• Основные стратегические варианты

bozorning mutlaq salohiyati
uning joriy salohiyatining yuqori 
chegarasiga mos keladi. Ushbu ikki tushuncha o‘rtasidagi nisbat quyidagi rasmda 
tasvirlangan. 
O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, bozorning mutlaq salohiyati tushunchasi bozor 
hajmi tushunchasiga yaqin bo‘lib, bu tushuncha tovar «erkin» bo‘lganda, ya’ni 
mutlaqo tekin narxda taklif qilinganda uning bozor tomonidan qabul qilinishi 
mumkin bo‘lgan hajmini tavsiflaydi. Amalda esa bozor salohiyati har doim tovarning 
aniq narxi uchun aniqlanadi. 
Shunday qilib, 
bozorning mutlaq salohiyatini
bozordagi talab intiladigan 
chegara sifatida tushunish lozim. Bu tushunchaning foydaliligi shuki, u mazkur bozor 
ega bo‘lgan iqtisodiy imkoniyat ko‘lamini baholashga imkon beradi. Bozorning 
mutlaq salohiyatini hisoblashda uch fikrga asoslaniladi: 
- tovarning har bir potensial iste’molchisi real foydalanuvchidir; 
- har bir foydalanuvchi tovardan foydalanish imkoniyati vujudga kelgan har bir 
holatda undan foydalanadi; 
- tovardan har safar optimal miqdorda foydalaniladi. 
4.3-rasmda bozorning mutlaq salohiyatining vaqtga bog‘liqligi ko‘rsatilgan. 
Uning evolyusiyasi iste’molchilarning odatlaridagi o‘zgarishlar, madaniy qiymatlar, 
daromad va narx-navolar, texnologiyalar, davlat me’yorlari va shu kabi tashqi 
omillarga bog‘liqdir. Firma bevosita nazorat qila olmaydigan ushbu omillar 
bozorning rivojlanishiga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ba’zan firmalar bu 
tashqi sabablarga bilvosita ta’sir ko‘rsata olishlari mumkin (masalan, lobbi 

---

80 
vositasida), biroq ularning imkoniyatlari cheklangan. Shuning uchun firmaning 
asosiy xatti-harakatlari muhitdagi o‘zgarishlarni avvaldan bilishga qaratilgan bo‘ladi. 
Birlamchi 
talab 
Q1 = Joriy 
potеnsial (t1) 
Mutloq potеnsial 
t1
Vaqt