118
Azərbaycan, qarşı tərəfi isə Gü rcüstan tərəfindən qorunmalı idi. Tərs və Babəka r dağları ilə əlaqə sa xla maq üçün
Gü rcüstana körpüdən sərbəst istifadə etmək hüququ verilird i. Zaqatala dairəsin in gələcəy i Gürcüstanla Rusiya arasında
yaradılacaq arbitraj ko missiyasında həll edilməli id i. Məsələ tam həllin i tapana qədər tərəflərdən heç biri Zaqatala dairəsinə
yeni hərbi hissələr gətirmə məli idi. Gürcüstan və Azərbaycan bir-birinin müstəqilliy ini və suverenliyini qeyd-şərtsiz tanıyır
və bir-birin in da xili işlərinə qarış maqdan qarşılıq lı surətdə imt ina edird ilə r. Tərə flə r suveren dövlətlər kimi, bir-birin in gerb
və bayraq rəmzlərin i tanıyırd ıla r. Müqavilə bağlandıqdan dərhal sonra konsulluq s əviyyəsində diplomatik münasibətlər
qurulmalı, imzalanacaq xüsusi saziş ona aid o lan normaları müəyyənləşdirməli id i: tərəflər öz ərazilərində A zərbaycan və
Gü rcüstan hökumətlərinə iddia irəli sürən hər hansı qrup, təşkilat və şəxslərin fəaliyyət göstərməsinə icazə
vermirdilər;hə min qrup, təşkilat və ya şə xslərə yard ım et məyəcəklə ri barədə ö z ü zərlərinə öhdəlik götürürdülər; b ir-b iri
üçün əlverişli ticarət və iqtisadi şərait yaradırdılar; ticarət-tran zit müqaviləsi imzalananadək azad tran zit prinsipi həyata
keçirilməli idi. Vətəndaşların əmlakları qarşılıqlı surətdə qaytarılmalı, onlara aid məsələləri qarışıq ko missiya həll etməli id i.
Saziş imzalananadək Azərbaycan heyvandarları Gü rcüstan yaylaqlarından sərbəst istifadə edə bilərdilər; ictimai və xid məti
vəzifəsindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlar vətənlərinə sərbəst qayıda bilərd ilə r; müqavilə imza landığı andan qüvvəyə
minirdi və ratifikasiya olun ma lı id i.
Əlavə sazişdə Azərbaycanın Gürcüstana neft və neft məhsulları göndərməsi, əvəzində Gürcüstanın Azərbaycana
ekvivalent miqdarda və məbləğdə manufaktura və kağ ız verməsi, tərəflərin bərabər qaydada ayırdığ ı vəsait hesabına
Gü rcüstanın Poylu körpüsünü bərpa etməsi, vətəndaşlara vurulan ziyanın ödənilməsi məsələləri tənzimlənirdi.
Əd.\ Qasımov M., Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi
münasibətlər), B., 1998.
AĞS U DÖYÜġ Ü -
Qafqaz İslam Ordusu qüvvələri ilə S.Şau myanın başçılıq etdiyi Bakı Xalq Ko missarları Sove-
tinin Qırmızı ordu hissələri arasında 1918 il iyulun 5-6-da Ağsu ətrafında baş vermişdir. Döyüşdə Qafqaz İslam Ordusunun
10-cu və 13-cü p iyada alayla rı, 10-cu alay ın tabeliy inə verilmiş Azə rbaycan süvari bölmə ləri iştira k edirdilər. İyu lun 6-da
düşmən qüvvələrinin müqavimətini q ıran 13-cü alay Ağsuya daxil oldu və hücumu Şamaxı yo xuşuna qədər davam etdird i.
10-cu alay isə Ağsunun şimalından irəliləyərək, qaçan düşmənə ciddi zərbə endirdi. Gü rçüvanı azad ederək, orada mövqe
tutdu. Döyüşün gedişində 1 səhra topu, 1 cəbbəxana arabası, 5 pule myot, 30-a qədər mü xtəlif silah və daşnakların talan
etdiyi yerli əhalinin ə mla kı ilə dolu 15-ə qədər araba ə lə keçirild i. Ağsu döyüşü Qara mə ryəm döyüşündə qazanılmış
qələbəni möhkə mləndird i.
Əd:. Süleymanov M., Qafqaz İslam ordusu, B., 1999.
AXICANOV Museyib bəy (?-?)- A zərbaycan milli azad lıq hərəkatın ın fəa l iştirakç ılarından biri, Azə rbaycan
Parla mentinin ü zvü. Zaqafqaziya seyminin Müsəlman frak siyasının, Zaqafqaziya Federasiyasının süqutundan (1918, 26
may) sonra isə Azərbaycan Milli Şurasının (1918, 27 may ) ü zvü olmuşdur. Milli Şuranın "Azərbaycan Məclisi-Məbusanının
təsisi haqqında qanunu"na (1918, 19 noyabr) əsasən Azərbaycan Cümhuriyyəti Parla mentin in tərkibinə da xil edilmişdir.
"Müsavat" və bitərəflər fraksiyasının üzvü idi.
AXUNDOV Bəhra m bəy Cə fər oğlu (1872, Şuşa- 1932, Bakı) - A zərbaycan milli a zadlıq hərə katın ın iştirakç ıla rın-
dan biri. Fransada təbiətşünaslıq və tibb təhsili a lmış (1893-1895), "İttihad" məktəbində həkim işlə mişdir. 20 əsrin
əvvəllərində Bakının ictimai həyatında fəal iştirak etmiş, "Nicat‖ və "Səfa" cəmiyyətlərinin üzvü o lmuşdur. Cü mhuriyyət
dövründə Parlamentə seçilmiş, bitərəflər fraksiyasını təmsil etmişdir. 1919 ildə Azərbaycan Höku məti ona xaricə təhsil
almağa gedən tələbələrin sağlamlığına nəzarət etmək tapşırığı vermişdir. Aprel işğalından {1920) sonra mü xtəlif səhiyyə
müəssisələrində həkim işlə miş, "Əmə k qəhrə manı" adına layiq görü lmüşdür.
AXUNDOV Cə fər (? - ?) – Azərbaycan milli a zadlıq hərəkat ının iştira kç ıla rından biri. Zaqafqa ziya seyminin
Müsəlman fraksiyasının, Zaqafqaziya Federasiyasının süqutundan (1918, 26 may) sonra is ə Azərbaycan Milli Şurasının
üzvü olmuşdur (1918, 27 may). Azərbaycanın İstiqlal beyannaməsinin qəbulunda (Tiflis, 1918, 28 may) iştirak etmiş,
səsvermədə bitərəf qalmışdır. Tiflisdə menşevik "Hü mmət" təşkilatın ın rəhbərlə rindən biri id i.
AXUNDOV Əjdər (?-?)- Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla mentin in xüsusi qərarına (ba x
Xaricə təhsil almağa
göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında qərar) əsasən, öz hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən
biri. A xundov Fransaya yola düşməzdən əvvəl Ba kı Dövlət Un iversiteti tibb fa kültəsinin 1-ci kursunda oxu muşdur.
Parla mentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qəra rına əsasən, tibb sahəsində təhsilini dava m etdirmə k üçün Fransaya
göndərilmişdir.
Təhsil haqqını ödəmə k üçün o, Fransanın Dinar ku rort ş əhərində bir a ilədə qulluqçu kimi işlə mə k məcburiyyətin-
də qalır. Ceyhun Hacıbəyliyə yazd ığı a xırıncı məktubundan vəziyyətinin son dərəcə ağır olduğu görünür.
AXUNDOV İsgəndər bəy (?-?)- milli a zadlıq hərəkat ının iştira kçılarından biri, A zərbaycan Xa lq Cu mhuriyyəti
Parlamentinin ü zvü. Parlamentdə "İttihad" fraksiyasını təmsil etmişdir.
AXUNDOV İsmayıl Əbdülxalıq oğlu (25.1.1897, Şa ma xı - 1952, Bakı) - Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Par-
lamentinin xüsusi qərarına (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında
qərar) əsasən, dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş
tələbələrdən biri, görkə mli a lim, Azə rbaycanda tibb elminin tanın mış təşkilatçılarından biri.
Bakı kişi g imnaziyasını bitirmişdir (1918). Parlamentin 1919 il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən,
təhsilini t ibb sahəsində davam etdirmə k üçün Almaniyanın Mün xen Un iversitetinə göndərilmişdir.