لبه دار، فرشي كه اطراف آن پوددار نباشد.
شلَم	şələm	: 1- شلغم. 2- كتيرا. 3- صيفي، صيفي جات. شلَمزار (şələmzar) : 1- محلّ جاليز كاري، جايي كه در آن انواع سبزيجات، كتيرا و صيفي‌جات كاشته باشند. 2- نام منطقه‌اي ييلاقي در شهرستان اقليد.
شليته	şəlitə	: (ع) 1- تنبان زيرين و گشاد زنانه. 2- مجازاً بي شرم، هتّاك، بد زبان. 3- پاره شده، دريده شده، تكّه پاره. (ريشة كلمه «شريطه» عربي است.)
شم	şəm	: شمع. شمدان (şəmdan) : شمعدان. شمَّك (şəmmək) : شمعك، ستون ساختمان.
شمبيله	şəmbilə	: شنبليله، شنبليد.
شمَد	şəməd	: قطيفه، ملحفه، سر انداز.
شمّه	şəmmə	: (عب) 1- شنبه، اوّلين روز هفته. 2- نحوست، نحس بودن. شمّه‌سيني چكمك (şəmməsini çəkmək) = شمّه‌سيني گؤرمك (şəmməsini görmək) : نتيجة نحس و شومي چيزي را لمس كردن، انتقام ديدن، ناراحتي كشيدن.
شن	şən	: 1- شاد و شنگول. 2- شأن، مقام، رتبه. (← شان) شنليك (şənlik) :
شنگ	şəng	: 1- شاد و شنگول. (← شن) 2- كاري كه باعث شادي دشمن و ناراحتي انسان گردد، ضربة روحي يا آبرويي. شنگول (şəngul) : 1- شاد، خوشحال و شادمان. 2- شوخ، ظريف و بذله گو. شنگول-منگول (şəngul-məngul) : 1- شاد و خوشحال. 2- نام دو آهو كه در افسانه‌هاي قديم قشقايي حضور دارند. شنگ وورماق (şəng vurmaq) : به آبروي كسي لطمه وارد كردن، براي شادي خود به ديگران ضربة روحي زدن.
شنگي	şəngi	= شنگي شيره (şəngi şirə) = شنگي شيله (şəngi şilə) : 1- نام گياهي با عصارة مقوّي كه در فارسي آن را «شمشيره» مي‌گويند. 2- سقّز، شيرة گياه شنگي.
شه‌يين-شه‌يين گئدمك	şəyin-şəyin gedmək	: كج كج رفتن، راه رفتن بگونه‌اي كه دو زانو به هم نزديك و كف پاها فاصله دار باشد.
شيبروْو	şıbrov	: چرم مرغوب كه از آن كفش تهيّه كنند، نوعي كفش.
شيكافْت	şıkaft	: شكاف، غار. (ريشة كلمه از «چاك» (شكاف) است. ← چاك)
شيكال	şıkal	: 1- شكار، شكار كردن، كشتن. 2- حيوان وحشي حلال گوشت مانند بز يا ميش كوهي. شيكال اوْتو (şıkal out) : نام گياهي از ردة سرخسها. شيكال بند ائدمك (şıkal bənd edmək) : بستن دست و پا، پوست حيوان شكار شده را كندن و از دست و پاي آن به عنوان بند استفاده كردن و بر پشت حمل نمودن. شيكالچى (şıkalçı) : شكارچي، صيّاد.
شيلال	şılal	: 1- شلال، بلند بالا و باريك اندام. 2- آبشار، ريزش آب از بلندي. شيلال بوْيلو (şılal boylu) : قد بلند و باريك اندام. شيلال كه‌وه‌ن (şılal kəvən) : نوعي از انواع گَوَن (درختچة خاردار) (فا)
شيلديريق	şıldırıq	= شيلّيريك (şıllırik) : رگبار، باران تند. (← شير، شيرّيليق)
شيلينْگ	şılıng	: شلنگ، لولة پلاستيكي.
شيليپ	şılıp	: صداي فرو افتادن چيزي، صداي افتادن در آب.
شيلپاق	şılpaq	: 1- كثيف، ناپاك و نامنظّم. 2- آب راكد. (← چيلپاق)
شيلتاق	şıltaq	: ستيزه جو. (ريشة كلمه از «چالماق» (زدن) است. ← شالتاق)
شيلته	şıltə	: لاابالي، شلخته.
شيمْس	şıms	(1) : انبوه، انبوه حشرات، فراواني.
شيمْس	şıms	(2) : ماهيچة اطراف ستون فقرات.
شيم-شاق	şım-şaq	: صداي شليك اسلحه يا رعد و برق. (← شيمشَك)
شيمتاق	şımtaq	: صداي ناگهاني رعد و برق.
شين	şın	: از درختان سردسيري. (← شين)
شيق	şıq	: 1- جرقّه، جرقّة كوچك. 2- صداي جرقّه. 3- صداي برخورد دو تكّه چوب يا شكستن چيزي. 4- اتّفاق كوچك و كم اهميّت. شيق اوْلاندا، داد چكير. (با كوچكترين اتّفاقي فرياد مي‌كشد.) شيق-شيقّى (şıq-şıqqı) : چوب مخصوص جهت تعليم اسب. (← شاق، شاق شاقّى) شيقّه (şıqqə) : 1- صداي به هم خوردن دو چيز. 2- اصطلاحي است در بازي «قمار قچر». شيقّى (şıqqı) : كوچولو، كوتوله، ريز. شيقّيشْت (şıqqışt) : 1- صداي شق‌شق. 2- رويداد كوچك و جزئي، اتّفاق ناگهاني و كم اهميّت. شيقّيلاتماق (şıqqılatmaq) : صداي شِق شِق در آوردن. شيقّيلاماك (şıqqılamak) : 1- صداي شِق شِق به گوش رسيدن. 2- جرقّه ايجاد شدن. شيقّينْتى (şıqqıntı) : 1- صداي خفيف. 2- حادثة كم اهميّت.
شير	şır	= شيرّ (şırr) : 1- صداي جِر، صداي پاره شدن پارچه و امثال آن. 2- صداي شرشر باران يا ريزش آب. (← شير1) شيرّه (şırrə) : دريده، پاره شده. 2- درّه، درّة شيبدار كوه. شيرّه بوران (şırrə buran) = شيرّه باران (şırrə baran) : رگبار، باران تند. شيرّه-شيرّه (şırrə-şırrə) : پاره پاره، دريده و از هم گسيخته. شيرّه كَن (şırrə kən) : پاره كننده، درنده، شرور، شارلاتان. شيرّه‌له‌مك (şırrələmək) : دريدن، پاره كردن. شيرّه وئرمك (şırrə vermək) : دريدن، پاره كردن. شيرّ-و-وير (şırr-o-vır) : شرِّ و وِر، سخن دريده، حرف مفت، ياوه. شير وئرمك (şır vermək) : دريدن، پاره كردن. شيريپ (şırıp) : صداي افتادن چيزي، صداي ضربة سيلي و امثال آن. شيريپّيلاماق (şırıppılamaq) : صداي ضربه به گوش رسيدن. شيريغى اوزون (şırığı uzun) : آدم روده دراز، ورّاج. شيريق (şırıq) = شيرّيق (şırrıq) : 1- صداي شكستگي استخوان و امثال آن. 2- نخ يا نوار محكمي كه از برش پارچه يا چرم درست شده باشد. شيريقّيلاماق (şırıqqılamaq) : به گوش رسيدن صداي شكستگي. شيرّيگ (şırrıg) : پاره شده، دريده شده. شيرّيلاماق (şırrılamaq) : صداي دريدگي يا رگبار تند به گوش رسيدن. شيرّيليق (şırrılıq) : رگبار، صداي رگبار تند. شيرّينْتى (şırrıntı) : 1- پارگي، دريدگي. 2- درّة شيبدار.
شيرْغوْو	şırğov	: آبكي، رقيق. (← شير1، شيرغوْو)
شيريمْبيل	şırımbıl	: شرمبل، نوعي توپ جنگي كه به نام «هنري شراپنال» افسر توپخانة انگليسي (متوفي 1824 ميلادي) نامگذاري شده است.
شيرْپ	şırp	: شرِپ، صداي زمين خوردن، صداي ضربه، صداي سيلي و امثال آن. شيرپيلاماق (şırpılamaq) : صداي نواختن سيلي يا زمين خوردن چيزي به گوش رسيدن.
شيرّابا	şırraba	: آويزة زينتي. (← شوْرّابه)
شير-شيرّه‌ك	şır-şırrək	: از گياهان طبّي كه براي درمان اسهال مؤثّر است. (← شير، شير شيرّه‌ك)
شيرْت	şırt	: صداي دريده شدن پارچه
شيرتيق	şırtıq	: 1- پاره شده، دريده شده. 2- كثيف و لا ابالي. شيرتوْو (şırtov) : كثيف، نا پاك.
شيش	şış	: كار مهم و با ارزش. (فا)
شيتيل	şıtıl	: مزة گس. (← شيت1)
شيتيق	şıtıq	: كوچولو. (← شيت1)
شيو	şıv	: به معني پهن و گسترده است؛ امّا مصطلح نيست. شيوقين (şıvqın) : از انواع گياهان برگ پهن سردسيري با گلهاي سفيد. (← چيبغين) شيوير (şıvır) : 1- پهن، گسترده، ولنگ واز. 2- نا منظّم، شلخته. 3- آويزان، آويخته شده. 4- سست، تنبل و بي حال. 5- گوسفند دمبه دار و بزرگ. شيويراق (şıvıraq) : آنكه از بي حالي و تنبلي اطراف چشمانش پر از ترشّح باشد و نيز به معني ترشّحات چشم. شيوير اوْلماق (şıvır olmaq) : در مقابل حريف سست شدن. شيويرتيق (şıvırtıq) : لا ابالي، نا منظّم، نا مرتّب.
شيبالا	şibala	: زنّار، زنهاره، كمر بند زينتي كه در مراسم جشن و شادي بر روي چقّه بندند.
شيد	şid	: 1- ناموقّر، سبك . 2- شاد و شنگول. (در تركيبهاي فارسي هم وجود دارد؛ مانند : خوْر (آتش) + شيد = خورشيد = آتش شادي و زندگي) شيديرغى (şidirğı) : با شادماني و خوشحالي، به سرعت، بدون وقفه.
شيفته	şiftə	= شيفره (şifrə) : نوعي آهن نوك تيز و دسته بلند كه كتيرا زنان از آن استفاده مي‌كردند.
شيغَم ائدمك	şiğəm edmək	: جهيدن و اظهار شادماني كردن. (← شغَم)
شيك	şik	: شيك، خوش پوش. 2- زيبا و خوش اندام. شيكيل (şikil) : 1- خوش تيپ، خوش اندام. 2- شكل، تصوير. 3- مانند، شبيه.
شيكَفْت	şikəft	: شكاف، غار. (← شيكافت)
شيكَنجه	şikəncə	: شكنجه، عذاب.
شيل	şil	: 1- ريزش، پايين ريختن، روان شدن و آمدن. 2- شِر، پاره، دريده. (← شير2)
شيلان	şilan	: 1- جايي كه مهمانان از هر جا بيايند، جاي با صفا جهت مهماني دادن. 2- مهماني و سرور. 3- نام روستايي در سرحد چهار دانگة اقليد. شيلْكه (şilkə) : دريدگي، پارگي. شيلكه‌له‌مك (şilkələmək) = شيلله‌له‌مك (şillələmək) : دريدن، پاره كردن. شيله (şilə) = شيله-پيله (şilə-pilə) : 1- دروغ، مكر و حيله. 2- كودكاني كه با اختلاف سنّي يك سال از مادر متولّد شده باشند. شيلديريك (şildirik) = شيلّيريق (şilliriq) = شيلّيريك (şillirik) : باران تند، رگبار. شيليفْت (şilift) : جوال كاهي، كيسة گشادي كه از پشم يا مو درست شده باشد. شيلليك (şillik) : شليك، صداي انفجار تفنگ. شيل يئمك (şil yemək) : پاره شدن.
شيم	şim	: صداي به هم خوردن دو چيز كه معمولاً به تنهايي كاربرد ندارد. شيم-شاق (şim-şaq) : صداي شليك گلوله، رعد و برق و امثال آن. شيمشَك (şimşək) : 1- رعد و برق، آذرخش. 2- سريع، تند، چابك. شيمشير (şimşir) : شمشير.
شين	şin	: نام درختي است كوهستاني كه ساقه‌هاي آن معمولاً تو خالي است و در گذشته از چوب آن چوب سيگاري و از پوست آن نوعي طناب درست مي‌شد.
شينگ	şing	: سبك، نا موقّر. شينگ-شينگ (şing-şing) = شينگير-شينگير (şingir-şingir) = شينگيل-شينگيل (şingil-şingil) : سبكي، نا موقّري. شينگيرلَنمك (şingirlənmək) = شينگيللَنمك (şingillənmək) : 1- سبكي كردن، حركات نا موقّر داشتن. 2- چاپلوسي كردن.
شينگه	şingə	: تارة نر نخل كه تكّه تكّه كنند و در داخل تاره‌هاي ماده قرار دهند تا نخل بارور گردد. (← شيل) شينگه-شينگه (şingə-şingə) : قطعه قطعه، پاره پاره، تكّه تكّه. شينگه‌له‌مك (şingələmək) : پاره كردن، دريدن.
شيپ	şip	: كرت، شيار، محل شخم زدن، قطعات تقسيم بندي شدة زمين زراعتي.
شي‌پئي	şipey	= شي‌په‌ي (şipəy) : رباط، زردپي، رشتة محكمي كه عضله را به استخوان مي‌پيوندد.
شيپيريز	şipiriz	: رگبار، باران تند.
شير	şir	(1) : 1- شير، لبن. (به تنهايي در تركي كاربرد ندارد و ريشة كلمه از اسم صوت چير چير… (صداي دوشيده شدن شير) است.) 2- شيره، شيرة ترياك تازه. شير بِرِنج (şir berenc) : شير برنج، آشي كه از شير و برنج تهيّه شود. شير بولاق (şir bulaq) = شير بولاغى (şir bulağı) = شيره بولاغى (şirə bulağı) = شيره بولاق (şirə bulaq) : آشي كه از شير و برشتة گندم خرد شده تهيّه شود. شير پيلوْو (şir pılov) = شير تهه (şir təhə) : شير پلو، نوعي چلو كه با شير پخته شده باشد. شير چؤكه‌ليك (şir çökəlik) : نوعي آش كه از شير و كشك تر تهيّه شود. شيردان (şirdan) : شيردان، معدة كوچكِ حيواناتِ نشخوار كننده. شير-شيرّه‌ك (şir-şirrək) : نام گياهي طبّي با شيرة سفيد رنگ كه براي درمان اسهال مؤثّر است. شيرغوْو (şirğov) : آبكي، رقيق. شير كَن (şir kən) : بزغاله‌اي كه از شير مادر جدا كنند و او را اخته نمايند. شيرلاغان (şirlağan) : آبكي، رقيق، پر از شير. شيره (şirə) : شيره، عصارة گياهان، شيرة انگور، ترياك و … شير-و-دان (şir-o-dan) : شير و لبنيّات.
شير	şir	(2) : صداي پاره شدن، جر. (← شير) شيرْكه-شيرْكه (şirkə şirkə) : تكّه تكّه، پاره پاره.
شير	şir	(3) : شير جنگل، قوي‌ترين جانور. (← شئر) شيراز (şiraz) : 1- نام شهر شيراز كه مسكن قبيلة شجاع آس (آز) بوده. 2- از نامهاي پسران. شيرازا وورماق (şiraza vurmaq) : شيرازه زدن، دوختن نوار زينتي و محكم در اطراف بافتنيهاي مرغوب. شيرنيك (şirnik) : 1- تحريك، تشويق. 2- غالب و چيره. شيرنيكديرمك (şirnikdirmək) : تحريك كردن. شيرنيكلَنمك (şirniklənmək) : تحريك شدن. شيره‌ك (şirək) : چيره، غالب.
شيريليك	şirilik	: 1- سر و صدا، غوغا و آشوب. 2- شليك تفنگ. 3- باران تند، باران سيل آسا. (ريشة كلمه از «شير شير …» (صداي شليك گلوله) است.)
شيرين	şirin	: (ف) 1- شيرين، مزة شيرين، خوشمزه. 2- دوست داشتني. 3- نامي براي دختران. شيرين بوْروق (şirin boruq) : نوعي بادام كوهي كه ميوة آن نسبت به ساير بادامها كوچكتر و شيرين تر است. شيرين چؤره‌ك (şirin çörək) : نان شيرين. شيرين ديللي (şirin dilli) : شيرين زبان، خوش گفتار. شيرين-شيتّيل (şirin-şittil) : آنچه شيرين و در عين حال مزة گس هم داشته باشد؛ مانند مزة شيرين بيان. شيرين قاسنى (şirin qasnı) : نوعي انغوزة شيرين. شيرين قره قورد (şirin qərə qurd) : بشكني، قره قوروت شيرين، نوعي غذاي ترش مزه كه از جوشاندن آب پنير تهيّه مي‌شود. شيرينَك (şirinək) : مرض قند، ديابت. (بيات) شيرين گوشت (şirin guşt) : تكّه گوشتهاي اطراف امعاء و جگر حيوانات حلال گوشت. شيرين مجَك (şirin məcək) : هستة بادام كوهي، چالي و … شيرينليك (şirinlik) : 1- شيرين بودن. 2- خوشرويي، خوش خُلقي.
شيرنيكي	şirniki	: ديابت، بيماري قند بخصوص در حيوانات حرام گوشت. (اصل كلمه «شيرينَك» بوده. ← شيرين، شيرينَك)
شيش	şiş	(1) : 1- ورم، تورّم بدن. 2- متورّم، ورم كرده. 3- چاق و فربه. شيشديرمك (şişdirmək) : 1- متورّم كردن، پر باد كردن. 2- چاق كردن. شيشَك (şişək) : گوسفند جوان و چاق 2 الي 3 ساله. شيشمك (şişmək) : 1- ورم كردن، متورّم شدن. 2- چاق شدن. شيشيرْتْمَك (şişirtmək) = شيشيتمك (şişitmək) : 1- پر باد كردن به وسيلة ديگري. 2- چاق و متورّم كردن. شيشيك (şişik) : متورّم، چاق، فربه.
شيش	şiş	(2) : 1- خلال، چوب باريكي كه با آن قطعه‌هاي چادر را به هم وصل مي‌كنند. 2- ميخ، ميخ چادر. 3- سيخ چوبي يا فلزّي. شيش چاخان (şiş çaxan) : ميخكوب، تخماق. شيش چاخماق (şiş çaxmaq) : 1- قطعه‌هاي چادر را با خلال به هم وصل كردن. 2- ميخ كوبيدن. 3- تير از كمان رها كردن. شيشليك (şişlik): 1- نوعي كباب كه در سركه و فلفل خوابانده باشند و با سيخ چوبي يا فلزي بپزند. 2- نوعي چنته كه در آن خلالهاي چادر را بگذارند.
شيش	şiş	(3) : (ف) عدد 6 (شش). شيش‌ بليكلي (şiş bəlikli) = شيش به‌ي‌لي (şiş bəyli) : شش بلوكي، نام ايلي از ايلات عمدة قشقايي كه اكثر طوايف آن از ايل اوْوشار (افشار) منشعب گشته؛ نام اين ايل را در كتيبة «گول تكينِ» دشت اورخون مي‌بينيم. (← كتاب «يادمانهاي تركي باستان» ص-141) شيش پر (şiş pər) : شش پر، نوعي گرز كوچك داراي 6 يا 8 پر. شيش مئخه ائدمك (şiş mexə edmək) : محكم كردن، استوار ساختن. شيش-و-بئش (şiş –o-beş) : تاس 6 و 5 در تخته نرد، اصطلاحي است در بازي تخته نرد. شيشوْو (şişov) : شِش آب، دوغاب، دوغ رقيق، دوغي كه 6 قسمت از 7 قسمت آن آب خالص باشد.
شيش	şiş	(4) : فعل امر از مصدر «شيشمك» (تمرگيدن) گل شيش؛ بير يئره اوْتور. (بيا به تو مرگ و در گوشه‌اي بنشين.)
شيشه	şişə	: 1- شيشه. 2- هر چيز ظريف و شكننده، نازك نارنجي. شيشه ديرمه (şiş dırmə) : نوعي از بافته‌هاي ايلات قشقايي.
شيت	şit	(1) : 1- بي نمك، بد مزه، مزة گس. 2- آدم بي مزه و سبك، نا موقّر. 3- شاد و شنگول، مست و ملنگ. شيت-شيت ائدمك (şit-şit edmək) = شيتَللَشمك (şitəlləşmək) = شيتَلْمك (şitəlmək) = شيتَنمك (şitənmək) = شيته‌لنمك (şitələnmək) : 1- بي مزگي كردن، لوس و ننر شدن، رفتار نا موقّر داشتن. 2- شنگول شدن. شيتيل (şitil) : 1- مزة گس، مزة بين تلخي و شوري. 2- لوس، ننر، بي مزه.
شيت	şit	(2) : به شدّت كتك خورده و زخمي شده. شيت ائدمك (şit edmək) : به شدّت كتك زدن. شيت-و-كوت (şit-o-kut) : كتك خورده، له و كوبيده شده.
شيتيق	şitiq	: كوچك، كوچولو.
شيوه	şivə	(1) : شيوه، راه، روش.
شيوه	şivə	(2) : گيوه. (← شئوه 2)
شيوه	şivə	(3) : درة كم عمق.
شيويد	şivid	: شِوِد، از انواع سبزيهاي خورش.
شيخ	şix	: شيخ، پير، عارف زاهد.
شييه‌ن	şiyən	: شيون، گريه و زاري.
شوْه	şoh	: ترشّح، ريزش.
شوْل چپَن	şol çəpən	: نوعي چماق يا گُرز، نوعي شش پر. (فا)
شوْر	şor	(1) : 1- شور، پر نمك. 2- شوره زار، نمكزار. 3- قدرت چشم زخم. شوْرا (şora) = شوْره (şorə) : 1- شوره، گياه شوره كه در شوره زار مي‌رويد. 2- شورة سر. شوْران (şoran) = شوْرانليق (şoranlıq) = شوْران يئر (şoran yer) : زمين شوره‌زار. شوْر گؤز (şor göz) : 1- چشمي كه داراي قدرت چشم زخم است. 2- كسي كه قدرت چشم زخم دارد. شوْره زار (şorə zar) = شوْره‌كت (şorə kət) : شوره زار، كوير، نمكزار. شوْره‌كه (şorəkə) : 1- شوره زار. 2- لكّة لباس، عرق خشك شدة روي لباس.
شوْر	şor	(2) : صداي شرشر آب و مايعات، رقيق، آب زلال، اشك چشم. شوْر گؤزوندن تؤكدو. (اشك از چشمانش شُرشُر فرو ريخت.) شوْربا (şorba) : 1- آش رقيق (شوْر = رقيق + با = آش) 2- نوعي آش كه در آن برنج و انواع سبزيجات باشد. 3- آش دوغ، دوغبا.
شوْرباخوْرلو	şorbaxorlu	: نام يكي از طوايف ايل شش بلوكي.
شوْرّابا	şorraba	= شوْرّابه (şorrabə) : منگوله، گمپول، زنهاره، گمپول زينتي چوْقّا. (← شرّابه)
شوْو	şov	: (ف) شب. (به تنهايي كاربرد ندارد.) شوْوانبو (şovanbu) : شب بو. (شبان + بو) نام گياهي كه شبها بوي مطبوع آن اطراف را معطّر مي‌كند. شوْو بند (şov bənd) : زنّار، زنهاره، نوعي دوش بند يا كمر بند زينتي كه در عروسيها از روي «چوْقّا» ببندند. شوْو بين (şov bin) : شب بين، نوعي دور بين آلماني كه شبها از آن استفاده مي‌كردند. شوْو پا (şov pa) : نگهبان شب، محافظ مزارع در هنگام شب. شوْو پرَك (şov pərək) = شوْو پير-پيرّه‌ك (şov pır-pırrək) : شب پره، خفّاش. شوْو جومه (şov cumə) : شب جمعه، نذري و خيراتي كه جهت مردگان در عصر روز پنجشنبه داده مي‌شود. شوْوخون (şovxun) : شبيخون، حملة شبانه. شوْو كَن (şov kən) : چراي شبانة دام. شوْو كوْر (şov kor) : شب كور، آنكه شبها نبيند. شوْو گرد (şov gərd) : شبگرد، دزد. شوْو نم (şov nəm) : شبنم، ژاله.
شوْوا	şova	: دره، درّة كم عمق.
شوْودار	şovdar	: شبدر، گياه شبدر.
شوْوفور	şovfur	: (فر) شوفر، راننده.
شوْوق	şovq	: (ع) شوق، ميل و اشتياق، شور و هيجان. شوْوقلو (şovqlu) : با شوق و ذوق، مايل، مشتاق.
شوْور	şovr	: شور، مشورت. شوْورا (şovra) : شورا، مجلس مشاوره. شوْور-و-كوْور (şovr-o-kovr) : شور و مشورت، تبادل نظر.
شوْوول	şovul	: شاغول. (← شاق2، شاقّيل)
شوْي	şoy	: 1- چرك، كثافت. 2- نا مباركي، شومي. شوْيلو (şoylu) : 1- شوم، نا مبارك. 2- كثيف و چركين. 3- مرد عزب، مرد مجرّد.
شؤه	şöh	: ترشّح، فوران. شؤه وورماق (şöh vurmaq) = شؤهه وورماق (şöhə vurmaq) : فوران زدن، اسهال ريختن.
شؤهْرَت	şöhrət	: (ع) شهرت، آوازه.
شؤمّه	şömmə	: آرنج، سر استخوان آرنج. (در اصل «چؤنمه» از مصدر «چؤنمك» (برگشتن و خميده شدن) است.)
شؤوه	şövə	: ابتداي دره، درة كم عمق.
شؤوكه	şövkə	: نوعي بافت يا دوخت در بعضي از فرشها. (← شيوه2)
شود	şud	: سوت. (← شوت) شود نومون (şud numun) : نمونه‌اي از سوت و سر و صدا.
شودوربا	şudurrba	: آش، دوغبا، آش دوغ يا ماست.
شوفور	şufur	: (فر) شوفر، راننده.
شوغول	şuğul	(1) : (ع) شغل، كار، حرفه، وظيفه.
شوغول	şuğul	(2) : شاغول. (ريشة كلمه از «شق» يا «شاق» (ايستاده و قائم است.)
شوك	şuk	= شوگ (şug) : شوم، بد قدم.
شوكول	şukul	: شكيل، زيبا.
شول	şul	(1) : 1- شُل، گل و لاي. 2- شُل، سست. 3- رقيق، غير غليظ. شول-
شول	şul	(2) : گاو پيسه. (← چيل1)
شولَك	şul-şulək	: نان فطير.
شولو	şulu	: شولي، نام طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي.
شولوم	şulum	= شولّوم (şullum) : شلغم.
شولوق	şuluq	= شولّوق (şulluq) : شلوغ، سر و صدا، پُر ازدحام. شولوقلوك (şuluqluk) : شلوغي، ازدحام.
شوم	şum	: شوم، نا مبارك.
شور	şur	(1) : 1- شور و شوق، شادي و هيجان. 2- نام يكي از آهنگها و نيز دستگاههاي موسيقي.
شور	şur	(2) : صداي شُر شُر آب. شور تؤکولمك (şur tökülmək) : فوران شدن، جاري شدن، روان شدن اشك از چشم. شور-شور (şur-şur) : 1- شُر شُر آب. 2- آبشار كوچك. شور-شورّه‌ك (şur-şurrək) = شور-شوره (şur-şurrə) : آبشار. شورّولاماك (şurrulamak) : 1- شُر شُر كردن، صداي شُر شُر به گوش رسيدن. 2- جاري شدن، روان شدن.
شورولو	şurulu	: از بازيهاي دسته جمعي كودكان و نو جوانان. (← شوت، شوتّو)
شوشتَر خانا	şuştər xana	: شستشو خانه، غسّالخانه.
شوشتَري	şuştəri	: نام نقشي در گليم كه اصل آن در شوشتر بافته مي‌شده.
شوت	şut	: سوت. (← شوت) شوت نومون (şut numun) : نمونه‌اي از شوت و صدا، سر و صدا، پچ پچ. شوتّو (şuttu) : نوعي بازي كودكانة دسته جمعي كه معمولاً شبها انجام مي‌گيرد؛ اين بازي با پرتاب يك چوبدستي آغاز مي‌گردد و هر يك از افراد دسته‌هاي بازيكن كه زودتر چوبدستي را پيدا كرد و به مقصد رساند، برنده محسوب مي‌گردد. به اين بازي «شوتّولو» و «شورولو» هم مي‌گويند.
شوتّو	şuttu	: از گياهان پيازي كه ريشة ترش مزه و برگهاي دوگانة پر چين و شكن دارد.
شوتورو	şuturu	: (ف) 1- رنگ شتري، رنگ زرد متمايل به قهوه‌اي. 2- چوبدستي كه ساربانان با آن شتر رانند.
شوخ	şux	: 1- شوخ، شاد، سر حال. 2- بذله گو، ظريف و طنّاز. شوخلوق (şuxluq) : شوخي، مزاح.
شوخار	şuxar	: 1- شُخار (شوخار) نام گياهي بوده كه صابون پزها نوعي صابون از آن تهيّه مي‌كردند. 2- صداي خفيف كه شبها به گوش رسد. (بر اثر وزش نسيم يا باد بوتة «شوخار» صداي خفيفي ايجاد مي‌كند.)
شوکلإر	şükür	: (ع) شكر، تشكّر.
شول	şül	: 1- شُل، گل و لاي. (← شول1) 2- آبكي، رقيق. 3- شُل، سست. شول-شولَك (şül-şülək) : 1- نوعي نان كه از خميري رقيق درست شود. 2- آبدزدك. شولـله‌مك (şülləmək) : گل آلود كردن. شولّه (şüllə) : شلّه، آش، آش رقيق.
شولو	şülü	: شولي، نام طايفه‌اي از ايل عمله.
شوم	şüm	: شوم، نامبارك، نحس.
شومشه	şümşə	: شمشه.
شور	şür	: صداي شرشر آب. (← شور2) شور –شورّه‌ك (şür-şürrək) : آبشار.
شوشه	şüşə	: شيشه.
شوشْكه	şüşkə	: سر نيزه.
شوت	şüt	: 1- سوت، سوتك. 2- كوچكترين سر و صدا. 3- مجازاً آدم تو خالي و نافهم، كودن. شوت-ال‌وَه (şüt-əlvəh) = شوته-وَه (şütə-vəh) : سوت و كور، بدون سر و صدا، جاي بياباني كه هيچ موجود زنده‌اي در آنجا پر نزند. (شوت تركي + الوحي عربي = بياباني كه در آنجا وحي نازل شود.) شوت-شوتَك (şüt-şütək) = شوتَك (şütək) = شوته (şütə) : سوت، سوت سوتك. شوتومك (şütümək) : به سرعت حركت كردن، با صداي سوت به شتاب دويدن.
شولآه	şüvə	: درّه، درّة كم عمق.
شولآه‌ن	şüvən	: شيون، عزاداري، گريه.
شوي	şüy	: 1- كثافت، پليدي. 2- شومي، نا مباركي. شويلو (şülü) : 1- كثيف و چركين. 2- شوم، نحس، نا مبارك. شويوم (şüyüm) : 1- نا مباركي، نحس، شومي. 2- چركين، كثيف.
تا	ta	(1) : 1- از حروف ربط به معني تا، الي (فاصلة زمان يا مكان) تا به حال. 2- براي، براي اين كه.
تا	ta	(2) : 1- عمل تا كردن و بر گرداندن چيزي. 2- رفتار مناسب. 3- ميان، وسط. تا ائدمك (ta edm