1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti. Qattiq jismlar. Tirik organizmlarda deformatsiya turlari
Yüklə 262,71 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yopishqoq suyuqliklar
| Qon bosimini o’lchash
Р - qo’lning bir qismi, E - yelka suyagi, A - arteriya, B - shlang orqali manjetga havo yuborilganda manjet qo’lni siqadi. So’ngra shu shlang orqali havo sekin yuboriladi va Б manometr yordamida manjetdagi bosim o’lchanadi. Agar muskullar bo’shashtirilgan bo’lsa, elastik devorlardan iborat bo’lgan manjetga tegib yumshoq to’qimalardagi bosimga teng bo’ladi. Bosimni qonsiz o’lchashning asosiy fizik g’oyasi mana shundan iborat. Havo asta sekin chiqarilib bosim kamaytirib boriladi va bosim sistolik bosimga teng bo’lsa, qon qattiq siqilgan arteriya orqali otilib chiqish imkoniyatiga ega bo’ladi, bunda turbulent oqim yuzaga keladi. Vrach bosimni o’lchashda fanendaskopni arteriya ustiga qo’yib turbulent oqimga taaluqli bo’lgan shovqinlarni eshitadi. Manjetdagi bosimni kamaytira borib lominar oqimni tiklash mumkin, buni eshitib ko’rilayotgan tonlarning birdaniga pasayib ketishidan bilish mumkin. Arteriyada lominar oqimning tiklanishiga mos keluvchi manjetdagi bosim diastolik bosim kabi qayd qilinadi. Sog’lom kishi organizmi uchun normal sistolik bosim 120 mm.sm.ust, diastolik bosim esa 80 mm.si.ust.ga tengdir. Qon Yurakga qaytish davomida bosim kamayib boradi. Katta arteriyada 90 mm.sm.ust.bo’lsa, kichik arteriyalarda 25 mm.sm.ust venada esa hatto 10 mm.sm.ust.gacha kamayadi. Ammo Yurak urishi bilan bog’liq bo’lgan bosim 120 - 80 mm.sm.ust.chegarasida o’zgarib turadi. Qon bosimining o’zgarishi Yopishqoq suyuqliklar (Yopishqoqlik koeffisiyenti va uni o’lchash usullari) Biz oldin uzluksizlik va Bernulli tenglamalarni ko‘rib chiqdik. Biz hozirgacha ideal suyuqliklar bilan ish ko‘rdik. Real suyuqliklarda yopishqoqlik mavjud bo‘lib, uzluksizlik tenglamasi umumiydir. Bu bo‘limda yopishqoq suyuqliklarni ko‘rib chiqamiz. Kanning murakkab xarakteri uning xususiyatlarini o‘rganib, odamda qon aylanishini o‘rganish mumkin. Bo‘lim oxirida kapillyar hodisalar va sirt taranglik hodisalarini ko‘rib chiqamiz. Oddiy suyuqliklar yopishqoqligi. Real suyuqlik molekulalari harakatlanganda ishqalanish kuchlari yuzaga keladi, ya’ni qarshilik kuchlari hosil bo‘ladi. Bu ish bajarishda mexanik energiyaning kamayishiga olib keladi. Qarshilik esa suyuqlik harakatiga qarshilikdir. Suvga nisbatan kraska va siroplar Yuqori yopishqoqlikka egadir. Yopishqoqlikni miqdor tomondan baholash uchun suyuqlikda harakatlanayotgan plastinkaga ta’sir etayotgan tashqi kuchlarni aniqlash zarur. Qarshilik kuchi bo‘lmaganda Yuqorigi qatlam tezlashadi va suyuqlik yopishqoqligi katta bo‘lsa sirtda qo‘shimcha qatlam hosil bo‘ladi Elektr maydon va uning asosiy xarakteristikalari. 1795 y. Kulon qo’zg’almas zaryadlar orasidagi o’zaro ta’sir kuchini aniq- lovchi qonunni ochdi: ikkita zaryad orasidagi o’zaro ta’sir kuchi zaryadlar ko’paytmasiga to’g’ri proporsional, ular orasidagi masofa kvadratiga teskari proporsionaldir. 2 2 1
Q Q k F (1.39)
0
k m F 12 0 10
, 8
elektr doimiysi Zaryad maydoniga biror boshqa zaryad kiritsak Kulon kuchi Elektr maydoni materiyaning ko’rinishlaridan biri bo’lib, uning yordamida shu maydonda turgan elektr zaryadlariga kuch ta’siri vujudga keladi. Biologik tuzimllarda hosil bo’ladigan elektr maydonning xossalari organizm holatini aniqlashda axborot beradi. Qadim zamondan shoyiga ishqalangan yantar o’ziga mayda buyumlarni tortishi aniqlangan. Hozirgi vaqtda hamma moddalar tarkibida ikki xil zaryad bo’lishi mumkinligi aniqlangan. Teriga ishqalangan shishada paydo bo’lgan zaryad musbat, movutga ishqalangan ebonitda paydo bo’lgan zaryad manfiy. Bir xil ishorali zaryadlar o’zaro itarishadi, turli xillari esa tortishadi. Amerikalik olim Milliken elektr zaryad diskret ekanligini aniqladi. (e = 1,6 x 10
kl). Elektron (Me = 9,11 x 10
kg) manfiy va proton (Mp = 1,67 x 10 -27 kg)
1843 y. Faradey zaryadlar saqlanish qonunini ochdi: har qanday yopiq sistemada elektr zaryadlar algebraik yig’indisi o’zgarmas qoladi. |