[]

 
9 
Heca 
 
 
İngilis  dilində  sait  hərflərin  oxunuşu  onun  söz  tərkibində 
tutduğu mövqedən (vurğulu, vurğusuz), hecanın növündən (açıq 
və ya qapalı olmasından) asılıdır.  
 
Hecanın növü vurğulu saitdən sonra hansı hərfin gəlməsi ilə 
müəyyən olunur.  
 
I tip heca. Sonu saitlə bitən hecalara açıq heca 
deyilir:  
 
 
 
 
 
tea [ti:] – çay  
 
 
 
 
me [mi:]- mənə, məni. 
 
 
Sonu  oxunmayan  e  hərfi  ilə  bitən 
hecaya şərti açıq heca deyilir: 
 
 
 
 
place [pleis] – yer, ev, yurd  
 
 
 
late [leit] – gec 
 
 
II tip heca. Sonu samitlə (r hərfindən 
başqa) bitən hecalara qapalı heca deyilir. 
 
 
 
 
 
shelf [elf] – rəf 
 
 
 
 
bed [bed] – çarpayı 
 
 
Vurğulu  açıq  və  şərti  hecada  saitlər 
əlifbada adlandığı kimi, qapalı hecada isə 
qısa tələffüz olunur. 
 
y hərfi isə [i] səsi kimi tələffüz olunur. 
Məsələn: 
 
 
 
 
 
 
 
 
myth [mi] – mif 
 
 
 
 
 
 
 
very [veri] – çox 
 
 
III  tip  heca.  Sonu  r  (a:)  hərfi  ilə  bitən  hecalara  II  tip  heca 
deyilir. Məsələn: 

---

 
10 
 
 
 
 
 
 
 
fork [f
ɔ
:k] – çəngəl 
 
 
 
 
 
 
 
range [reınd
9
] – cərgə 
 
 
IV tip heca. Tərkibində mütləq r hərfi olan hecalar IV tip heca 
adlanır. Bu tip hecada r hərfi iki sait arasında (care, dare) və ya iki 
sait  birləşməsindən  (near,  cheer)  sonra  işlənir.  IV  tip  hecada  r 
hərfi saitdən əvvəl (e-dən başqa) oxunur. Məsələn:  
 
 
 
 
 
 
 
Mary [məri] – Meri 
 
 
 
 
 
 
during [djuəriŋ] - ərzində 
 
Vurğu 
 
 
Sözdəki  hecalardan  və  cümlədəki  sözlərdən  birinin  digərinə 
nisbətən qüvvətli deyilməsi vurğu adlanır. 
 
İngilis dilində vurğunun xüsusi rolu vardır. Vurğu  [] işarəsi 
ilə ifadə olunur və vurğulu hecadan əvvəl qoyulur. İngilis dilində 
vurğu, əsasən sözün birinci hecası üzərinə düşür:  date, apple, etc. 
 
Çoxhecalı sözlərdə iki vurğu olur:  
 
 
 
 
1) əsas vurğu,  
 
 
 
2) ikinci dərəcəli vurğu. 
 
 
Əsas vurğu vurğulu hecadan əvvəl yuxarıdan, ikinci dərəcəli 
vurğu isə vurğulu hecadan qabaq aşağıdan qoyulur: 
 
 
importunity [imp :’tju:niti] 
 
 
İngilis  dilində  əvəzliklər,  sözönləri,  köməkçi  sözlər  vurğu 
qəbul etmir. 
 
İngilis  dili  cümləsində,  bir  qayda  olaraq,  əsas  məna  daşıyan 
sözlər (isim, sifət, say, zərf, işarə və sual əvəzlikləri, əsas məna 
daşıyan fellər) vurğulu olur; köməkçi sözlər (artikl, bağlayıcı, söz 
önləri,  köməkçi  və  modal  fellər),  şəxs  və  yiyəlik  əvəzlikləri, 
bağlayıcı fellər isə vurğusuz olur. Lakin köməkçi fellər ümumi 
sual cümlələrində və qısa cavablarda vurğulu olur.
  

---

 
11 
II 
DƏRS
  (LESSON 2) 
 
[see:  §1-6 of Grammar reference for details]
 
 
 
VURĞULU
 
SAİTLƏRİN
 DÜZGÜN O
XUNUŞU
 
 
 
 
İngilis dilində saitlər a [ei], e [i:], i [aı], o [ou], u [ju:], y [waı] 
hecanın növündən asılı olaraq müxtəlif cür oxunuşa malikdirlər. 
 
Aa [ei] 
 
1)  Qapalı heca - [æ] 
 
 
 
 
tap [tæp] – kran 
 
 
 
 
map [mæp]  - xəritə 
 
 
 
 
man [mæn] – adam, kişi 
 
 
2) Açıq heca - [eı] 
 
 
 
 
take [teık] – götürmək, almaq 
 
 
 
 
make [meık] –  etmək 
 
 
 
 
cake [keık] –  keks, pirojna 
 
 
3) r-dən əvvəl + samit və ya sonu r - [a:] hərfi 
ilə bitən heca: 
 
 
 
 
 
 
 
far [fa:] – uzaq 
 
star [sta:] – ulduz 
 
farm [fa:m] – ferma 
 
 
4)  r-dan  əvvəl  və  ya  r-dən  əvvəl  +  başqa 
saitlər - [ə] 
 
 
 
 
 
care [kεə] – qayğı 
 
 
 
 
hare [hεə] – dovşan 
 
 
 
 
vary [vεərı] – dəyişdirmək 
 
 

---

 
12 
Oo [ou] 
 
 
1)  Qapalı heca - [
ɔ
:] 
 
 
 
 
 
 
hot [h
ɔ
t] – isti 
 
 
 
 
 
 
rod [r
ɔ
d]  – çubuq   
 
 
 
 
 
 
fog [f
ɔ
g
] – duman 
 
 
2) Açıq heca - [ou] 
 
 
 
nose [nouz] – burun 
 
 
 
rose [rouz] –  gül 
 
 
 
note [nout] – 1.kağız, qısa məktub;  
 
 
 
 
 
 
 
    2.qeyd; 3.xəbər, nişan 
 
 
3)  r-dən  əvvəl  +  samit  və  ya  sonda 
gələn r-nin qarşısında [
ɔ
:]:
 
 
 
 
 
 
or [
ɔ
:] – və ya  
 
 
 
 
fork [f
ɔ
:k] – çəngəl 
 
 
 
 
sport [sp
ɔ
:t] – idman 
 
 
4) r-dən əvvəl [
ɔ
:] 
 
 
 
 
ore [
ɔ
:] – filiz, külçə 
 
 
 
 
more [m
ɔ
:] – daha, daha çox 
 
 
 
 
store [st
ɔ
:] – ehtiyat, mağaza
 
 
Oxu çalışması 
 
save   
bag   
 
log   
 
stove   
 
car    
 
cort 
cave   
flag   
 
dog   
 
stone  
 
far  
 
 
fort 
late   
cat    
 
hog   
 
cone   
 
arc 
 
 
for 
lake   
rat  
 
 
not   
 
no  
 
 
park   
 
or 
 
 
 
 
 
far     
fare   
 
 
sport   
   snore    
 
 
 
 
star    
stare   
 
 
sort    
   store 
 
 
 
 
dark     
dare   
 
 
form   
   for 

---