1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ġekil 9.
- Maxwell Diyagramı
- Tablo 4.
- Tablo 6.
- Diferansiyel Reflektivite (dB)
32
ġekil 9. Dolu Çapının Tespiti Ġçin Ön ĠĢlemler (SkewT, LogP Diyagramı).
33
ġekil 10. DüzeltilmemiĢ Dolu Çapı Grafiği (Değerler inch olarak verilmiĢtir).
durumlarda kullanılır).
34
Maxwell (1974) dolu çapının tespit edilmesi ile ilgili ġekil 12’deki diyagramı geliĢtirmiĢtir.
35
ġekil 12’den görülebileceği gibi Maxwell diyagramı iki temel bileĢenden oluĢmaktadır. Yatay eksendeki parametre yukarı doğru olan maksimum düĢey hızdır (maximum velocity, m/s). DüĢey eksendeki parametre ise yukarı doğru maksimum düĢey hızın gerçekleĢtiği seviyedeki sıcaklıktır (Temperature at velocity maximum, 0 C).
Yukarı doğru olan maksimum düĢey hız max
W =
2 denklemi ile hesaplanabilir. Formüldeki CAPE pozitif enerji alanı değeridir. CAPE değerinin olmadığı durumlarda yukarı doğru düĢey hız, sayısal modeldeki düĢey hız değeri kullanılarak hesaplanabilir. Ancak söz konusu düĢey hızın hesaplandığı zamanlarda ilgili bölgede konverjans durumunun olması gerektiğine dikkat edilmelidir. DüĢey hızın gerçekleĢtiği seviyedeki sıcaklık değeri ise sıcaklık profili kullanılarak enterpolasyon yoluyla hesaplanabilir. Diyagramda düĢey hız ve sıcaklık durumlarındaki dolu çapı çeĢitli nesnelere benzetilerek verilmiĢtir.
Maxwel Diyagramı Kanada’nın Alberta Bölgesi için test edilmiĢ ve % 63’lük bir baĢarı sağladığı araĢtırmalar sonucunda belirlenmiĢtir.
Enerji ve Rüzgar Kayması (Wind Shear) Ġndeksi (Energy Shear Index, ESI) Chisholm ve Renick 1972 yılında yaptıkları çalıĢmada yer seviyesinden itibaren 6 km’ye kadar olan mesafedeki düĢey wind shear’ın süper hücre ve oraj oluĢumundaki etkisinin oldukça fazla olduğunu tespit etmiĢlerdir. Yine bu tabakada var olan wind shear’ın oraj ve süper hücrenin etkinliğinin artmasına neden olduğu sonucuna varmıĢlardır. GeliĢmiĢ süper hücre ve oraj durumlarında dolu oluĢumunun meydana gelmesi kaçınılmazdır. CAPE ve wind shear etkisi birbiriyle etkileĢimli olarak fırtınanın Ģiddetini ve etkinliğini belirlemektedir. Bu
36
yüzden Enerji ve Rüzgar Kayması Ġndeksi (ESI), CAPE ve wind shear parametrelerine göre hesaplanmıĢtır. ESI indeksi Ģu Ģekilde hesaplanmaktadır:
ESI=CAPE.S CAPE: Pozitif enerji alanı S: Yer ile 6 km arasındaki tabakadaki ortalama wind shear ESI’ın birimi m 2 s -3 ’tür.
ESI ve fırtına tipinin sınıflandırması Tablo 5’te görülmektedir.
Tablo 5. ESI ve Fırtına Tipinin Sınıflandırılması
ESI ve dolu iliĢkisi 1983 ve 1985 yılları arasında, Kanada’nın Alberta Bölgesi Ġçin araĢtırılmıĢ ve aĢağıdaki Tablo 6’daki sonuçlara varılmıĢtır.
37
b. Radar Parametreleri ve Dolu YağıĢı ĠliĢkisi
Meteorolojik amaçlı radarlar oraj yapısının, geliĢiminin anlaĢılmasında en iyi takip araçlarından birisidir. Dolayısıyla dolu geliĢimi radarlar tarafından tespit edilip yağıĢ durumu da takip edilebilir. Günümüzde geliĢmiĢ radar Ģebekelerine sahip ABD gibi ülkelerde, dolu yağıĢının, 0 ile 6 saatlik zaman aralığında yakın erimli (nowcasting) tahminleri yapılabilmektedir. Bu tahminin temelini radar tarafından tespit edilen bazı parametreler üzerine kurulmuĢ olan dolu belirleme algoritmaları (Hail Detection Algorithm, HDA) kullanılmaktadır.
Bir bölge için radar yardımıyla 12 saatten daha uzun periyotlarda radarla dolu tahmini yapabilmek pek olanaklı değildir. Dolu tahmininde radar, dolu potansiyeli sayısal hava tahmin modelleriyle daha önceden tahmin edilmiĢ bölgelerdeki dolu geliĢiminin ve yere ulaĢmasının takibi amacıyla kullanılmaktadır. Radar tarama stratejisi de bu temel doğrultuda belirlenir.
Radarlar yardımıyla dolunun belirlenmesinde ilk ve en temel amaç dolu çapının veya dolu ihtimalinin belirlenmesinden önce, taranan alanda dolunun var olup olmadığının tespit edilmesi olmuĢtur. Örneğin 1976 yılında Mather ve arkadaĢları donma seviyesinin üzerindeki seviyelerde 45 dBZ ekoların görüldüğü yüksekliklerde çapı ne olursa olsun dolu taneciklerinin var olduğunu tespit etmiĢlerdir. Bu temel tespitten sonra donma seviyesi, eko değerlerini ve yükseklik değerlerini temel alan dolu tahmin grafiği 1979 yılında Waldvogel ve arkadaĢları tarafından geliĢtirilmiĢtir. Alberta bölgesinde Kochtubajda ve Gibson’un 1992 yılında yaptıkları çalıĢmalarda ortalama deniz seviyesinden itibaren 7 km yükseklikte 43 dBZ ve daha yüksek ekoların görüldüğü bölgelerde, yer seviyesine ulaĢan Ģiddetli dolu yağıĢının olduğu tespit edilmiĢtir. 43 dBZ ve 7 km (MSL) değerleri eĢik değerler olarak belirlenmiĢtir.
Diferansiyel Reflektivite (dB)
Radarlarda kullanılan dual polarizasyon tekniği orajlarda dolunun var olup olmadığının tespitinde geniĢ ölçüde kolaylık sağlamıĢtır (Al-Jumily ve arkadaĢları, 1991). Radar tarafından elektromanyetik dalga, yatay ve düĢey doğrultuda gönderilebiliyorsa bu tip radarlar dual polarizasyonlu radarlardır. Küresel özelliğe sahip yağmur damlası ve dolu tanesinin ayırt edilmesinde dual polarizasyonlu radarlar kullanılmaktadır. Diferansiyel Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|