1 azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏt bəDƏn təRBĠYƏSĠ VƏ Ġdman akademġyasi süleyman Hüseynov, Elvira Qaracayeva azərbaycan dġLĠ VƏ NĠtq məDƏNĠYYƏTĠ (Dərslik)
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇalıĢma.
146 -
Allah.....Allah.....Biz özümüz axı..... -
Xeyr, əfəndim. Biz çox əntiqəyik. Gələcəyimiz parlaqdır. Şükürlər olsun. -
Ağ eləmə də......elə də deyil axı.....yəni, şey düz deyirsən, əlbəttə. Amma lap elə də deyil axı....ağ eləmə də.....(Əziz Nesin. “Ağ eləmə” hekayəsindən).
deyin, mikrodialoq haqqında fikirlərinizi izah edin: Təbrizdə, yoxsul Musanın evi, Nəbi yaralıdır. Yataqda uzanmışdır. (Qapı döyülür. Qasım dayı kiçik səbətdə Nəbiyə üzüm gətirir). Nəbi: - Aha, Qasım dayı, xoş gördük səni. Qasım: - Vəfasız düşünmə o qədər məni. Musa: - Qasım, nə xəbərlə gəlmisən? Qasım: - İş var...... Düşmənlər Nəbiyə quyu qazırlar. Musa: - Bəs niyə gecikdin? Qasım: - Bir səbəb oldu. Nəbi: - Tez danış, ürəyim şübhəylə doldu. Qasım: - Təbriz hakiminə Tiflis hakimi Haqqında yazıbdır belə bir fərman: “Gərək təslim etsin Nəbini İran”. ...Odur ki, bu saat Paşa bəy, divan, Səni axtarırlar, səni, Nəbi can. Nəbi: - Deyirsən, buradan çəkilmək geri! Qasım: - Deyəsən, duyublar olduğun yeri. Nəbi:- Kim verdi sənə bu qara xəbəri? Qasım: - Haman Paşa bəyin qoca nökəri. Musa: - Nəbi, biz onunla qohumuq bir az. O bizim adamdır, yalan danışmaz. Qasım (xatirinə salaraq): - Hə......bir də deyir ki, dəstədən kimsə,
Bu işə qol qoyub...... Nəbi (həyəcanla): - Necə?
147 Qasım: - Nə isə..... Bir az ehtiyatlı olsan nə olar? Göz-qulaq olmağın nə zərəri var? Nəbi: - Dəstəmdə Kərimdir Təbrizdən ancaq (fikirləşir). Qasım: - O, yalan danışmaz, ayıq ol, Nəbi! Hər tərəf cəsusdur, sayıq ol, Nəbi! (Qapı üç dəfə döyülür. Qurd Kərim gəlir, həyəcanlanır) Qurd Kərim (Nəbiyə): - Qardaşım, necəsən? Nəbi: - Yaxşıyıq bir az. Qurd Kərim: - Dolub dilənçiylə küçə və meydan Bütün camaatı yığır başına.... Musa (kinayə ilə): - Yaman darıxırsan deyəsən, aşna! Küçədən bir neçə güllə səsi eşidilir. Hamı bir an qulaq asır. (Süleyman Rüstəm. “Qaçaq Nəbi” pyesindən)
səbəbini deyin: Hakimiyyət, başqa, mehmanxana, spartakiada, atletika, göstərmək, tennis, marşrut, qıpqırmızı, gömgöy, sessiya, yarış, problem, yeddi, doqquz, kommersiya, kənarlaşdırmaq, hakim- dir, voleybol, göndərmə. ÇalıĢma. Aşağıdakı sözləri söz birləşmələri daxilində elə işlədin ki, vurğunun yeri dəyişərkən məna da dəyişsin: Alma, asma, bağlama, basdırma, burun, çəkmə, əyin, dol- ma, dondurma, gəlin, süzmə, biçin. ÇalıĢma. Mətni tələffüz qaydalarına uyğun oxuyun, sözlərin orfoepik şəklini mötərizədə qeyd edin, ədəbi dildə da- nışıq üslubuna aid məqamları göstərin: Koroğlunun bir bəzirgan dostu var idi. Adı Xoca Əziz idi. Xoca Əziz neçə illər Koroğlu ilə dostluq eləmişdi. İndi Eyvaz- gil tutulan vaxtda o da mallarını satmaq üçün Bağdada gəl- mişdi. Qoşun elə ki, Eyvazgili tutub şəhərə tərəf gəlməyə üz qoydu, bazara səs düşdü ki, bəs üç nəfər quldur tutublar, asmağa aparırlar. Bazar adamı hamısı çıxdı onların tamaşasına.
148 Xoca Əziz də bu adamların içində idi. Gözlə ha gözlə, axırda dəstənin ucu açıldı. Aslan paşa keçdi, qoşun böyükləri keçdi, atlılar keçdi. Bir də baxdılar ki, budur bir bölük qoşun dustaq- ları ortalığa alıb gətirir. Xoca Əziz gördü nə? Tutulan Eyvazdı, Dəmirçioğludu, bir də Bəlli Əhməddi. Dünya-aləm Xoca Əzizin gözündə qaraldı. Dedi: “Ey dadi-bidad!.....Bu zalım oğlu zalım uşaqları öldürəcək”. Qaldı mat-məətəl ki: “Nə təhər eləyim? Mənim burda əlimdən bir iş gəlmiyəcək. Burada qılınc vurmaq lazımdır. Xəbərə getsəm də buradan Çənlibelə azı bir həftəlik yoldu” (“Koroğlu” dastanından). ÇalıĢma. İmtahana gəlməmişsiniz. Dekana izahat yazın. Ġzahata verilən tələbləri göstərməklə onun yazılış formasını qı- saca qeyd edin. Monoloji nitqin növləri Monoloji nitqin natiqlik üslubunda ən çox yayılmış növləri çıxıĢ, mühazirə və məruzədir. ÇıxıĢ məişət üslubunun ən geniş yayılmış növüdür. Mo- noloji nitqin bu növü daha çox prezident yanında ilin yekunları və ya istehsalatın hər hansı bir sahəsinə aid toplantıda, nazirlərin hesabatında, yığıncaqlarda və iclaslarda səsləndirilir. Məsul şəxs qarşısında başqalarının monoloji nitqi çıxıĢ adlanır. Ali məktəb rəhbərliyinin səlahiyyətli nümayəndələrinin (rektor, prorektor, tədris hissə müdiri, dekan, dekan müavini, kafedra müdiri və b.), orta və peşə məktəblərinin, lisey və kol- leclərin, mənzil-istismar sahələrinin, idarə, müəssisə və təşki- latların başçılarının sinifdə, auditoriyada, iclas zalında, kabi- netdə ümumiyə xitabən danışması, toy məclisində masabəyi və qonaqların təbrik üçün söz deməsi, mərasimlərdə, mitinqlərdə, bir tikilinin, qurğunun açılışında, hər hansı bir görüşdə deyilən qısa, yığcam, bəzi hallarda geniş fikirlər toplusu çıxıĢdır. Çıxışda söz alıb danışanın nitqi hansı münasibətlə deyil- məsindən çox asılıdır. Söz sahibinin mövqeyi, həyatda tutduğu Yüklə 2,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|