1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
79 xasiyyəti tündləşir, sərtləşir və qəddarlaşırdı. Qızıl demək olar ki, bura gələn mühacirlərin və konkistadorların 98%-də xasiyyətini 360° dəyişir. Bura can atan adam qızıl aldə etmək üçün həmişə əlini qana bulamalı idi. Əks təqdirdə o, ya ölməli, ya da ki, ömrünün axırına kimi kasıb qalmalı idi. Yer kürəsinin dərisi sayılan yer qabığının altında yerləşən həmin təbii sərvət bir çox adamlara və millətlərə bədbəxtçi- likdən başqa bir şey gətirmir və şəffaf parıltısı ilə bir çox metallardan fərqlənən qızılın sonrakı sahibləri də özlərinə xoşbəxtlik əldə edə bilmirdilər. Öz parıltısı ilə hər bir adamı valeh edən qızıl, sanki Yer kürəsinin natarazlıq simvolu sayılırdı. Kimi bədbəxt, kimi isə qismən xoşbəxt olurdu. Atanı oğuldan, oğulu atadan, çox hallarda isə dostu-dostla düşmən edirdi. Amerika qitəsinin sivilizasiya beşikləri olan Anauak (Meksika), Maiya (Yukatan yarımadası) və Tauantinsuyu (Peru) dövlətləri qızıla görə konkistadorlar tərəfindən məhv edilmişdir. Həmin dövlətlərdə qiymətli metallar olmasa idi, onda güclü müqavimət nəticəsində onlar öz müstəqilliklərini qoruyub saxlaya bilərdilər. İlkin mərhələdə konkistadorlar Yeni Dünya sahillərinə ayaq basan zaman çox hallarda ideya uğrunda döyüşürdülər. Sonradan varlanmaqdan ötrü Amerika aborigenlərini qılıncdan keçirməyə başladılar. Məhz qızıla görə qısa müddət ərzində Ölü vadisindən tutmuş, ta ki, Frouard
80 burnuna kimi nəhəng bir ərazi İspan krallığına daxil edildi. Elə Araukaniyanın da aqibəti Anauak, Maiya və Tauantinsuyu dövlətlərinin aqibəti kimi olacaqdı. O, da ki, Pedro Valdiviyanın yürüşləri və ondan beş-altı il sonra baş verən yürüşlər zamanı. Həmin dövrdə ideya uğrunda döyüşən konkistadorların sayı- hesabı yox idi. Onlar mütəşəkkil surətdə Amerika qitəsində olan hər hansı bir güclü dövləti darmadağın edə bilərdilər. Lakin həmin konkistadorlar Meksikadan tutmuş Perunun cənub sərhədlərinə kimi iri bir ərazidə kök saldılar. Araukaniyanı əsarət altına almaq üçün qorxunun nə olduğunu bilməyən döyüşçüləri bir yerə toplamaq heç bir sərkərdəyə qismət olmadı. Elə indi də kapitan Xuan Odovaldo həmin vəziyyətə düşmüşdür. İspaniya bir daha Yeni Dünya sahillərinə Ernan Kortes, Fransisko Pisarro, Visente Yanyes Pinson, Vasko de Balboa, Alonso Oxeda, Diyeqo Nikuesa, Fransisko Ernandes Kordova, Xuan Qrixalva, Diyeqo Almaqro, Pedro Valdiviya, Diyeqo Ordas, Pedro Eredeya, Qonsalo Ximenes Kesada, Fransisko Orelyana, Pedro Mendosa, Xuan Ayolas, Alvaro Nunyes Kavesa de Vaka, Fransisko Vaskes Koronado, Ernando de Soto, Migel Lopes Leqaspi, Sevastyan Moyano de Belalkasar kimi tanınmış sərkərdə konkistadorları tapıb göndərə bilməzdi. Tarix heç bir səhvi bağışlamır. Vaxt var idi Araukaniyanı zəbt etmək üçün gözəl fürsət yaranmışdı. Lakin həmin fürsət əldən verilmişdi. Artıq bu
81 problemi həll etmək müşkül məsələyə çevrilmişdir. Hal-hazırda İspaniyanın özünə Avropada hərbi əməliyaytlar aparmaq üçün, yuxarıda adlarıı çəkilən sərkərdələr lazım idi. Artıq belə bir tanınmış döyüşçü, konkistador və müstəmləkəçiləri, daş- kəsəklərlə, sıldırım qayalarla, vahiməli vulkanlarla və uca dağlarla əhatə olunmuş Araukaniyanın zəbt edilməsinə cəlb etmək, həddindən artıq mürəkkəb iş sayılırdı. Bütün konkistadorlar mifik Eldoradonu tapmaq üçün Cənubi Amerikanın şimalında olan ərazilərini ələk-vələk etmişdilər. Lakin hələ də həmin ölkə tapılmamış kimi qalırdı. Buna baxmayaraq, Amerika qitəsində məskunlaşan konkistadorlarda heç də ruh düşgünlüyünə rast gəlmək olmurdu. Onlar Eldoradonu tapmaqdan ötrü yeni-yeni ekspedisiyalara can atırdılar. Avropadan yenicə gəlmiş konkistadorlarda ruh düşgünlüyünün səbəbi o idi ki, onlar boş-boşuna dayanmaq istəmir və hər hansı bir ekspedisiyada iştirak etməyə üstünlük verirdilər. Düzdür, hələlik onlar qızıl yataqları ilə bol olan Eldorado xəstəliyinə tutulmamışdılar. Elə İspaniyada olan vaxt onlar eşitmişdilər ki, Amerika qitəsinin bir çox yerləri qızıl yataqları ilə zəngindir. Onlar zənn edirdilər ki, həmin torpağa ayaq basandan çox keçməmiş, güc və bacarıq hesabına varlanmaq olar. Elə kapitan Xuana tabe olan bir çox konkistadorlar hesab edirdilər ki, Araukaniyada da külli miqdarda qiymətli metallar və bər-bəzək əşyaları var. Lakin
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|