ساپ ساری (كاملاً زرد) ساپ سادا (بسيار ساده و بي آلايش)
ساپان
|
sapan
|
: فلاخن، وسيلة پرتاب سنگ.
|
ساپلى
|
saplı
|
: 1- داراي دسته، دسته دار، مشته دار. 2- سوزن نخ شده، سوزن داراي نخ.
|
ساقّ
|
saqq
|
: كام دهان، قسمت دروني فكّ بالا. ساقّوْو (saqqov) : بيماري مشمشه، آنفلوآنزاي حيواني. ساقّى قره (saqı qərə) : 1- بد دهن، شوم، بد يُمن، بد قدم. 2- عبوس و ترشرو.
|
ساقّينماق
|
saqqınmaq
|
: ساقط شدن، حذف شدن، زايل شدن.
|
ساقّيرغا
|
saqqırğa
|
: 1- كنه، حشرة خونخوار و چسبنده. 2- چسبنده، مزاحم. 3- سمج و مصرّ.
|
ساقّيز
|
saqqız
|
: سقّز، عصارة درخت بن. (از مصدر «ساغماق» (دوشيدن)، به اعتبار اينكه گويي سقّز از درخت دوشيده شده است.) ساقّيز آغاجى (saqqız ağacı) : درخت بن.
|
سار
|
sar
|
(2) : فعل امر از مصدر «سارماق» (پيچاندن) (← سر2) سارغى (sarğı) : 1- پا تابه، نوار پهن و بلند، پاپيچ. 2- آنچه بر روي چيزي بپيچانند، باند زخم. 3- دستمال. سارما (sarma) : پا تابه. سارماشيق (sarmaşıq) : عشقه، پيچك. سارماق (sarmaq) : 1- پيچاندن، تاب دادن. 2- پهن كردن، گستردن. 3- افشاندن، پاشيدن. سارموساق (sarmusaq) : نوعي سير كوهي. (← ساريمساق) ساريج (sarıc) = سارينْج (sarınc) : ساروج، مادّه‌اي مركّب از آهك، خاكستر، شن، ماسه و آب كه در بنّايي به كار مي‌رفت. ساريق (sarıq) : 1- دستمالي كه در آن چيزي نهند. 2- پاتابه، پاپيچ. 3- عمامه، دستار. 4- پيچانده شده، در داخل دستمال پيچيده شده. ساريقلاماك (sarıqlamak) : پيچاندن، پارچه يا شالي را دور چيزي پيچاندن. ساريلماق (sarılmaq) : 1- پيچانده شدن، تاب داده شدن. 2- پهن و گسترده شدن. ساريلى (sarılı) : 1- پيچانده شده. 2- پهن و گسترده شده. ساريماق (sarımaq) : 1- پيچاندن، تاب دادن. 2- پهن كردن، گستردن. 3- افشاندن، پاشيدن. ساريمساق (sarımsaq) = ساری موساق (sarı musaq) : سير، سير كوهي كه از گياهان پيازي به شمار مي‌رود. سارينْماق (sarınmaq) : پيچانده شدن.
|
سار
|
sar
|
(3) : رسوب، زنگ زدگي و شوره بستن. سار باغلاماق (sar bağlamaq) : رسوب كردن و شوره بستن جسم.
|
سار
|
sar 1
|
: نام پرنده‌اي زرد رنگ و به اندازة گنجشك. سارارماق (sararmaq) : 1- زرد شدن، به رنگ زرد ديده شدن. 2- زرد و پژمرده شدن. سارارْتْماق (sarartmaq) = سارالْتماق (saraltmaq) : 1- زرد كردن، به رنگ زرد تبديل كردن. 2- پژمرده كردن. سارالان (saralan) : 1- زرد شونده. 2- آنچه از دور به رنگ زرد ديده شود. سارالماق (saralmaq) : 1- زرد شدن، به رنگ زرد ديده شدن. 2- پژمرده شدن. 3- ترسيدن، پريدن و زرد شدن رنگ صورت. سارباغا (sarbağa) : زرد چوبه. (فا) ساری (sarı) : 1- زرد، رنگ زرد. 2- رنگ پريده، بيمار گونه. 3- زردة تخم مرغ. 4- نامي براي پسران و دختران. ساری آغاج (sarı ağac) : زرشك، درخت زرشك. ساری آليج (sarı alıc) : زالزالك. ساری اولدوز (sarı ulduz) : ستارة ناهيد. ساری ايسلي (sarı isli) : نان نازكي كه كاملاً برشته نشده باشد و زرد رنگ ديده شود. ساری تيكان (sarı tikan) : نام گياهي خاردار كه قبل از خشك شدن «آغجا قيز» و بعد از خشك شدن «ساری تيكان» گفته مي‌شود. ساری دارمان (sarı darman) : زردچوبه. ساری سوْلماز (sarı solmaz) : نام گياهي بوته‌اي با گلهاي زرد. ساری سيرتيق (sarı sırtıq) : 1- زرد و پژمرده، لاغر و ضعيف 2- لاابالي، شلخته. 3- زرد چهرة خنده رو. ساری قريمچه (sarı qərimçə) : نوعي مورچة زرد رنگ. ساری قوش (sarı quş) : سار، پرنده‌اي زرد رنگ و مهاجر. ساری كؤينَك (sarı köynək) : قناري. ساری گبّه (sarı gəbbə) : 1- نام نوعي باز شكاري با پرهاي زرد. 2- گبّه‌اي كه زمينه‌اش زرد باشد. ساری گول (sarı gül) : 1- گل زرد، نام گياهي با گلهاي زرد پرزدار. 2- نام آهنگي در موسيقي قشقايي. 3- نامي براي دختران. ساريليق (sarılıq) : 1- زردي، زرد بودن. 2- بيماري زردي، يرقان. ساريليق اوْتو (sarılıq out) : خاكشير.
|
ساراييل
|
sarayıl
|
: 1- نام پرنده‌اي زيبا با گردني بلند. (احتمالاً همان دُرنا است.)ساراييل گردنيم گيردي بو باغا اوْنونگ عصمتيندن گوله نور ياغا داراييب تئللرين تؤکوب ديرناغا هاوا ائديب هشترخاندان گويير 2- نامي است براي دختران.
|
ساری
|
sarı
|
: از پسوندهاست به معني : طرف، سو. اوْنا ساری (به طرف او)
|
سارپاشماق
|
sarpaşmaq
|
: افشاندن، پاشيدن. (← سرپ. معمولاً به پخش شدن گوسفندان در حال چرا گفته مي‌شود.)
|
سارّيلى
|
sarrılı
|
: سارويي، نام طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي.
|
سارخيم
|
sarxım
|
: خوشة انگور. (← سال، سالْخ، سالخيم)
|
سات
|
sat
|
: فعل امر از مصدر «ساتماق» (فروختن) ساتان (satan) : 1- فروشنده. 2- قسمت اندروني رانهاي پا كه در هنگام راه رفتن به هم ساييده مي‌شوند و از مقابل همديگر رد و بدل مي‌شوند. ساتديرماق (satdırmaq) : به وسيلة ديگري فروختن، مجبور به فروش نمودن. ساتليق (satlıq) : فروشي، فروختني. ساتماق (satmaq) : فروختن، به فروش رساندن، مبادله و معامله كردن. ساتيجى (satıcı) : فروشنده. ساتيش (satış) : 1- عمل فروش، فروختن. 2- فروختني، قابل فروش. ساتيق (satıq) : 1- فروخته شده. 2- قابل فروش، فروختني. ساتيلماق (satılmaq) : فروخته شدن، به فروش رفتن. ساتيلمالى (satılmalı) : فروختني، قابل فروش. ساتيلى (satılı) : فروخته شده. ساتيم (satım) : فروش، وضعيّت و نحوة فروش. ساتيما گئدمك (satıma gedmək) : فروش رفتن. ساتيم-وئريم (satım-verim) : خريد و فروش. 2- ايجاد وصلت و قوم و خويشي سببي.
|
ساتار
|
satar
|
: راحت، آرام و خاموش. (← ستار) ساتارماق (satarmaq) : آرام تر شدن، راحت تر شدن. ساتاروشماق (satarlaşmaq) : راحت تر شدن.
|
ساتاشماق
|
sataşmaq
|
: براي يك لحظه ديدن، سوسو زدن، با چشم برخورد كردن. (← سيت، سيتاشماق)
|
ساو
|
sav
|
(1) : 1- فعل امر از مصدر «ساوماق» (ساييدن، اصطكاك ايجاد كردن) (گلّه‌زن) 2- صاف و پاك. ساواش (savaş) : برخورد، جنگ و نزاع. ساواشان (savaşan) : دعوا كننده، جنگجو. ساواشديرماق (savaşdırmaq) : به نزاع واداشتن. ساواشما (savaşma) : جنگ و جدال، دعوا. ساواشماق (savaşmaq) : دعوا كردن، جنگيدن. ساوماق (savmaq) : 1- به هم ساييدن، اصطكاك و برخورد ايجاد كردن. 2- پخش كردن. ساووج (savuc) : نوعي از انواع تفنگ كه 5 تير در خشاب مي‌خورد. ساوولماق (savulmaq) : ساييده شدن، خورده شدن. ساوون (savun) : صابون.
|
ساو
|
sav
|
(2) : 1- در تركي قديم به معاني سخن، خبر، اطّلاع، آگاهي و نيز به معني خبر خوش، هديه. (به تنهايي كاربرد ندارد.) ساواد (savad) : سواد، دانش و اطّلاعات، علم. ساوادسيز (savadsız) : بي سواد. ساوادسيزليق (savadsızlıq) : بي سوادي. ساوادلى (savadlı) : باسواد. ساوجـی (savcı) : 1- خبر رسان، قاصد، سفير، فرستاده. 2- قاصدي كه براي خواستگاري اعزام شود. 3- هديه و پيغام آورنده. ساوجيليق (savcılıq) : 1- قاصدي، خبر رساني، سفارت. 2- به خواستگاري رفتن. ساوروقماك (savruqmak) : پخش و پراكنده شدن. (در اصل پخش شدن سخن بوده.) ساورولماق (savrulmaq) : پخش شدن. ساوغات (savğat) : سوقات، هديه. (گلّه زن) ساوورماق (savurmaq) : افشاندن، پخش و پراكنده كردن. ساووشماق (savuşmaq) : 1- افشان شدن، با طنّازي راه رفتن. 2- در رفتن و جيم شدن.
|
ساوايى
|
savayı
|
: سواي، سوا، غير از.
|
ساخ
|
sax
|
= ساخت (saxt) : 1- ساختمان، بنا. 2- قيافه، ريخت، شكل و هيئت. ساختا (saxta) : 1- مصنوعي، ساختگي، قلّابي. 2- قدرت ساخت، توانايي و قدرت انجام كار. بو ايش مندن ساختا دگيل. (اين كار از من ساخته نيست.) ساختاوشديرماق (saxtalaşdırmaq) : از خود ساختن، تهمت زدن، افترا بستن. ساختْلى (saxtlı) = ساخسى (saxsı) = ساخلى (saxlı) = ساخليم (saxlım) : شبيه، مانند هم ساخته شده.
|
ساخلا
|
saxla
|
: فعل امر از مصدر «ساخلاماق» (نگه داشتن) (ريشة فعل از «ساغ1» (سالم نگه داشتن) است.) ساخلاتديرماق (saxlatdırmaq) : 1- به وسيلة ديگري نگهداري و محافظت كردن. 2- ممانعت و جلوگيري كردن. 3- موقّتاً زنداني كردن. ساخلاتماق (saxlatmaq) : (← ساخلاماق) ساخلادان (saxladan) : 1- نگهدارنده، محافظ. 2- سرپرست. ساخلاشديرماق (saxlaşdırmaq) : به صورت دسته جمعي نگهداري كردن. ساخلاما (saxlama) : عمل حفاظت و نگهداري. ساخلاماق (saxlamaq) : 1- نگهداري كردن، حفظ كردن. 2- مخفي كردن، مخفي نگه داشتن. 3- جلوگيري و ممانعت كردن. 4- حمايت و پشتيباني كردن. 5- ذخيره كردن، پس انداز كردن. 6- موقّتاً زنداني كردن. ساخلانماق (saxlanmaq) : 1- نگهداري شدن. 2- ممانعت شدن. ساخلانيلماق (saxlanılmaq) : 1- حفظ شدن، نگهداري شدن. 2- متوقّف شدن، جلو گيري شدن. 3- مخفي نگه داشته شدن. 4- سرپرستي شدن، تحت مراقبت قرار گرفتن. ساخلايان (saxlayan) : 1- حفاظت كننده. 2- قيّم، سرپرست. 3- جلو گيري كننده. 4- پنهان كننده، مخفي كننده. ساخلوْو (saxlov) : 1- زندان، بازداشتگاه. 2- نگهبان، پادگان نظامي.
|
ساخليم
|
saxlım
|
: خوشة انگور. (← سال، سالْخ، سالخيم)
|
ساي
|
say
|
(1) : 1- فعل امر از مصدر «سايماق» (شمردن) 2- شمار، عدد، شمارش. سايا (saya) : خوب، مشهور، معروف. (فا) سايار (sayar) : فعّال، آدم زرنگ (ساي (مشهور) + ار (مرد) = سايار.) سايا ياغ (saya yağ) : روغن حيواني، روغن برگزيده و ممتاز. (فا) ساياق (sayaq) : 1- خط سياقي، رياضيات سياقي كه از انواع رياضي نگارشي قديمي به شمار مي‌رود. 2- فهيم، هوشيار، آنكه حساب و كتاب داند. سايديرماق (saydırmaq) : به وسيلة ديگري شمردن. سايسيز (saysız) : بي‌شمار، بي‌اندازه. سايغى (sayğı) : شمارش، تعداد. سايغيش (sayğış) : عمل شمردن، شمارش تعداد. سايماز (saymaz) : غير قابل شمارش، بي حساب و كتاب. سايماق (saymaq) : 1- شمردن، شمارش كردن. 2- به حساب آوردن، اهميّت دادن به كسي. 3- تك تك كردن، جدا نمودن و شمردن. 4- تصوّر كردن، فرض كردن. ساييلماق (sayılmaq) : 1- شمرده شدن، محاسبه شدن. 2- فرض شدن، تصوّر شدن. 3- به حساب آمدن، محترم شمرده شدن. 4- تك تك و جدا شدن. ساييلى (sayılı) : شمارش شده.
|
ساي
|
say
|
(2) : فعل امر از مصدر «ساوراماق» در تركي قديم به معني هذيان گفتن. (به تنهايي رايج نيست.) ساياخلاماق (sayaxlamaq) = ساياقلاماق (sayaqlamaq) : در خواب حرف زدن. سايرى (sayrı) : هذيان‌گو، مريض، بيمار. سايريليق (sayrılıq) : بيماري، مرض. ساييق (sayıq) : 1- هذيان، در خواب حرف زدن. 2- آگاه، هشيار. ساييقلاما (sayıqlama) : هذيان گويي، در خواب حرف زدن. ساييقلاماك (sayıqlamak) = ساييلماق (sayılmaq) : 1- در خواب حرف زدن، هذيان گفتن. 2- چرت زدن و بيدار شدن. ساييلا-ساييلا (sayıla-sayıla) : در حال چرت زدن و راه رفتن، با بي حالي و افتان و خيزان حركت كردن.
|
ساز
|
saz
|
(1) : ساز، آلت موسيقي. سازچى (sazçı) : نوازنده، ساز زن.
|
ساز
|
saz
|
(2) : بن مضارع مصدر «ساختن» فارسي كه در تركي قشقايي نيز معمول گشته و به معني سالم و تندرست به كار مي‌برند. سازلاشديرماق (sazlaşdırmaq) : 1- اصلاح كردن، بهبودي بخشيدن. 2- آماده كردن، تدارك ديدن. سازيماق (sazımaq) : سازگار بودن، با ديگران ساختن و با صلح و صفا زندگي كردن.
|
ساژ
|
saj
|
: تابه، تاوة نان پزي. (← ساج)
|
سازاق
|
sazaq
|
: 1- سوز سرما، باد سرد و سوزنده. (← سوز، سوزاق) 2- جوش صورت، تاول، برجستگي و جوشي كه در پلك چشم مي‌افتد. (← ايت، ايت ديرسَگي)
|
سئ
|
se
|
: فعل امر از مصدر «سئمك» (خواستن) (← سئو، سئومك)
|
سئپا
|
sepa
|
: خر 1 الي 2 ساله. (← سوْپا)
|
سئچمك
|
seçmək
|
: انتخاب كردن. (← ساچ2، ساچماق)
|
سئحْر
|
sehr
|
: سحر، جادو، افسون. (ريشة كلمه با «سِرّ» عربي (راز) و «سير» تركي (بي حسّ) مشترك است.)
|
سئريف
|
serif
|
: 1- ماهر، پُركار، فعّال. 2- خوش اندام و خوش قامت. 3- قانع و صرفه جو.
|
سئكّه
|
sekkə
|
: سايه، سايه‌بان، پناهگاه. (← سئو، سئوكه)
|
سئل
|
sel
|
(1) : سيل، سيلاب. سئلديرمك (seldirmək) : جاري كردن، به صورت سيل روان ساختن. سئللَمه (selləmə) : 1- باران سيل آسا. 2- سدّ، سيل بند. 3- محلّ عبور سيل، مسيل. سئلينْتي (selinti) : آبرفت، آنچه را كه سيلاب بر كف رودخانه يا ساحل برجا گذارد.
|
سئل
|
sel
|
(2) : دام، تلّه.
|
سئلپيك
|
selpik
|
: شلخته، نامنظّم.
|
سئليمي
|
selimi
|
: 1- اسب تخمي، اسب نر رمه. 2- بيكاره و ولگرد.
|
سئنگ
|
seng
|
: دامنة ارخالق، لبه و قسمت پايين ارخالق. (فا)
|
سئهْبورْد
|
sehburd
|
: (ف) محرّف سياه بُرد، سياهك گندم، از امراض نباتي كه گياهاني چون گندم به آن دچار مي‌شود.
|
سئهله
|
sehlə
|
= سئهلوْلآ (sehlov) = سئهيل (sehil) : بركه، استخر بزرگ. (← سالْخ و سلخ)
|
سئو
|
sev
|
: فعل امر از مصدر «سئومك» (خواستن) سئوان (sevan) : جاي دلخواه، چادر اشرافي، تفرّجگاه، سايه‌بان. سئوجي (sevci) : خواستگار، خواهان. سئوجيليك (sevcilik) : به خواستگاري رفتن. سئوكه (sevkə) : جاي دلخواه، سايه، پناهگاه. سئوكه‌لنمك (sevkələnmək) = سئوكه‌له‌مك (sevkələmək) : به زير سايه پناه بردن. سئوگي (sevgi) : 1- عشق، محبّت، علاقه. 2- معشوق، محبوب. سئوگيلي (sevgili) : معشوق، دلبر. سئومك (sevmək) : 1- خواستن، خواهش كردن. 2- دوست داشتن، عشق ورزيدن. 3- ناز و نوازش كردن. سئومه‌لي (sevməli) : دوست داشتني، زيبا. سئوه‌ر (sevər) = سئوه‌ن (sevən) : خواهان، مايل، دوستدار. سئويشمك (sevişmək) : همديگر را دوست داشتن. سئويلْمك (sevilmək) : دوست داشته شدن، پسنديده شدن. سئويملي (sevimli) : دوست داشتني، عزيز و مهربان. سئوينديرمك (sevindirmək) : خوشحال كردن، خبر خوش دادن. سئوينمك (sevinmək) : 1- خوشحال شدن، شاد شدن. 2- مورد محبّت قرار گرفتن.
|
سئي
|
sey
|
: فاصله دار، غير متراكم. (← سه‌ي) سئيـ‌رَگ (seyrəg) : فاصله دار تر، به دار كشيده شدن تارهاي قالي با فاصلة بيشتر. سئي-سئي ائدمَك (sey-sey edmək) : به سستي و با فاصله حركت كردن، با كاهلي كار كردن.
|
سئير
|
seyr
|
: (ع) سير، گردش و تماشا. سئيران (seyran) : سير و سياحت، گردش و تماشا. سئيرانگاه (seyrangah) : منظره، محل گردش و تفريح. سئيرلَنمك (seyrlənmək) : 1- گردش كردن. 2- متمايل شدن، به سويي منحرف شدن.
|
سئيره
|
seyrə
|
: 1- دسته، گروه. 2- سري، رديف. سئيره باشى (seyrə başı) : سر گروه، سر دسته، رئيس عيّاران.
|
سئيل
|
seyl
|
(1) : (ع) سير، گردش و تفريح. (← سئير) سئيلان (seylan) : گردش و تفريح. سئيلانگاه (seylangah) : محل گردش و تفريح. سئيلَنمك (seylənmək) : 1- به گردش رفتن. 2- متمايل شدن.
|
سئيل
|
seyl
|
(2) : دام، تله. سئيل داشى (seyl daşı) : سنگ مسطّحي كه در ساختن دام پرندگان به كار برند.
|
سئيليمي
|
seylimi
|
: (← سئليمي)
|
سئيه‌ن
|
seyən
|
: ميخ آلاچيق. (← چيغ، چيغ مئخي)
|
سئيوان
|
seyvan
|
: سايه‌بان، چادر بزرگ. (← سئو، سئوان)
|
سئييد
|
seyid
|
: (ع) سيّد، آقا، لقب اولاد علي (ع). سئييد قوشو (seyid quşu) : 1- هدهد، مرغ سليمان. 2- كاكلي، نام پرنده‌اي به اندازة گنجشك. سئييد مالـی (seyid malı) : مال سيّد، خمس.
|
سبَته
|
səbətə
|
: 1- لاغر و استخواني. 2- استخوان، اسكلت، بدنه. 3- لانه، آشيانه.
|
سبَق
|
səbəq
|
: 1- دشت صاف و گسترده، دشت وسيع. 2- جايي كه پناهگاه نداشته باشد و باد در آنجا بيشتر بوزد.
|
سبيل
|
səbil
|
: آواره، سرگردان. سبيل-و-سرگردان (səbil-o-sərgərdan) : آواره، متواري و سرگردان.
|
سپ
|
səp
|
: فعل امر از مصدر «سپمك» (افشاندن) سپديرمك (səpdirmək) : به وسيلة ديگري افشاندن. سپَلان (səpəlan) : افشان شده، پهن شده. سپَلان قوْچ (səpəla qoç) : نوعي جهيدن برّه يا قوچ را گويند كه در آن زمان با شادي و غرور و افشاندن خود، به پشت سر نگاه مي‌كند. سپمك (səpmək) = سپه‌له‌مك (səpələmək): 1- پراكنده كردن، افشاندن. 2- ريختن، ريخت و پاش كردن. 3- باريدن نم نم باران. سپمه (səpmə) : عمل افشاندن، بذر افشاني. سپه‌گن (səpəgən) : آب پاش. سپه‌لَنْتي (səpələnti) : قطرات بسيار ريز، ترشّحات و قطرات ريزي كه در هنگام بارندگي از چادر ترشّح و پخش شود. سپه‌لنمك (səpələnmək) : 1- افشانده شدن. 2- ترشّح كردن قطرات ريز باران. سپيجي (səpici) : افشاننده، بذرپاش. سپيلمك (səpilmək) : 1- افشانده شدن. 2- پخش و پراكنده شدن. سپيلي (səpili) : 1- افشانده شده. 2- پراكنده و در هم ريخته شده. سپيم (səpim) : ريختگي، پراكندگي، افشاندگي. سپينْتي (səpinti) : ترشّح قطرات ريز باران.
|
سپَل
|
səpəl
|
: كف پاي شتر. (← شپ، شپَل)
|
سپي
|
səpi
|
(ف) سفيد، پوست سفيد و دبّاغي شده. سپي درّي (səpi dərri) : پوست سفيد شده، پوستي كه تازه دبّاغي شده باشد.
|
ستار
|
sətar
|
: خاموش، خلوت، بي سر و صدا. (← ساتار)
|
سچ
|
səç
|
: فعل امر از مصدر «سچمك» (انتخاب كردن) (← ساچ2، ساچماق) سچمك (səçmək) : 1- انتخاب كردن، برگزيدن. 2- جمع كردن و چيدن. 3- جدا كردن. سچمه (səçmə) : 1- منتخب و برگزيده. 2- ساچمه، گلولة كوچك. سچمه‌لي (səçməli) : قابل انتخاب. سچَن (səçən) : 1- انتخاب كننده. 2- جمع كننده. 3- جدا كننده. سچيلمك (səçilmək) : انتخاب شدن. سچيلي (səçili) : برگزيده و منتخب. سچيم (səçim) : نحوة گزينش و انتخاب.
|
سحَر
|
səhər
|
: (ع) 1- سحر، صبح، صبحدم. 2- فردا، روز آينده. سحر آچيلماق (səhər açılmaq) : دميدن طلوع فجر. سحر آغزی (səhər ağzı) : اوّل صبح، بامدادن. سحر آوازی (səhər avazı) : نام آهنگي كه در اوّل صبح نواخته مي‌شود. سحر اوزو (səhər üzü) : بامدادان، اوّل صبح. سحر دانى (səhər danı) : طرف صبح، از صبح تا ظهر، شيفت صبح. سحر-سحر (səhər-səhər) : هر روز صبح. سحر قاش (səhər qaş) = سحر قاشى (səhər qaşı) : جايي كه در بامدادان گوسفندان بخوابند. سحر گون دمي (səhər gün dəmi) : صبح، اوّل روز. سحر ناز (səhər naz) : نام آهنگي در موسيقي قشقايي. سحره قولاي (səhərə qulay) : نزديك صبح، هنگام طلوع فجر. سحري (səhəri) : 1- غذاي صبح، صبحانه. 2- غذاي سحرگاهان در ماه رمضان. 3- امروز صبح.
|
سخ
|
səx
|
= سخت (səxt) : 1- سخت، مشكل، پيچيده. 2- برجسته، ممتاز. سختان (səxtan) = سختدان (səxtdan) = سخدان (səxdan) : محل سخت، جاي سفت و محكم، مانند : سينة سفت و محكم شتر يا پرتگاه صخره‌اي. سختليك (səxtlik) : سختي، تنگنا، فشار.
|
سر
|
sər
|
(1) : (ف) 1- سر، كلّه. 2- برتر، بالاتر، ارزشمندتر. 3- اختلاف قيمت، اختلاف ارزش. سراسر (sərasər) : 1- سراسر، سر تا سر. 2- همه، همگي. 3- برابر، معادل، هم قيمت. سراسرليك (səraərlik) : رقابت، مجادله جهت برابري. سراكو (səraku) : سركوب، سرزنش و تو سري زدن. سر انجام (sər əncam) : 1- سرانجام، عاقبت. 2- تقدير و سر نوشت. سر بازی (sərbazı) : نام آهنگي از آهنگهاي رقص. سر بست (sər bəst) = سر بسته (sər bəstə) : 1- سر بسته، مخفي و پنهان. 2- كامل، تمام، همه. 3- رك و صريح. 4- آزاد و مستقل. سر بنوْوشه (sər bənovşə) : سر بنفشه، نام بوته‌اي با گلهاي بنفش و ساقه‌هاي باريك. سر به سر (sər bə sər) : معادل، مساوي، معاملة پايا پاي. سر به سر ائدمك (sər bə sər edmək) : 1- معاملة پايا پاي انجام دادن. 2- با هم بحث و مجادله كردن. سر پيك (sər pik) : زلف، كاكل. سر تا پا (sər ta pa) : 1- سراسر، همه. 2- تعويذ، دعاي طومار مانند. سر چؤپـو (sər çöpü) : زن با تجربه‌اي كه در اوّل صف رقّاصان قرار گيرد و برقصد. سر خان (sər xan) : خان بزرگ، خان خانها. سر دستَكي (sər dəstəki) : 1- موقّتي، زود رواج دادن كار. 2- آنچه در دسترس قرار داشته باشد. سر دسته (sər dəstə) : سر دسته، رهبر و بزرگتر. سر دوْل (sər dol) : بُز يا گوسفند يك گلّه كه قبل از همة گوسفندان و بزها بزايد. سر راس (sər ras) : 1- سر راست، مستقيم. 2- رو به راه، هدايت شده، آنكه به راه راست رود. سر-سري (sər-səri) : 1- آنكه بر اثر پيري يا بيماري سرش بلرزد. 2- سطحي، بدون تأمّل و چاره انديشي. 3- كم ارزش، بي اهميّت. سر سم گئدمك (sər səm gedmək) = سر سوم وورماق (sər sum vurmaq) = سر سينْتي گئدمك (sər sinti gedmək) : سرسام گرفتن، گيج شدن و سكندري رفتن، لغزيدن پا بر اثر اصابت نوك انگشتان با زمين. سر كرده (sər kərdə) : سر دسته، بزرگتر. سر كش (sər kəş) : 1- سركش، مغرور و نا فرمان. 2- گليم يا جاجيمي كه جهت زينت بر روي بار منزل كشند. سر كَل (sər kəl) : 1- بُز پيشاهنگ. 2- سرور، رهبر، بزرگتر. سر كَم (sər kəm) : سر كوه، بالاي قلّه، افق كوه. سر كَن (sər kən) : 1- مرتعي كه دامها در آن بچرند. 2- حركت گوسفندان از قاش گله در هنگام شب. سر كوفت (sər kuft) : سرزنش، ملامت. سر گل (sər gəl) : 1- بُز پيشاهنگ. 2- رهبر، رئيس. سر گوللا وورماق (sər gulla vurmaq) : خوشه‌هاي گندم را چيدن و ساقه‌ها را باقي گذاشتن. سر گينْد (sər gind) : نوعي دوخت يا گره فشرده كه قطعات چادر سياه را به هم وصل كند. سر مرد (sər mərd) : سر گروه، رئيس. سر موز (sər muz) = سر موزْد (sər muzd) : سر مُزد، مافوق مزد، فوق العادة حقوق. سر-و-پر (sər-o-pər) : 1- نظم، انضباط. 2- رئيس، رهبر. سر وَخت (sər vəxt) : 1- سر وقت، به موقع. 2- سركشي و حضور. سر وختينه گئدمك (sər vəxtinə gedmək) : به كسي يا چيزي سر زدن، به نزد كسي يا چيزي رفتن. سره : 1- رئيس، رهبر، سر پرست. 2- كامل، تمام. 3- خالص، ناب، پاك. سره-سر (sərə-sər) : سراسر. سره-سرليك (sərə-sərlik) : برابري، مقاومت و ايستادگي. سريشته (səriştə) : سر رشته، مهارت و استادي. سريشته‌لي (səriştəli) : ماهر، با تجربه.
|
سر
|
sər
|
(2) : فعل امر از مصدر «سرمك» (پهن كردن) (← سار2) سرْمك (sərmək) = سره‌مك (sərəmək) = سريمك (sərimək) : 1- پيچيدن، پيچاندن، تنيدن. 2- پهن كردن، گستردن، فرش كردن. 3- گستردن لباس تر جهت خشك شدن. 4- پخش كردن، افشاندن. سرمه (sərmə) : پا تابه، پا پيچ. سرموساق (sərmusaq) : سير، سير كوهي كه از گياهان پيازي به شمار مي‌رود. سره‌لنمك (sərələnmək) : 1- پخش و پراكنده شدن. 2- پوشاندن و پهن شدن. 3- براي ميانجيگري خود را در مقابل ضارب و مضروب قرار دادن. سر وورماق (sər vurmaq) : دانه هاي برنج يا گندم را در غربال افشاندن و پاك كردن. سريك (sərik) : 1- جاجيم يا گليم مرغوب و زينتي كه بر روي بار منزل كشند. 2- لتَف يا پلاسي كه از جلو چادر به عنوان سايه‌بان بر چادر اصلي وصل شود. سريلمك (sərilmək) : 1- فرش شدن. 2- پخش و پراكنده شدن. 3- پيچانده شدن. 4- انداخته شدن لباس تر بر روي طناب جهت خشك شدن. سريلي (sərili) : پهن شده، گسترده شده. سريمك : گستردن، پهن كردن. سرين (sərin) : پهن، گسترده و وسيع. سرينيلمك (sərinilmək) : 1- افشانده شدن، پاشيده شدن. 2- پهن و گسترده شدن.
|
سراييل
|
sərayıl
|
: 1- نام پرنده‌اي با گردن بلند كه احتمالاً همان درنا است. 2- از نامهاي دختران. (← ساراييل)
|
سرْپ
|
sərp
|
: فعل امر از مصدر «سرپمك» (افشاندن) (← سپ) سرپَشمك (sərpəşmək) : پخش و پراكنده شدن. سرپيلمك (sərpilmək) : افشان شدن.
|
سرْت
|
sərt
|
: (ف) 1- سرد، خنك. 2- سرد و بي حال. سرْت-و-سورت (sərt-o-sürt) : لا اباليگري، با بي حالي راه رفتن و كار كردن. (← سرد، سرد-و-سورد)
|
سرچَن
|
sərçən
|
: گنجشك. (← سرچه2، سيرچه)
|
سرچه
|
sərçə
|
(2) : گنجشك. (در اصل : سارچه = سار كوچك)
|
سَرْچه
|
sərçə
|
(1) : كوچكترين انگشت دست.
|
سرحد
|
sərhəd
|
: 1- مناطق سردسير. 2- حد، مرز.
|
سرد
|
sərd
|
: (ف) 1- هواي سرد. 2- غذاي سرد، غذايي كه فاقد انرژي باشد. 3- آدم سرد و بي حال. سرد-و-سورد (sərd-o-sürd) : سرد، بي روح، بي جنب و جوش.
|
سرداری
|
sərdarı
|
: 1- آستين ارخالق، آستين قبا. 2- قبا، لباس بلند قبا.
|
سرْسه
|
sərsə
|
: چكّه، قطره. (شورباخورلو)
|
سركَنمك
|
sərkənmək
|
: حركت كردن، خراميدن. (← سك، سكه‌له‌مك)
|
سرَنْد
|
sərənd
|
: 1- غربال بزرگ. 2- عمل غربال كردن و بيختن.
|
سرهنگ شقاقى
|
sərhəng şəqaqı
|
: نام افسري كه در هنگام نهضت جنوب (زمان پهلوي دوّم) در سميرم كشته شد؛ هنرمندان قشقايي به خاطر شجاعتش، آهنگي غم انگيز برايش ساختند كه هم اكنون نوازندگان، آن آهنگ را مي‌نوازند؛ لذا امروزه نام آهنگي در موسيقي است.
|
سرين
|
sərin
|
: خنك و سرد.
|
سس
|
səs
|
: 1- صدا، صوت. 2- سر و صدا، فرياد. سس‌سيز (səssiz) : 1- بي صدا، ساكت. 2- آدم كم حرف و بي سر و صدا. سسلَنديرمك (səsləndirmək) : به صدا در آوردن. سسلَنمك (səslənmək) : 1- جار زدن، صدا زدن. 2- صدا كردن، به صدا در آمدن. 3- دعوت كردن. سسله‌مك (səsləmək) : جار زدن، صدا زدن. سسلي (səsli) : 1- صدادار، با صدا. 2- آنكه صداي خوبي دارد. سس وئرمك (səs vermək) : 1- صدا دادن. 2- به نداي ديگران پاسخ گفتن.
|
سسيرگَنمك
|
səsirgənmək
|
= سسيرگه‌مك (səsirgəmək) : لرزيدن، يكه خوردن.
|
سف
|
səf
|
: سهو، اشتباه.
|
سفَر
|
səfər
|
: 1- سفر، مسافرت. 2- مجازاً به معني بار، مرتبه. سفري (səfəri) : جنين، كودكي كه در شكم مادر باشد ولي به دنيا نيامده باشد.
|
سفَرخان
|
səfər xan
|
: نوعي از انواع سوسك.
|
سفيد
|
səfid
|
: (ف) سفيد. سفيد دار (səfid dar) : درخت سپيدار كه در تركي قديم قشقايي «آغ شاللي» گفته مي‌شده است. سفيدك (səfidək) : نوعي از انواع آهو كه بسيار زيبا و خوش اندام است و زير شكمش كاملاً سفيد است. سفيدي (səfidi) : لبنيّات.
|
سفيل
|
səfil
|
: 1- آواره، سرگردان. 2- فقير و بيچاره. (← سبيل)
|
سقّ
|
səqq
|
: كام دهان. (← ساقّ) سقّوْو (səqqov) : بيماري مشمشه، زكام حيواناتي چون اسب، قاطر، الاغ و … سقّي قره (səqqi qərə) : شوم، بد يمن.
|
سقَّط
|
səqqət
|
: (ع) سقط، مردن جانور يا حيوان حرام گوشت.
|
سقَّل
|
səqqəl
|
: 1- ريش، محاسن. 2- عسلي كه با موم از كندو آويزان باشد و به شكل ريش آدمي ديده شود. (اصل كلمه «سكَل» و ريشة آن از «سك» (استخوان جنبنده) به اعتبار اينكه ريش در استخوان چانه قرار دارد. ← سك) سقَّل اله وئرمك (səqqəl ələ vermək) : گير افتادن، دُم به تله دادن. سقَّلسيز (səqqəlsiz) : بدون ريش، كوسه. سقَّلله‌مك (səqqəlləmək) : كسي را گير آوردن، ريش كسي را گرفتن. سقَّلي ساری (səqqəli sarı) : ريش زرد، آدم سيّاس و زيرك. سقَّلي سو آپارماق (səqqəli su aparmaq) : داراي دختر شدن، صاحب فرزند دختر شدن. سقَّلي سويا وئرمك (səqqəli suya vermək) : كنايه از : سخن كسي را برملا و خراب كردن.
|
سقّه
|
səqqə
|
: (ع) سقّا، آب دهنده. سقّه قوشو (səqqə quşu) : 1- مرغ سقّا، نام پرنده‌اي كه معمولاً در كنار رودخانه‌ها و آبها زندگي مي‌كند و ماهي شكار مي‌كند. 2- سهره، پرنده‌اي كوچك و خوش آواز شبيه گنجشك.
|
سقّيرغه
|
səqqırğə
|
: (← ساقّيرغا)
|
سقّيز
|
səqqız
|
: سقّز، عصارة درخت بن. (← ساقّيز) سقّيز آغاجى (səqqız ağacı) : درخت بن. سقّيز پيلْته‌سي (səqqız piltəsi) : معجوني از سقّز و گياهان دارويي مختلف كه براي مداواي سوختگي از آن استفاده مي‌شود.
|
سك
|
sək
|
: استخوان، استخوان نشيمنگاه. (در تركي قديم به معني حركت كردن استخوانها و دويدن بوده.) سكَر (səkər) : آنكه از ناحية پا بلنگد. سك-سـومـوك (sək-sümük) : مجموعة استخوانها. سكَل (səkəl) : 1- استخوان. 2- لاغر و استخواني. 3- بيمار، مريض. سكَلْتي (səkəlti) = سكنتي (səkənti) : لاغر و استخواني. سكَندري (səkəndəri) : پيش پا خوردن، خوردن نوك پا به چيزي در هنگام راه رفتن. سكَنمك (səkənmək) = سكه‌مك (səkəmək) = سكه‌له‌مك (səkələmək) = سكيرمك (səkirmək) = سكيمك (səkimək) : 1- دويدن و خراميدن كبك. 2- لنگـيدن، يواش يواش رفتن. (← سگ1، سگيرتمك)
|
سكَنجَبي
|
səkəncəbi
|
: سكنجبين، شربتي كه از سركه و انگبين و شكر درست
|
سكّو
|
səkku
|
: سكو، بلندي.
|
سكّيز
|
səkkiz
|
(1) : عدد 8 (هشت) سكّيزلَمه (səkkizləmə) : نوعي طناب ضخيم كه از 8 گروه رشته بافته مي‌شود.
|
سكّيز
|
səkkiz
|
(2) : نام طايفه‌اي از ايل عملة قشقايي.
|
سگ
|
səg
|
(1) : در تركي قديم به معني مسابقة دو، حركت تند. (امروزه به تنهايي كاربرد ندارد. ← سك) سگ-لوْكّا (səg lokka) : دويدن و هروله رفتن، زياد دويدن. سگ لوْكّاسى وورماق (səg lokkası vurmaq) : براي امرار معاش دويدن و تلاش كردن. سگير (səgir) = سگيرْت (səgirt) : فعل امر از مصدر «سگيرمك» يا «سگيرْتْمك» (تاختن) سگيرْتْمك (səgirtmək) : تاختن، با اسب تاختن، آهسته تاختن. سگيرتمه (səgirtmə) = سگيرديشمه (səgirdişmə) : عمل اسب تاختن، شيوة تاختن.
|
سگ
|
səg
|
(2) : (ف) سگ. (به تنهايي در زبان تركي كاربرد ندارد؛ امّا با پسوندها و تركيبات ديگر رايج است.) سگ تور (səg tur) : شغال. سگ خوْر (səg xor) : آنچه سگ خورد، مال حرام. سگ كوش (səg kuş) : سگ كُش، نام گياهي آبزي كه برگهايش مثل برگ بيد است؛ به اعتقاد قدما اگر سگي از آن گياه بخورد، سقط مي‌شود. سگ گورْگ (səg gurg) : نوعي گرگ كه از گرگهاي معمولي كوچكتر است و در تركي به آن «قيزيل قورد» هم مي‌گويند. سگه-لولَه (səgə-lüləh) = سگه-وَه (səgə-vəh) : داد و فرياد، سر و صدا. سگ-و-سـوتَك (səg-o-sütək) = سگ-و-سوتَه (səg-o-sütəh) : انواع گروههاي پست و فرومايه.
|
سگسان
|
səgsan
|
: هشتاد، عدد 80 (اصل كلمه سكيز اوْن (10*8) مي‌باشد.)
|
سگَك
|
səgək
|
: نام دو فلز كه در كنار لگام (دهنة اسب) قرار دارد و در دو طرف صورت اسب قرار مي‌گيرد.
|
سگ‌لوْوو
|
səglovu
|
= سگ‌لوْوی (səglovı) : سقلاوي، سقلابي، نام نژادي از اسبها كه اصل آن از كشورهاي چكسلواكي و يوگوسلاوي است كه از قوم سقلاب هستند.
|
سگَنه-دگَنه
|
səgənə-dəgənə
|
: نتراشيده و نخراشيده، عظيم الجثّه. (اين تركيب از دو بن «سك» (استخوان) و «دگمك» (برخورد) تشكيل شده است. ← سك و دگ)
|
سلْب
|
səlb
|
: سرو، درخت سرو. سلب-و-قچّي (səlb-o-qəççi) : سرو و قيچي، نام دو نقش از نقشهاي لنگَج در گليم. (← لنگَج)
|
سلبَق
|
səlbəq
|
= سلپَق (səlpəq) : 1- آشفته حال، پريشان و در هم ريخته. 2- صاف و ساده، بي ريا. (سارويي) |
