1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
93 Alvaro isə naməlum torpaqları kəşf etmək üçün Sakit okeanın cənub hissəsinə ekspedisiyalar təşkil edir. Lakin heç birimiz öz məqsədimizə nail ola bilməmişik. Yalnız siz qismən də olsa, öz məqsədinizə nail olmusunuz. – deyə Rodriges əli ilə admiralı göstərdi. Lakin coğrafiyaşünas Bartolomeu öz dostu ilə razılaşmadı. O, üzünü admirala tutub ehtiramla dedi: - Don Alvaro, siz Sakit okeana səyahət etməklə və orada Solomon adalarını kəşf etməklə, tarixin şanlı səhifələrinə düşdünüz. Sizin keçdiyiniz şərafətli yol ki var, onu təkrarlamaq bir çoxlarına nəsib olmur. Artıq bütün Avropa sizi məşhur dəniz səyyahı kimi tanıyır. - Mənim etdiyim səyahət camaatı qane edibsə də, lakin ümidimi doğrultmayıb. - deyə admiral de Neyra təəssüf hissilə dilləndi. - Mən, Sakit okeanda bir torpaq var, onun kəşf edilməsi üçün yeni ekspedisiya təşkil edəcəm. Həmin torpaq nəinki məni, hətta bütün coğrafiyaşünasları və xəritəşünasları maraqlandırır. Səyahət zamanı müsbət nailiyyət əldə olunsa, onda bəzi həll olunmayan məsələlərin üstündən birdəfəlik xətt çəkiləcək. Admiral Sakit okeana təşkil etdiyi səyahət zamanı Solomon və bir çox adaları kəşf etməklə, dünyanın məşhur dəniz səyyahları sırasına daxil olubdurr. Həmin səyahətin qısa xronikası belədir: 1567-ci ilin noyabrın 19-da Perunun vitse- kralının qardaşı oğlu Alvaro Mendanya de Neyranın başçılıq
94 etdiyi ekspedisiya, Cənub dənizində (Sakit okeanın cənub hissəsi) naməlum torpaqlar kəşf etmək üçün, tərkibində 150 nəfər adam olan iki karavellada Perunun Kalyao limanını tərk edərək, qərb istiqamətində yola düşür. Bundan əlavə İspaniya- nın kralı II Filipp ekspedisiya iştirakçılarına, Sakit okeanda naməlum torpaqları tapıb orada xristian dinini yaymağa həvalə etmişdir. Həm də bu fikir ekspedisiyada iştirak edən məşhur dənizçi və xronist Pedro Sarmiyento de Qamboanın idi. Pedro de Qamboa iki ilini Meksikada və Qvatemalada keçirib 1559-cu ildə Peruya gəlir və burada 7 il ərzində inklərin tarixini öyrənir. Ernan Qalyeqo ekspedisiyanın baş şturmanı təyin edilir. Mendanya da Magellan kimi Sakit okeanı, yolda bir adaya belə rast gəlmədən keçir. 1568-ci ilin yanvarın 15-də Cənub yarımkürəsinin 7-ci paralelində o qədər də böyük olmayan, kokos palmaları ilə bitmiş və insan məskənləri salınmış bir mərcan adası kəşf edilir. Bu ada Ekvatorial Polineziyaya daxil olan Ellis adalarının şimalında yerləşirdi. Lakin sərt küləklərin ucbatından adaya yan almaq olmur və Mendanya oradan qərbə tərəf öz yolunu davam edir. O, fevralın 1-də atoll və ya rif görür (Ontonq-Cava, ya da Rokador), fevralın 7-də isə 8° Cənub yarımkürəsində, okeandan zəncir şəklində mərcan riflərlə qa- bağı kəsilmiş, “böyük torpağa” yaxınlaşır (Santa-İsabel adası). Sahildən bir az aralı tropik meşə ilə örtülmüş hündür dağlar (1000 m-dən hündür) ucalırdı. Meşənin içərisində tünddərili
95 əhali yaşayan kənd görsənir. Mendanya elə zənn edir ki, o Cənub materikindəki Ofir ölkəsini kəşf edib. Amma bu arxipelaq idi və səyyah onun adını Solomon adaları qoyur. Santa-İsabelə ayaq basan ekspedisiya iştirakçıları orada böyük olmayan gəmi – briq - tikirlər. Həmin gəmidə Pedro Orteqa aprelin 23-də cənub-şərq istiqamətində, Şuazölün şimal- qərbində yerləşən Moloita və Quadalkanal adlı böyük adaları kəşf edir. Mayın axırı-iyunun əvvəli bu dəfə Ernando Enrikes başda olmaqla dənizçilər ikinci dəfə Santa-İsabeldən cənub-şərq istiqamətində kəşfiyyata yollanır və San-Kristobal adlı yekə bir adanı tapırlar. Həmin ilin avqustunda adanın döyüşmək qabiliyyətinə malik olan sakinləri ilə ispanlar arasında münaqişə baş verir. Vəziyyəti belə görən Mendanya adanı tərk etməyi qərara alır. San- Kristobalı cənubdan keçərək o, şərq istiqaməti ilə birbaşa Cənubi Amerika sahillərinə yola düşür. Təbiətin zəhrimar küləkləri ilə mübarizə aparan Mendanya məcburiyyət qarşısında qalaraq, axırıncı məqamda ekvator xəttini keçib Şimal tropikinə üz tutur. Dənizçilərin bir hissəsi yolda həlak olur. Sentyabrın 17-də gəmilər Marşall adalarını keçir, ondan sonra yalnız dekabrın 20-də torpaqla üzləşirlər - atoll Ueyk (19° 18 / ş. En dairəsi, 166° 36 / şərq uzun.). 1569-cu ilin yanvar ayında ekspedisiya Meksika sahillərinə yan alır.
96 İkinci gəmiyə başçılıq edən Pedro Sarmiyento de Qamboa səyahət zamanı ekspedisiyanın hesabatını təşkil edir. Yarım ildən sonra Peruya qayıdan Mendanya, bəyan edir ki, o əsl Ofir ölkəsini kəşf edib. O, hər bir məclisdə qara rəngli adamlar haqqında (həqiqətən onlar Solomon adalarında yaşayırdılar) və oradakı qızıllar barəsində (hansı ki, orada qızıl yox idi) söhbət edirdi. Lakin onun bu söhbətlərinə heç kim inanmırdı. Bir sözlə, Solomon adalarında qızıl tapılsaydı Mendanya həmin metalı hökmən Peruya gətirərdi. Artıq həmin tarixi ekspedisiyanın üstündən 22 il keçirdi və onun nəticəsindən heç kim bəhrələnməmişdi. Bu dəfə Alvaro Mendanya revanş götürmək istəyirdi və böyük entuziazm ilə 2- ci ekspedisiyanı yaratmağa çalışırdı. - Don Alvaro, sizə bir hadisəni xatırlatmaq istəyirəm. - deyə belə söhbətlərdə həmişə fəal olan Bartolomeu canfəşanlıqla dilləndi. - Məşhur fələmənk xəritəşünası Abraham Orteliy 1570- ci ildə tərtib etdiyi Atlasda göstərir ki, Sakit və Hind okeanları- nın cənub hissəsində nəhəng “Cənub Torpağı” yerləşir. Bu ideyanı gələcəkdə başqa fələməng xəritəşünası məhşur Gerqard Merkator dəstəkləyir və nəhəng “Cənub Torpağı”nı öz tərtib etdiyi Atlasda göstərir. Ancaq iş ondadır ki, heç kim praktik cəhətdən həmin torpağın mövcudluğunu sübut etməyib. Siz birinci dəfə səyahətə çıxan zaman mən elə bildim ki, həmin ekspedisiya Abraham Orteliyin “Cənub Torpağı”nı tapacaq.
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|