124
gəlmişdir. Allahın ayələrini yalan sayan və onlardan üz çevirən kimsədən
daha zalım kim ola bilər? Ayələrimizdən üz çevirənləri üz çevirdiklərinə görə
pis əzabla cəzalandıracağıq”. (əl-Ənam 155-157). Və s. dəlillər. Sünnəyə
gəldikdə isə: Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Muhəmmədin
nəfsi əlində olan Allaha and olsun ki, istər Yəhudi, İstər Xristian olsun mənim
Peyğəmbərliyim haqqında eşidib və mənə iman gətirməzsə, öldüyü halda
mütləq Cəhənnəm atəşini dadacaqdır»
370
. Alimlərin sözlərinə gəldikdə isə: İbn
Qudamə – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: “İslamda yeni olduğu üçün hər hansısa
bir məsələnin vacibliyini bilmirsə, Daril İslam olmayan yerlərdə böyüyüb başa
çatmışsa və ya müsəlmanlardan və alimlərdən uzaq bir yerlərdə yaşayırsa belə
bir kimsəyə dair hökmü verilmir”
371
. Sonra Şeyx Useymin
- rahmətullahi aleyhi –
İbn Teymiyyə və Muhəmməd İbn AbdulVahhabın - rahmətullahi aleyhi –
“Cahilliyin Üzrlü olması” barəsində olan sözlərini qeyd edir. Əgər bunlar
Quran, Sünnə və alimlərin sözlərinin mənasıdırsa deməli bu Allahın
hikmətidir. Onun rəhməti və lütfüdür. Allah üzr olduğu müddətdə
cəzalandırmaz. Çünki insanın ağlı Allahın vaciblərini və əmrlərini dərk etmək
iqtidarında deyildir. Əks halda Peyğəmbərlərin göndərilməsində məna
olmazdı. Özünü İslama nisbət etməkdə qəsdi nədir? Bir kimsənin İslamına
hökm verilir ta ki, şəriət dəlillərilə onun əksi sübut olunana qədər.... Kiməsə
kafir hökmü vermədən öncə iki əsasa diqqət etmək lazımdır. 1) İslam
dairəsində çıxaran (söz və əməl) barəsində Quran və Sünnədən dəlilin
olmasıdır, Allahın adından yalan danışmamaq üçün. 2) Hökmün müəyyən
insana uyğun gəlməsi lazımdır. Yəni onun barəsində təkfirin şərtləri uyğun
gəlməli və buna mane olan amillər olmamalıdır. Mühüm şərtlərdən biridə -
kafir olmasına səbəb olan əməlin ona bildirilməsi (və ya bilməsidir). “Hər kəs
doğru yol ona bəlli olduqdan sonra Peyğəmbərə qarşı çıxsa və möminlərin
yolundan başqa bir yolla getsə, onu üz tutduğu yola yönəldər və Cəhənnəmdə
yandırarıq. Ora nə pis dönüş yeridir”. (ən-Nisa 115). Allah Cəhənnəm əzabını
cəzalanan kimsənin Peyğəmbərinə müxalif olmasını bilməsi ilə bağlamışdır.
Kifayətdirmi insanın bilməsi ki, onun müxalif olması küfrə gətirir, yoxsa hansı
cəzanın (kəffarənin) olduğunu bilmədiyi halda Peyğəmbərinə – sallallahu aleyhi
və səlləm – müxalif olmasını bilməsi kifayətdir? Peyğəmbərinə
– sallallahu aleyhi
və səlləm – müxalif olmasını bilməsi daha doğru olan rəydir. Necə ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Ramazan ayında orucunu pozaraq
yaxınlıq edən insana kəffarə ödəməsini əmr etmişdir, belə ki, orucunu pozaraq
yaxınlıq edən kimsə Ramazan ayında yaxınlığın qadağan olunmasını
bilməsinə baxmayaraq kəffarənin olmasını bilmirdi. Evli kişi zina edərsə cəzası
370
Müslim 153.
371
“Muğni” 8/131.
125
daşqalaq olunaraq öldürülməkdir. Hətta zinaya görə cəzanın olmasını bilməsə
də belə, zinanın qadağan olunduğunu bilirdi. Bəlkədə cəzanın olduğunu
bilsəydi günah etməzdi. Buna görə də cahil dili və əməlinə görə etdiyi küfrünə
görə bağışlanır, eynilə söz və əməllə etdiyi fasiqliyinə görə də bağışlanır. Bu da
Quran, sünnə, ağıl və alimlərin sözləri üzərində qurulur”
372
.
373
. Şeyx Useymin
-
rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bu məsələdə xülasə odur ki: Cahil insan dediyi
və ya etdiyi fasiqliyə görə üzürlü sayıldığı kimi dediyi və ya etdiyi küfrə görə
də üzürlü sayılır. Bu haqda Quran, Sünnə, məntiq və alimlərin sözlərindən
dəlillər gətirmək olar»
374
. Şeyx Useymindən - rahmətullahi aleyhi – soruşurlar:
“Mən bilirəm ki, tənbəllik səbəbilə namazı tərk etmək küfrdü, onu edən isə
kafirdir, əgər onun cahillik üzrü yoxdursa. Cahillik üzrü yoxdursa – nə
deməkdir? Namazın fərz olduğunu bilməməkdir? Yoxsa, namazı bilə-bilə tərk
etməyin küfr olduğunu bilməməkdir? Xahiş edirəm bunu Sələf alimlərinin
dəlillərilə açıqlayasınız”. Şeyx: “Allaha həmd etdikdən sonra: Cahillik insan
üçün üzrdü. Əgər bir kimsə vacibliyini bilmədiyi halda vacibi tərk edərsə və
ya qadağanın haram olduğunu bilmədiyi halda haramı edərsə belə bir kimsə
cahildir və cahilliyi onun üçün üzrdü. Lakin bir kimsə filan əməlin qadağan
olunduğunu bildiyi halda (əmələ görə şəriətdə hansı cəzanın olduğunu)
bilməsə də belə bu kimsə üçün cahillik üzr deyildir. Çünki o bilə-bilə günahı
etmişdir. Məs: Bir kimsə zina edir və zinanın şəriətdə qadağan olunduğunu
bilmir. Belə bir kimsə cahilliyinə görə üzrlüdür və cəzalanmır. Əgər zinanın
qadağan olunduğunu bildiyi halda – zinaya görə hansı cəzanın tətbiq
olunduğunu bilməsə belə - üzrlü sayılmaz və ona düşən cəzanı almalıdır.
Həmçinin bir kimsə namazın fərz olduğunu bilmədiyi üçün namaz qılmır, belə
bir kimsə cahilliyinə görə üzrlüdür və kafir saylmaz. Lakin insan namaz qılmır
və onun haram olduğunu bilir, lakin küfr olduğunu bilmirsə belə bu kimsə
üçün cahillik üzr deyildir. 1) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – zina
etdiyini etiraf edən kimsəyə: “Sən bilirsənmi zina nədir?” deyə soruşdu. İbn
Qeyyim - rahmətullahi aleyhi – deyir ki: “İnsanın cəzadan xəbərsiz olması onu
cəzadan azad etmir. Çünki Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ondan
zinanın hökmü barəsində soruşdu o isə: “Ərlə arvadın bir-birilə halal yolla
yaxınlıq etdikləri kimi deyil, haram yolla etdim”
375
. 2) Əməlin qadağan
olunduğunu bilir, lakin hansı cəza gözlədiyini bilmir. Belə bir kimsə üzrlü
deyildir və cəzaya layiqdir. Peyğəmbərin – sallallahu aleyhi və səlləm –
zamanında Maiz adlı biri zina edir və bunu etraf edir
376
. Bu səhabə zinanın
372
“Şeyx Useyminin Fətvaları” 2/224.
373
Şərhu Kəşfu Şubuhət.
374
Şərhu Kəşfu Şubuhət.
375
“Zadul Məad” 5/33.
376
Əbu Davud 4420, əl-Albani “İrva” 7/354.