1 Ramiz Dəniz
Yüklə 3,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
64
Araukaniyada gedən müharibənin birinci mərhələsi yenicə qurtarmışdı ki, artıq bu xəbər Cənubi Amerikanın şimal-qərb sahilində yerləşən bütün şəhər və qəsəbələrinə çatmışdır. İldırım sürəti ilə yayılan bu xəbər həmin şəhər və qəsəbələrdə yaşayan ispanların hamısını məyus etmişdir. Növbəti dəfə idi ki, Araukaniyadan bəd xəbər gəlir və araukanların məğlubedil- məzliyi bütün ispan əhalisini vəcdə gətirirdi. Axı, araukanlar necə hindu tayfasıdır ki, onları məğlub etmək müşkül məsələyə çevrilmişdi? Ya İspaniya bu problemə dərindən baş qoşmur, ya da ki, İspaniyanın hərb maşını xeyli zəifləmişdi. Artıq neçənci dəfə idi ki, ispan ekspedisiyaları Araukaniyanı fəth edə bilmirdilər. Bu ispan konkistadoru üçün biabırçılıq- dan başqa bir şey deyildi. Araukaniyaya yaxın yerlərdə məskunlaşan ispanlar, öz krallığının hərbi gücünə şübhə ilə yanaşmağa başladılar. Ona görə ki, qırx beş il idi (1545-ci ildən) ki, araukanlara qarşı kəskin və amansız mübarizə aparılır, lakin onları məğlub etmək İspaniya krallığına müəssər olmur. Pedro Valdiviya, Fransisko Villaqro və başqa tanınmış konksitadorlar bu işin öhdəsindən gələ bilməyiblər. Kapitan Xuan Odovaldonun da ekspedisiyası, ispan kralı II Filippin hakimiyyətini tanımaq-
65 dan boyun qaçıran və ispan əsgərinə qarşı silah qaldırıb ən ağır cinayətlərə əl atan araukanları cəzalandıra bilməmişdi. Avropada qüdrətli dövlət sayılan İspan krallığı cılız ölkə sayılan Araukaniyanın öhdəsindən gələ bilmirdi. Bu da araukanlarda böyük ruh yüksəkliyini, mübarizə əzmini artır- mışdı. Onlar heç nəyin bahasına, öz azadlıqlarını əldən vermək istəmir və ölənə kimi bu amal uğrunda mübarizə aparmaq arzusunda idilər. Sanki onların ürəyi vətən eşqi ilə döyünürdü. İspaniya Araukaniyanı məğlub etməməklə çox acınacaqlı bir vəziyyətə düşmüşdür. Yaxşıdır ki, buradakı əks-səda gedib Avropaya çıxmamışdır. Yoxsa, İspaniyanın nüfuzu Avropanın qabaqcıl dövlətləri qarşısında xeyli aşağı düşmüş olacaqdı. Bütün dünyada sərkərdəlik bacarığı ilə tanınan İspaniya- nın ən məşhur konkistadorları Ernan Kortes və Fransisko Pisarro Yeni Dünya sahillərində (Amerika qitəsi) yaranmış ən nəhəng və qüdrətli imperiyaları məhv edərək, İspaniyanın hegemonluğunu orada nümayiş etdirmişdilər. Ernan Kortes 1519-1521-ci illərdə Anauak (Meksika) ərazisində yerləşən qüdrətli Astek imperiyasını, Fransisko Pisarro isə Tauantin- suyu (Peru) dövləti sayılan möhtəşəm İnk imperiyasını 1532- 1536-cı illərdə ələ keçirərək, həmin əraziləri İspaniya taxt- tacına birləşdirmişdilər.
66 İspaniya 30-35 il ərzində Amerika qitəsində 35° ş.en dairəsindən 53° c.en dairəsinə kimi nəhəng bir ərazini işğal etmiş, lakin Mərkəzi Çili ərazisində yerləşən – kiçik sahəli Araukaniya dövlətini hələ də ələ keçirə bilməmişdir. Bu ondan xəbər verir ki, araukanlar həqiqətən də taktiki döyüşü bacaran, ölümdən qorxmayan, döyüşkən, cəsur mərd bir tayfadırlar. Lakin son illərdə baş verən uğursuzluqların əsas səbəbi vardı. Elə düşünülməməlidir ki, II Filipp bütün gücünü və fikrini Araukaniyaya qarşı yönəldibdir. O, demək olar ki, düzgün istiqamət götürməyən siyasəti ilə bir çox dövlətlərin daxili işlərinə qarışır, dünaynın bir çox qaynar nöqtələrində öz gücünü nümayiş etdirirdi. Kral öz siyasəti ilə çox nadir hallarda müsbət nəticə əldə edə bilirdi. Lakin get- gedə İspaniyanın gücü zəifləməyə başlayırdı. Araukanları birdəfəlik məğlub edə bilməməyin bir çox səbəbləri vardı. İspaniya 1566-cı ildən başlayaraq, indiyənə kimi Niderlandda inqilabçılara qarşı amansız mübarizə aparırdı. Fransada gedən vətəndaş müharisində (1562-1598) protestantların qələbəsindən ehtiyat edən II Filipp, Fransada katolik düşərgəyə başçılıq edən Gizlər ilə yaxınlaşaraq, 1590-cı ildə Fransaya qoşun göndərir və onlar Bretanda, Langedokda və başqa vilayətlərdə hugenotlara qarşı döyüşür- lər. Bir ildən sonra isə Parisə ispan qarnizonu yeridilir. II Filipp öz qızını, kral taxt-tacına yiyələnməyə namizəd olan
67 katoliklərdən birinə verməyi nəzərdə tutur və bununla da Fransada İspaniyanın ağalığını bərqərar etmək istəyir. 1565- ci ildən başlayaraq, indiyənə kimi Migel Lopes Leqaspi sistematik olaraq Filippin arxipelaqını ələ keçirirdi. Arxipe- laqı ələ keçirmək üçün İspaniyadan nə qədər qüvvə və vəsait alınmasını kral əyanları yaxşı bilirdilər. 1588-ci ildə, İspan kralı İngiltərəni dizləri üstə çökdürmək üçün La-Manş boğazına “Məğlubedilməz armada”nı göndərir. İngilis donanması bilavasitə təbiətin köməyi ilə “Məğlubedil- məz armada”nı La-Manşda məhv edir və bununla da İspaniya- nın hərbi dəniz donanmasına xeyli zərər vurur. İspaniyanın qüdrətli və dünyanın bütün okeanlarında meydan oxuyan nəhəng hərbi dəniz donanması xeyli dərəcədə zəifləyir. İngilis korsarları həmin döyüşdən sonra açıqdan-açığa həm Karib dənizi akvatoriyasında, həm də ki, Pireney yarımadasının sahil zolağı yaxınlığında İspaniyanın ticarət gəmilərinə hücum etməyə başladılar. Yeni Dünya sahillərindən İspaniyaya gətirilən qiymətli malların bir qismi dəniz quldurlarının əlinə keçir və bununla da İspan krallığının xəzinəsinə və iqtisadiyyatına həddindən artıq böyük ziyan vurulur. Bundan əlavə İspaniya 1535-ci ildə türklərin əlindən aldığı Tunisi, 1574- cü ildə yenidən itirir. Avropanın bir çox qabaqcıl dövlətləri Osmanlı Türkiyəsi ilə toqquşmaqdan boyun qaçıran zaman, II Filipp elə bir qüdrətli imperiyaya qarşı düşmənçilik siyasəti
Yüklə 3,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|