0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Adjaster va sug'urta syurveyeri jalb qilinadigan holatlari.70
Qolaversa, adjaster. sug'urta kompaniyasi xodimlarida mavjud bo'lmagan 
bilim va malakaga ega bo'lganligi sug'urta obyektiga zarar yetishi sabablarini. 
miqdorini aniq va qisqa fursatda aniqlash imkonini beradi.
69 Paiboepr 5.A., 
JI
o
3
obck hh
JI.LLI., CTapofl>'6ueBa E.B.CoBpeMeHHbiii 3KOHOMHnecKHH 
cjiO B apb.-5-e io n ., 
nepepa6. 
h
non.-M ., 2006.
°Mavjud m a’lumotlar asosida ishlab chiqilgan.
83

---

Adjasteming sug'urta syurveyeridan asosiy farqi shundaki syur\’eyer mol- 
mulkni sug‘urta shartnomasi 
tuzilgunga qadar ko‘zdan 
kechirsa, 
adjaster 
sug'urtalangan mol-mulkni zarar yetganidan so'ng o‘rganadi (8.3-rasm).
Bozor qonuniga ko‘ra sug'urtalovchilar o'rtasida ham raqobat o'sib boradi va 
sug‘unIovchilarga nafaqat yangi mijozlami jalb etish, balki mavjud mijozlami ushlab 
turish ham muammoga aylanib boradi.
Assistans, sug'urta qildiruvchilarga (sug‘urtalangan shaxslarga, naf oluvchilarga) 
hamda sug‘urtaIovchilarga sug‘urta shartnomasi doirasida assistans xizmatlari. texnik. 
tibbiv va boshqa xizmatlar ko'rsatuvchi, shuningdek ularga moliyaviy ko'mak 
beruvchi yuridikyoki jismoniy shaxsdir.
S.L.Efimovning 
ensiklopedik 
Iug‘atida. 
asisstans 
-
kerakli 
vaqtda 
ko‘rsatiIadigan. ashyoviy yoki natura yohud moddiy shaklda sug‘urta shartnomasi 
doirasidagi texnik. tibbiy va moliyaviy yordam xizmatlari ro'yxat deb talqin etilgan71.
Sodda qilib aytganda sug‘urta assistansi bu sug'urtalovchining o 'z mijozlariga 
ulaming qiyin holatida ko'rsatadigan yordamidir. Bu yordam vo‘l transport hodisasi 
yuz bergan hollarda sug‘urtalovchi jabrlangan mijoziga yo'l harakati xavfsizligi 
xodimlarini va tibbiy tez yordamni chaqirishga yordam berish. transport vositasini 
transportirovkasi uchun evakuator bilan ta'minlash hamda yo'l transport hodisasi 
natijasida jabrlangan shaxslami davolash muassasalariga joylashlirishda hamkorlik 
qilishdan iborat bo‘ladi.
Tibbiy sug‘urtada sug‘urta assistansi bepul va sifatli tibbiy yordam 
ko‘rsatilishida namoyon bo'ladi. Mulkiy sug‘urtada esa, sug‘urta assistansni mazmuni 
sodir bo‘lgan hodisa talofatlarini bartaraf etilishiga ko‘maklashishida namoyon 
bo'ladi.72
Sug‘urta assistansi xizmatlari sug'urtalovchi qoshida tashkil etilgan alohida 
maxsus kompaniyalar orqali amalga oshirilishi mumkin.
Assistans xizmatlarining qulayliklari mijozlami sug'urtalovchiga bog'lanishini 
kasb etishi bilan sug‘urta bozorida o‘ziga xos ahamiyat kasb etadi. Qolaversa, 
sug'urtalovchilar o‘zlarining sug'urta xizmatlari uchun tariflarni ko'tarishlariga 
sug;urta assistansi xizmatlarini asos qilib olishsa. mijozlar esa nisbatan kattaroq haq 
uchun qo‘shimcha xizmatlami olishdan mamnun bo‘ladi.
Sug‘urta voqeasi yuz berishining matematik jihatdan ehtimolligi hisob-kitobini 
amalga oshirish. ham alohida tavakkalchilik guruhlarida, ham umuman sug'urta 
majmui bo‘yicha zarar yetkazilishining takroriyligini va ularning oqibatlari og'irligi 
darajasini belgilovchi, sug'urtalovchining (qayta sug'urtalovchining) zarur sug'urta 
zaxiralari va fondlarini matematik jihatdan asoslash hamda hisob-kitob qilish, ulami 
shakllantirish usullarini ishlab chiquvchi, sug'urtalovchining investitsiyalar sifatida 
to'plangan badallardan foydalanishida kapital qo'yilma normasi va netto-stavka 
miqdori o'rtasidagi bog'liqlikni. tarif stavkalarini investitsiva daromadi summasiga 
kamaytirishga ko'maklashadigan tarzda aniqlovchi, sug'urta jarayonini tashkil etish 
uchun zarur harajatlami asoslash va sug'urta xizmatlari tannarhini hisob-kitob 
qiluvchi, sug'urtaning (qayta sug'urta qilishning) har bir turi bo'vicha tarif 
stavkalarini sug'urtalovchilar uchun ulami o'tkazishning uzoq muddatli va qisqa
!E4>
hmob