1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ

 

48 

9. Dolu YağıĢı Ġçin Türkiye’nin Yüksek Atmosfer Klimatolojisi 

 

Dolu  yağıĢı  sırasında  atmosferdeki  genel  formasyon  önemli  ölçüde  değiĢmektedir. 

Kuvvetli  kararsızlık  buna  örnek  olarak  verilebilir.  Atmosfer  formasyonundaki  değiĢim  bazı 

durumlarda  birden  (0-6  saatte),  bazı  durumlarda  ise  birkaç  gün  önceden  baĢlamaktadır. 

Formasyondaki değiĢimin gözlenebilmesi için yüksek atmosfere rasatlarının iĢlenmesiyle elde 

edilmiĢ  parametrelerdeki  değiĢimin,  kritik  ve  eĢik  değerlerinin  takip  edilmesi  ve  açık  bir 

Ģekilde bilinmesi gerekmektedir.  

 

ÇalıĢmamızın  bu  bölümünde,  yukarıdaki  amaç  doğrultusunda,  Türk  Ravinsonde 

Ġstasyonları’na    1980    –    2005    yıllarına    ait  rasatlar  kullanılmıĢtır.  Yine  aynı  periyottaki 

(1980-2005)  dolu  yağıĢı  olan  günlere  ait  önemli  olan  yüksek  atmosfer  parametreleri  söz 

konusu  ravinsonde  rasatlarından  hesaplanmıĢtır.  Dolu  yağıĢı  00  UTC  ile  12  UTC  arasında 

olmuĢ  ise  00  UTC  rasadı,  12  UTC  ile  00  UTC  arasında  olmuĢ  ise  12  UTC  rasadı 

kullanılmıĢtır.  

 

Kullanılan  önemli  yüksek  atmosfer  parametreleri,  Adyabatik  ĠĢlemler  ve  Önemli 

Meteorolojik  Seviyeler,  Atmosfer  Nemliliği,  Kararsızlık  Ġndeksleri,  Kararsızlık  Bakımından 

Önemli  Olan  Bazı  Temel  Parametreler  ve  Önemli  Konvektif  Hava  Analiz  Parametreleri 

olarak beĢ ana grupta toplanmıĢtır. 

 

Adyabatik  ĠĢlemler  ve  Önemli  Meteorolojik  Seviyeler  Ģu  Ģekildedir:  LCL  seviyesi 

(LCL,  hPa),  LFC  Seviyesi  (LFC,  hPa),  EL  Seviyesi  (EL,  hPa),  Deniz  Seviyesinden  Ġtibaren 

Islak Termometre Sıcaklığının 0 

0

C’ye DüĢtüğü Yükseklik (WBZ, m, height of the wet-bulb 

zero). 

 

Atmosfer  Nemliliği  bakımından  Ģu  parametreler  kullanılmıĢtır:  Yer  ile  700  hPa 

Seviyesi Arasındaki Ortalama Nispi Nem (RH

yer-700

, %), YağıĢa Geçebilir Su Buharı Miktarı 

(PW, mm, precipitable water). 

 

Kararsızlık  Ġndeksleri  Ģu  Ģekildedir:  Showalter  Ġndeksi  (SSI,

  0

C),  Lifted  Ġndeksi  (LI,

 

0

C), K Ġndeks (KI, 

0

C), Total Total Ġndeks (TTI,

 0

C), KO Ġndeks (KO), Sweat Ġndeks (Sweat).  

 

---

 

49 

Kararsızlık  Bakımından  Önemli  Olan  Bazı  Temel  Parametreler  Ģunlardır:  Konvektif 

Sıcaklık (KS,

  0

C)  ,  850  ile  600  hPa  arasındaki  sıcaklık  farkı  (T

850-600

, 

0

C),  1000  hPa  ile  500 

hPa arasındaki tabaka kalınlığı (H

1000-500

).  

 

Önemli Konvektif Hava Analiz Parametreleri Ģunlardır: Yer-3000 m Arasındaki Wind 

Shear  (W

yer-3000

,  knot),  Storm  Relative  Helicity  (SRH,  m

2

/s

2

),  Bulk  Richardson  Number 

(BRN), Energy Helicity Index (EHI), CAPE (J/kg). 

 

Ayrıca  Fawbush-Miller  Yöntemi  kullanılarak  olası  dolu  çapları  hesaplanmıĢtır.  Elde 

ölçülmüĢ olan dolu çapı değerleri olmadığı için dolu çapının hesaplandığı gün ile dolu yağan 

gün biri biriyle oranlanarak yüzde oranı 00 ve 12 UTC için % 65 olarak bulunmuĢtur.        

 

ÇalıĢmada  1980-2005  yılları  arasındaki,  Samsun,  Ġstanbul,  Ankara,  Ġzmir,  Isparta, 

Diyarbakır ve Adana ravinsonde istasyonlarına ait dolu yağıĢı olan günler kullanılmıĢtır. Söz 

konusu günlerin 00 ve 12 UTC periyotlarındaki dağılımı Ģu Ģekildedir: 

 

ĠSTASYON ADI 

00Z 

12Z 

SAMSUN 

6 

11 

ĠSTANBUL 

2 

4 

ANKARA 

16 

52 

ĠZMĠR 

31 

26 

ISPARTA 

11 

34 

DĠYARBAKIR 

10 

40 

ADANA 

4 

16 

TOPLAM 

80 

183 

GENEL TOPLAM: 263 

   

                  Tablo 9. Dolu YağıĢının 00 ve 12 UTC’ye göre Dağılımı 

 

Tablo  9’dan  görülebileceği  üzere 00  UTC periyodunda 80, 12 UTC  periyodunda ise 

183 adet dolu hadisesine rastlanılmıĢtır. Dünyada (örneğin Alberta’da) bu tip araĢtırmalarda 

80 veya 90 dolu yağıĢının kullanıldığı göz önünde bulundurulursa, genel toplamdaki 263 adet 

dolu yağıĢı oldukça yeterlidir.  

 

Tablodan    deniz  seviyesine  yakın  olan  istasyonlardaki  dolu  yağıĢının  yüksek 

istasyonlara nazaran daha az olduğu açık bir Ģekilde dikkati çekmektedir. Bunun daha önceki 

bölümlerde  açıklandığı  üzere  dolu  –  yükseklik  iliĢkisinden  kaynaklandığı  düĢünülmektedir. 

---

 

50 

Ġzmir diğer sahil istasyonlarımıza oranla bir miktar değiĢiklik göstermektedir. Bunun nedeni 

de  sahil  bölgesi  olmasına  rağmen  Ġzmir’de  topografyanın  etkin  olduğu  sonucunu 

doğurmaktadır.  Önceki  bölümlerde  açıklandığı  üzere  dolu  –  topografya  iliĢkisi  Ġzmir’de  ön 

plana çıkmaktadır.  

 

Ġstanbul’daki  00  ve  12  UTC  periyotlarındaki  dolu  sayısı  oldukça  düĢük  olduğu  için 

çalıĢmanın sağlığı bakımından bu değerler çalıĢma dıĢı bırakılmıĢtır.  

 

Dolu yağıĢını temsil eden 00 ve 12 UTC periyotlarındaki hesaplanan yüksek atmosfer 

parametreleri öncelikle 00 UTC, 12 UTC ve 00, 12 UTC’nin birleĢtirilmesiyle birlikte tablo 

Ģeklinde verilmiĢtir. Ayrıca söz konusu parametrelerin 00 ve 12 UTC için ayrı ayrı ravinsonde 

istasyonlarına göre değiĢimleri grafik Ģeklinde özetlenmiĢtir.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---