№-li palata I

---

6

 

 №-li PALATA 

                                              I 

      Xəstəxana  həyətində  ayıpəncəsi,  gicitkən  və  çətənə  kolluqları  ilə 

bürünmüş  kiçik  bir  fligel  vardı.  Fligelin  dəmir  damı  paslanmışdı;  su 

novçası  yarıyadək  sınıb  tökülmüşdü,  artırmasının  pillələri  çürümüş  və 

qıraq-bucağında ot bitmişdi, evin suvağından təkcə iz qalmışdı. Fligelin 

qabaq  tərəfi  xəstəxanaya,  dal  tərəfi  isə  çölə  baxırdı.  Fligeli  çöldən, 

üstünə  çoxlu  mıx  çalınmış  xəstəxana  hasarı  ayırırdı.  Bu,  ucları  yuxarı 

sancılmış mıxlar, hasarın və fligelin özü, yalnız xəstəxana və həbsxana 

tikililərinə məxsus kədərli və çox pis bir görünüşdə idi. 

      Əgər  gicitkənin  dalayıb  yandırmasından  qorxmusunuzsa,  gəlin  dar 

cığırla gedib fligelin içərisinə tamaşa edək. Birinci qapını açıb dəhlizə 

giririk. Burada divarın və peçin dibinə bir yığın xəstəxana tör-töküntüsü 

atılmışdır.  Döşəklər,  köhnə  cırıq  xalatlar,  heç  nəyə  yaramayan  göy 

zolaqlı  köynəklər,  yırtıq  ayaqqabılar  bir  yerə  tökülmüş,  əzilmiş, 

qarışdırılmışdır, bu şeylər çürüyür və ətrafa pis qoxu yayır. 

      Gözətçi Nikita, damağında çubuq, həmişə bu tör-töküntünün üstünə 

uzanırdı;  bu,  istefaya  çıxmış  köhnə  bir  soldat  idi,  paltarına  tikilmiş 

baftaları belə saralmışdı. Üzü sərt və arıqdı, sallaq qaşları sifətini qoyun 

itinə oxşadırdı, burnu pul kimi qırmızı idi; boyu alçaq, görünüşü arıqdı, 

lakin gövdəsi zəhmli, yumruqları saz idi. O, dünyada qayda-qanunu hər 

şeydən  çox  sevən  və  ona  görə  də  bunları  döyməyin  zəruri  olduğunu 

inanan  sadədil,  icraçı  və  küt  adamlar  zümrəsinə  mənsub  idi.  O, 

adamların üzünə, döşünə, kürəyinə, hər yerinə vururdu və əmin idi ki, 

bunsuz burada qayda ola bilməz. 

      Sonra,  dəhliz  hesab  edilməzsə,  bütün  fligeli  tutan  böyük,  geniş  bir 

otağa  girirsiniz.  Otağın  divarları  çirkli  abı  rəngə  boyanmış,  tavanı  his 

çəkmişdir,  yəqin  qış  vaxtı  burada  peçlər  his  verir  və  otaqda  dəm  olur. 

İçəridən çəkilmiş  barmaqlıqlar pəncərələri  eybəcər bir şəklə  salmışdır. 

Döşəmə  bozarmış  və  köhnəlmişdir.  Otaqdan  turş  kələm,  əsgi  yanığı, 

taxtabiti və ammonyak qoxusu gəlir, bu qoxu ilk dəqiqədə sizə elə təsir 

bağışlayır ki, elə bil heyvanxanaya girmisiniz. 

      Otaqda  döşəməyə  vintlənmiş  çarpayılar  vardı.  Bu  çarpayılarda  göy 

xəstəxana  xalatı  geymiş  və  başlarına  qədim  modalı  qalpaq  qoymuş 

adamlar oturur və yatırdılar. Bunlar dəli idilər. 

      Cəmisi  beş  nəfər  idi.  Bunlardan  yalnız  biri  adlı-sanlı  idi,  qalanları 

isə  adi  meşşanlar  idi.  Qapıdan  birinci  olan  ucaboy,  arıq,  sarı  bığları 

parıldayan, ağlar gözlü meşşan, başını ovuclarına dayayıb, gözlərini bir 

nöqtəyə  zilləmişdi.  Bu  kişi  gecə-gündüz  dərdə-qüssəyə  qapılır,  başını 

---

yırğalayır,  ah  çəkir  və  acı  təbəssümlə  gülümsəyirdi,  söhbətdə  az-az 

iştirak  edir,  suallara  adətən  cavab  vermirdi.  Yeməyi-içməyi  də  qeyri-

ixtiyari  idi:  nə  vaxt  təklif  etsələr;  palatada  bu  pəncərədən  o 

pəncərəyədək  gəzişir  və  yanaqlarındakı  qırmızılıq  onun  vərəm 

xəstəliyinə tutulduğunu göstərirdi. 

      Onun o tayındakı çarpayıda alçaq boylu, zirək, xeyli oynaq bir qoca 

uzanmışdı,  onun  keçi  saqqalı,  zənci  saçları  kimi  qara,  qıvırcıq  saçları 

vardı.  Gündüzlər  palatada  bu  pəncərədən  o  pəncərəyədək  gəzinir,  öz 

yatağında  bardaş  qurub  oturur,  şaqraq  quşu  kimi  fit  çalır,  yavaşca 

oxuyur  və  hırıldayırdı.  Gecələr  Allaha  daha  yaxşı  ibadət  eləmək  üçün, 

yəni yumruqlarını döşünə döymək və barmaqları ilə qapını qurdalamaq 

üçün  duranda,  uşaq  kimi  şən  və  qıvraq  olurdu.  Bu,  yəhudi  Moyseyko 

idi,  iyirmi  il  bundan  əvvəl  onun  papaqçı  dükanı  yanan  zaman  başına 

hava gəlmişdi. 

      6№-li  palata  sakinlərindən  yalnız  ona  fligeldən  və  hətta  xəstəxana 

həyətindən  küçəyə  çıxmağa  izn  verilirdi.  Xəstəxanada  uzun  müddət 

qaldığına  və  dinc,  zərərsiz  bir  dəli,  bir  şəhər  təlxəyi  olduğuna  görə 

çoxdan  bəri  bu  imtiyazdan  istifadə  edirdi,  onu  daima  şəhərin 

küçələrində  başına  uşaqlar  və  itlər  toplaşmış  halda  görməyə  adət 

etmişdilər.  Əynində  xalat,  başında  məzəli  bir  qalpaq  və  ayağına  tuflu, 

bəzən  də  ayaqyalın  və  hətta  tumançaq  küçələri  dolaşır,  darvaza  və 

dükanların qarşısında durur və dilənirdi. Bir yerdə ona kvas, başqa bir 

yerdə  çörək,  üçüncü  bir  yerdə  pul  verirdilər,  beləliklə,  fligelə  həmişə 

tox  və  pullu  qayıdırdı.Gətirdiklərinin  hamısını  Nikita  əlindən  alırdı. 

Soldat bu hərəkəti çox kobud və qəsdən edərək, yazığın ciblərini çevirir 

və  Allaha  and  içirdi  ki,  bundan  sonra  cuhudu  bir  daha  küçəyə 

buraxmayacaqdır, çünki qanunsuzluq ondan ötrü hər şeydən pisdir. 

      Moyseyka  qulluq  göstərməyi  sevirdi.  Yoldaşlarına  su  verir, 

yatdıqları  zaman  üstlərini  örtür,  hərəsinə  küçədən  bir  qəpik  pul 

gətirməyi və təzə tikdirməyi vəd edirdi, sol tərəfindəki iflic qonşusuna 

qaşıqla xörək yedirirdi. Bütün bu xidmətləri yazığı gəldiyi üçün və ya 

insanpərvər  duyğular  xatirinə  deyil,  yalnız  sağ  tərəfindəki  qonşusu 

Qromovu təqlid edərək qeyri-ixtiyari ona tabe olduğu üçün edirdi. 

      Otuz  üç  yaşlı  İvan  Dmitriç  Qromov  keçmişdə  məhkəmə  pristavı, 

quberniya  katibi  olmuşdu,  nəciblərdəndi,  təqib  olunma  xəstəliyinə 

tutulmuşdu.  O,  gah  yumaq  kimi  yumurlayıd  yataqda  uzanır,  gah  da 

sanki hərəkət etmək məqsədilə, otaqda o küncdən-bu küncə gəzinirdi. O, 

həmişə  məchul,  anlaşılmaz  bir  intizarla  həyəcanlı  və  gərgin  bir 

vəziyyətdə idi. Dəhlizdə azacıq bir xışıltı və ya həyətdə bir səs eşitdimi, 

---