110
çəkmədiyiniz kimi Allahı görməkdə də əziyyət çəkməyəcəksiniz»
328
. İbn Abbas
- radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və
səlləm – in yanına gələrək: «Allahın və sənin istədiyin…» dedi. Peyğəmbər:
«Məni Allaha taymı etdin? Təkcə Allah istəsə de…» deyə buyurdu
329
.
Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in Mədinəyə hicrəti zamanı namazların
rükətlərinin sayı artırılmışdır. Lakin bu xəbər Məkkə və Həbəşistanda yaşayan
müsəlmanlara çatmadığı üçün onlar namazlarını iki rükət qılardılar. Həmçinin
hicrətin ikinci ilində Ramazan orucu fərz olmuşdur və Həbəşistandakı
müsəlmanlara isə bu xəbər çatdırılmamışdır. Məhz bu səbəbdən də
müsəlmanlar o, ili oruc tutmamışdılar. Buna baxmayaraq Peyğəmbər -
sallallahu aleyhi və səlləm – onlara namazlarını və oruclarını təkrar etmələrini
əmr etməmişdir. Cahilliyin üzürlü olmasına dəlil: Zeynəb, İbn Məsudun -
radıyallahu anhu – yoldaşı rəvayət edir ki: Abdullah İbn Məsud
- radıyallahu
anhu – mənim qapıma yaxınlaşdığı zaman öskürərdi. Səbəbi isə daxil olduğu
zaman bizdən xoşagəlmədiyi şeyləri görməməkdən ötrü idi. Həmişəki kimi bir
gün gəldiyi zaman daxil olmamışdan öncə öskürür. Bu vaxt yanımda xəstəliyə
qarşı mənə Ruqyə oxuyan qoca bir qadın vardı. Mən ona çarpayının altına
girməyi xahiş etdim. İbn Məsud - radıyallahu anhu – mənə yaxınlaşaraq
boynumda ip olduğunu gördü. O: “Bu nədir?”. Mən: “Bu üzərinə Ruqyə
oxunmuş ipdir” dedim. O, ipi qıraraq tulladı və dedi: “Abdulahın ailəsinin
şirkə ehtiyacı yoxdur! Mən Peyğəmbərin - sallallahu aleyhi və səlləm – belə
dediyini eşitdim: “Həmayil, gözmuncuğu, ovsun – şirkdir”. Mən: “Nə üçün
sən belə deyirsən? Allaha and olsun, mənim gözüm ağradığı zaman bir Yəhudi
qadın mənə ruqyə oxudu və ağrım keçdi” dedim. İbn Məsud: “Bu şeytan
əməlidir! Sən Allaha asilik etdiyin zaman şeytan barmağını sənin gözünə
soxurdu, nə zaman ki, sən Yəhudi qadının yanına getdin o da səndən əl çəkdi
(elə zənn edəsən ki, səbəb bu qadın oldu)”. Əgər sən Peyğəmbərin - sallallahu
aleyhi və səlləm – əmr etdiyi şəkildə etsəydin bu sənin üçün daha yaxşı olardı:
Gözünə su çiləyib bu duanı oxu: Əzhibil Bəs Rəbbən Nəs, İşfi Əntəş Şəfi, Lə
Şifəə İllə Şifəukə, Şifəən Lə Yuğadiru Səqamən - Ey insanların Rəbbi, xəstəliyi
apar, şəfa ver, həqiqətən Sən şəfa verənsən. Sənin şəfandan başqa şəfa yoxdur.
Hansı ki ondan sonra xəstəlik qalmaz”
330
. Əli
- radıyallahu anhu – deyir ki: “Elm
olmayan bir ibadətdə xeyir olmadığı kimi, düzgün başa düşülməyən elmdə də
xeyr yoxdur”
331
. İbn Qeyyim
– rahmətullahi aleyhi – deyir ki: “Kitab əhli
ayrılıqların və müsəlmanlar arasında 73 firqənin meydana gəlməsinə səbəb
328
Buxari, Müslim.
329
İbn Məcə 2117, Buxari «Ədəbul Mufrad» 789, Əhməd 1/214, əl-Albani «Səhihdə» 139.
330
Əhməd 1/381, İbn Məcə 3530, əl-Albani “Səhih”.
331
Əbu Heysəmə “Kitabul Elm” 144, əl-Əcurri “Əxləqul Uləma” 45.
111
düzgün olmayan təfsir etmək olmuşdur”
332
. İbn Teymiyyə
– rahmətullahi aleyhi
– deyir ki: «Bir çox sələflər hələ də bu kimi məsələlərdə fikir ayrılığındadırlar.
Amma onlardan heç kəs bu fikir ayrılığına görə bir-birlərinə kafir, fasiq və ya
asi deməmişlər. Buna misal olaraq: Şüreyh – rahmətullahi aleyhi – bir ayənin
oxunuşunu: «Bəli, mən onlara təəccüb edirəm, onlar isə istehza edirlər» (əs-
Saffat 12). Allah təəccüblənmir deməklə inkar edir (yəni ayənin oxunuşu:
Bəl
Acibtu «Mən təəccüblənirəm» deyil,
Bəl Acibtə «Sən təəccüblənirsən»). Bu
xəbər İbrahim ən-Nəhaiyə – rahmətullahi aleyhi – çatdıqda belə buyurur: Şüreyh
bir şairdir və elmi onu çaşdırır. İbn Abbas – radıyallahu anhu – ondan da elmli
idi və o: «Bəli, mən onlara təəccüb edirəm...» kimi oxuyardı. Həmçinin Aişə –
radıyallahu anhə – və digər səhabələr Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – in
Allahı görməsi haqda fikir ayrılığı etmişlər. Aişə: «Muhəmməd öz Rəbbini
görmüşdür» deyərsə, artıq Allaha qarşı böyük bir iftira atmış sayılır. Amma
buna baxmayaraq İbn Abbas və digər səhabələrin – Allah onlardan razı olsun -
belə demələrinə görə onlara: «Allaha qarşı iftira atan» demirik. Həmçinin Aişə
– radıyallahu anhə – digər səhabələrlə ölünün dirilərin səsini eşitməsi, ölən
adamın ailəsinin ağlaması ilə ona əzab verilməsi və s. bu kimi məsələlərdə də
fikir ayrılığı olmuşdur. Həmçinin sələflər arasında (yəni, Əli ilə Müaviyə –
Allah onlardan razı olsun - arasında olan məsələlər) hətta döyüşlə
nəticələnmişdir. Amma bütün Əhli Sünnə və Camaat hər iki tərəfin mömin
olması haqda yekdildirlər. Onların bir-birlərinə qarşı döyüşmələri onların
ədalətlərinə heç bir ləkə salmır. Çünki döyüşən adam həddini aşsa da o bunu
yozumlu edir. Yozmaq bir adama fasiq deməyə mane olan amillərdəndir»
333
.
CƏHALƏTİN ÜZR OLMASINA SƏLƏFLƏRDƏN
DƏLİLLƏR
İbn Arabi – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İtaət olan əməllər iman
adlandırıldığı kimi, müəyyən günahlara küfr adı verməklə İslamdan çıxardan
küfr nəzərdə tutulmur. Bu ümmətin cahilləri və xəta edənləri, insanın müşrik
və ya kafir olmasına səbəb olan, hər hansı bir küfr və ya şirk edərlərsə, əmması
qalmayan açıq-aşkar hüccət çatana qədər onlar cahillikləri və xətaları ilə
üzürlü sayılırlar. Elə hüccət ki, onu eşidəndən sonra ona müxalif olan kafir
olar. Belə ki, bundan sonra bütün İslam alimlərinin qəti olaraq yekdilliklə
İslam dininin önəmli əsaslarından saydıqları və hər bir sıravi müsəlmanın
düşünüb araşdırmadan bu əməlin dinin əsaslarından olduğunu bildikləri bir
332
“İləmul Muvakkin” 4/308.
333
«Məcmuu Fətava» 3/229-231.