№-li palata I

                                                    XV 

 

      Andrey  Yefimıç  meşşanın  Belovanın  üçpəncərəli  evində  yaşayırdı. 

Evin mətbəxdən başqa üçcə otağı vardı, küçəyə pəncərəsi olan iki otağı 

doktor tutmuşdu, üçüncü otaqda və mətbəxdə isə Daryuşka və üç uşağı 

ilə  bərabər  Belova  olurdu.  Bəzən  ev  sahibəsinin  yanına  oynaşı  gəlirdi, 

bu,  sərxoş  bir  mujik  idi,  gecələr  səs-küy  salır,uşaqları  və  Daryuşkanı 

qorxudurdu. Bu mujik gələndə mətbəxdə oturub araq istəyir və hamının 

yerini dar edirdi,  ona görə doktor ağlayan uşaqlara  yazığı gəlib, onları 

öz yanına alır və döşəmə üstə yatırdırdı, bu hal ona böyük zövq verirdi. 

      Doktor  qabaqkı  kimi  saat  səkkizdə  durur  və  çay  içəndən  sonra  öz 

köhnə  kitab  və  jurnallarını  oxuyurdu.  Təzələrini  almağa  mümkün  yox 

idi.  Kitablar  köhnə  olduğundanmı  və  ya  bəlkə  şərait  dəyişdiyindənmi, 

mütaliə  əvvəlki  kimi  onu  cəlb  etmir  və  yorurdu.  Vaxtı  boş  keçməsin 

deyə,  kitabları  üçün  müfəssəl  kataloq  düzəltmişdi,  onların  kötüklərinə 

nömrə yapışdırardı, bu mexaniki və zəhmətli iş ona mütaliədən maraqlı 

gəlirdi. Yeknəsəq və zəhmətli iş onun fikirlərini anlaşılmaz bir surətdə 

oxşayırdı,  o  heç  bir  şeyin  fikrini  çəkmirdi,  vaxt  da  sürətlə  gəlib 

keçirdi.Hətta  mətbəxdə  oturub  Daryuşka  ilə  kartof  soymaq  və  ya  darı 

arırmaq  ona  maraqlı  gəlirdi.  Şənbə  və  bazar  günləri  kilsəyə  gedirdi. 

Divar dibində durub gözlərini süzür, nəğməyə qulaq asır və atası, ailəsi, 

universitet,  din  haqqında  düşünürdü;  özünü  sakit,  kədərli  hiss  edirdi, 

sonra kilsədən gedərkən ibadətin belə tez qurtardığına heyifsilənirdi. 

      O,  söhbət  etmək  üçün  iki  dəfə  xəstəxanaya,  İvan  Dmitriçin  yanına 

getmişdi.  Lakin  İvan  Dmitriç  hər  dəfə  onu  çox  həyəcanlı  və  qəzəbli 

qarşılamışdı; Andrey Yefimıçdan ona rahat buraxmasını xahiş etmişdi, 

çünki boçboğazlıq çoxdan bəri onun zəhləsini tökmüşdü, o deyirdi  ki, 

çəkdiyi  olmazın  əziyyətlər  qarşısında  bu  əclaf  və  alçaq  adamlardan 

yalnız  bircə  mükafat  istəyir  –  onu  təkbaşına  dama  salsınlar.  Olmaya 

bunu  da  ona  çox  gördülər?  Andrey  Yefimıç  hər  iki  dəfə  onunla 

xudahafizləşərkən  gecəniz  xeyrə  qalsın  deyəndə,  o,  donquldanıb 

demişdi: 

      - 

İzalə 

ol 

başımdan!  

      İndi  Andrey  Yefimıç  iki  yol  arasında  qalmışdı;  bilmirdi  ki,  bir  də 

onun yanına getsin, ya yox? Getməyi arzu edirdi. 

      Əvvəllər Andrey Yefimıç nahardan sonra otaqları gəzib düşünürdü, 

indi  isə  nahar  zamanından  axşam  çayınadək  divanda  üzü  divara 

uzanaraq xırda-xuruş fikirlərə dalırdı və bu fikirlərə heç cür qalib gələ 

bilmirdi.  İyirmi  ildən  artıq  xidmət  qarşısında  ona  nə  bir  təqaüd,  nədə 

---

birdəfəlik maddi yardım göstərmədikləri ona bərk təsir etmişdi. Əlbəttə, 

o,  namusla  işləməmişdi,  lakin  təqaüdü,  namuslu  oldu-olmadı,  hər  bir 

qulluqçu alır. Müasir ədalət məhz bundan ibarətdir ki, rütbə ilə, ordenlə 

və təqaüdlə insanın əxlaqi keyfiyyəti və qabiliyyəti deyil, ümumiyyətlə 

hər  cür  xidmət  təltif  edilir.  Bəs  nə  üçün  təkcə  o,  istisna  təşkil  etsin? 

Pulu  heç  yox  idi.  Dükanın  qabağından  keçməyə  və  ev  sahibəsinin 

gözünə  görünməyə  utanırdı.  Pivə  üçün  artıq  otuz  iki  manat  borc 

yığılmışdı.  Meşşan  Belovaya  da  borclu  idilər.  Daryuşka  köhnə 

paltarlardan  və  kitablardan  satır  və  ev  sahibəsinə  yalan  söyləyirdi  ki, 

guya doktor bu yaxınlarda böyük pul alacaqdır. 

      Yığmış olduğu min manatı səyahətə xərclədiyinə heyifsilənirdi. Bu 

min  manat belə gündə onun üçün böyük iş  görərdi! Adamlar onu dinc 

qoymurdular. Xobotov öz xəstə iş yoldaşını hərdənbir yoluxmağı özünə 

borc  bilirdi.  Andrey  Yefimıç  onun  hər  şeyindən:  tox  sifətindən,  pis, 

təvazökar 

danışığından,  “iş  yoldaşı”  deməsindən,  uzunboğaz 

çəkmələrindən  zəhləsi  gedirdi,  ən  iyrənc  şey  də  o  idi  ki,  o  Andrey 

Yefimıçi  müalicə  etməyi  özünə  borc  bilirdi  və  doğrudan  da  onu 

sağaltmaqda olduğunu güman edirdi. Hər dəfə gələndə özü ilə bir şüşə 

bromlu kalium və ravənd həbi gətirirdi. 

      Mixail  Averyanıç  da  öz  dostunu  yoluxmağı  və  onu  əyləndirməyi 

özünə  borc  bilirdi.  Hər  dəfə  Andrey  Yefimıçın  yanına  gələndə  saxta 

açıq-saçıqlıqla  danışır,  zorla  qəhqəhə  çəkir  və  doktoru  inandırmağa 

başlayırdı  ki,  şükür  Allaha,  bu  gün  rəngi  durudur,  bundan  sonra  halı 

daha  yaxşı  olacaq.  Bundan  belə  nəticə  çıxarmaq  olardı  ki,  o  öz 

dostunun  halını  ümidsiz  hesab  edir.  Varşavada  aldığı  borcu  hələ 

qaytarmadığı  üçün  bərk  xəcalət  çəkirdi,  ona  görə  də  özünü  o  yerə 

qoymayaraq,  daha  ucadan  qəhqəhə  çəkir  və  gülməli  söhbətlər  edirdi. 

Danışdığı lətifələr və hekayələr istər Andrey Yefimıça, istərsə də özünə 

indi tükənməz və darıxdırıcı görünürdü. 

      Andrey  Yefimıç  həmişə  onun  hüzurunda  divana  uzanıb  üzünü 

divara çevirir cə canını dişinə tutub dostunun boşboğazlığını dinləyirdi, 

qəlbi acıqla dolurdu və hər dəfə dostu gedəndən sonra bu acıq getdikcə 

artır və sanki boğazını tıxayırdı. 

      Xırda fikirləri başından qovmaq üçün tez düşünməyə başlayırdı ki, 

o özü də, Xobotov da, Mixail Averyanıç da gec-tez məhv olub gedəcək 

və özlərindən sonra heç bir iz-əsər buraxmayacaqlar.  – Əgər  milyon il 

bundan sonra fəzada yer kürəsi yanından bir ruh uçub keçsə, ehtimal ki, 

yerdə gil və çılpaq qayalarından başqa heç bir şey görməyəcəkdir. Hər 

şey  –  mədəniyyət  də,  əxlaq  qanunu  da  –  məhv  olub  gedəcək  və  hətta 

---