1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
146 yətlə infrastruktur təkmilləşdirilmirdi. Paytaxt üçün parklarda istirahət edənlərin, uşaqlarla gəzintiyə çıxanların sayı çox az idi. Qəribə olsa da iranlı kommersantların sayı rusların sayından azacıq üstünlük təşkil edirdi. Burada olan ruslar isə rus hərbi bazalarında xidmət edən hərbçilər idi. İqtisadiyyatın tənəzzülə uğradığı bir məkanda qazanc yeri olmadığından, xaricdə əlaqələri olan yerli əhali ölməmək üçün öz ocaqlarından didərgin düşürdülər. Məhz bu səbəbdən son 18 ildə ölkə əhalisinin müəyyən bir hissəsi birdəfəlik Ermənistanı tərk etmək məcburiyyətində qalmışdı. Təəccüblü o idi ki, bu məmləkətdə ermənilərdən başqa digər millətlər yaşamırdı. Halbuki hamı, Rusiyanın Ermənistana böyük dəs- tək verməsindən agah idi və ən azı rusların sayı burada yetə- rincə çox olmalıydı. Turizm isə qəti olaraq inkişaf etməmişdi və buradakı insanlar barbar şəkildə, özlərini məzlum görkəm- də, heç nədən ayıb etmədən gələn qonaqları qarşılayırdılar. Rus alimi anladı ki, Göyçə gölündən başqa hansısa bir yerdə, turistlər lazımi qədər istirahət edə bilmirlər. Halbuki Raisa ağız dolusu buraların həddindən artıq mənzərəli və cəlbedici olmasından danışardı. İndi o, sakitcə maşında əylə- şib, kol-koslarla, tikanlıqlarla, çılpaq qayalarla, çınqıl daşlarla bol olan əraziləri seyr edirdi. Qarabağın müvafiq məskəninə və yaxud da işğal olunmuş ərazisinə getmək üçün xüsusi buraxılış vərəqəsi lazım idi. Rusiyadan gələn qonaqların kimliyi ciddi-cəhdlə yoxlanılan-
147 dan sonra onlar Laçın dəhlizi ilə Azərbaycan ərazisinin hüdudlarına daxil oldular. Azərbaycanın sərhədinə yaxınlaşdıqca, buradakı mənzərə kəskin şəkildə dəyişirdi. Keçəl dağlar, seyrək ağaclarla örtül- müş yüksəkliklərlə əvəz olunurdu, ortasında hissə-hissə boşluqlar əmələ gələn sıx meşələr, təravətli yamaclar, laləzərli düzənliklər, şəffaf sulu bulaqlar, dağların qoynundan daşan çaylar və onlardan yaranan şəlalələr, havanın həddindən artıq təmiz olması qonaqların heyrətinə səbəb oldu. Maşın Ermənistanın Gorus şəhərindən Laçın rayonuna daxil olanda Zabux və Cağazur kəndlərindən keçməli olur. Xankəndi ilə Gorus rayonunu birləşdirən maqistral avtomobil yolu bu kəndlərin içərisindən keçir. Zabux kəndini süzən rus ziyalısı görür ki, həmin yaşayış məntəqəsində bir ev belə qalmayıb. Ermənilər hamısını dağıdıb aparıblar.
Sürücünün yanında əyləşən ziyalı müşahidə bucağına düşən hər bir yeri diqqətlə nəzərdən keçirirdi. Lakin onun diqqətini əsasən, bir şey cəlb etdi: birincisi yolda mülki adam- ların minik maşınları az idi, ikincisi isə əks tərəfdən Ermənis- tan istiqamətində uzun və hündür kuzalı yük maşınları hərəkət edirdi. Yük bölməsində isə şax qamətli enli çinar ağacların gövdələri yüklənmişdi. Bu ondan xəbər verirdi ki, ermənilər işğal altında olan meşələrin məhv edilməsilə məşğuldurlar. Çünki Sergey vaxtilə Qarabağdakı azərbaycanlıların yaşadıq- ları ərazilərdə olmuş və dəqiq bilirdi ki, şax qamətli çinarlar Laçın, Zəngilan, Qubadlı, Cəbrayıl rayonlarında bitirdi. Onun
148 fikirincə maşınlardakı ağaclar məhz həmin meşəliklərdən kəsilmişdi. Bəzi yük maşınlarında isə mərmər plitələr və daşlar, uzun borular və s. tikinti materialları aparılırdı.
Laçın rayonunda olan Picənis və Hacışamlı meşəliklərində dünya şöhrətli qırmızı palıd 4000 hektardan artıq sahəni əhatə edirdi. Hələ əsrin əvvəllərində fransızlar Frəng yolunu (Picə- nis–Xankəndi yolu) çəkərək qırmızı palıdı daşıyıb, konyak istehsalında çəllək hazırlanmasında istifadə edirmişlər.
Ermənilər həmin meşədən qırmızı palıdı qıraraq yenə də bu məqsəd üçün Fransaya satırdılar. Həmin rayonun ərazisində külli miqdarda təbii halda bitən iri gövdəli qoz ağacları vardı ki, bu ağaclar da qırılaraq mebel hazırlanması üçün İrana satılırdı.
Hazırda Ağdərə və Xankəndi meşə təsərrüfatlarının böyük ərazini əhatə edən məhsuldar fıstıq meşələri, Laçın rayonunun Şəlvə dərəsindəki qırmızı, dekorativ oduncaqlı mebel, parket üçün əvəzi olmayan iri gövdəli qırmızı palıd meşələri, Bəsitçay qoruğundakı möhtəşəm çinar və qoz ağacları, Kəlbəcər meşə təsərrüfatındakı mebel sənayesi üçün tayı-bərabəri olmayan ayı fındığı ağacları ermənilər tərəfindən kütləvi qırılaraq xarici ölkələrə satılmasından Sergey xəbərsiz idi.
Yolçular Laçın şəhərindən xeyli aralanandan sonra yoldan həm sağ, həm də sol tərəfə xeyli kənarda tamamilə darma- dağın olunmuş kəndlərin qalıqları görünürdü. Bura birinci dəfə ayaq basan adamda belə təəssürat yaranırdı ki, sanki bu ərazilərdə müharibənin ən şiddətli döyüşləri getmiş və yaşayış Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|