1-Labratoriya ishi iyod krivoship-shatun mexanizmi tuzilishi va iyod parametrlarini hamda siqish darajasini aniqlash Ishdan maksad

1.l-rasm. Krivoship-shatun mexanizmi:
biok-karter; 2 — silindr; 3— porshen; 4 — porshen barmog‘i; 5 — shatun; 6 — taqsimlash shesternasi; tirsakli val; 8va 9 — o'zak podshipnik vkladishlari; 10 — maxovik




1.2-rasm. Blok-karter (a), silindr gilzasi ( b) va havo bilansovitiladigan motor silindri (d):
1 — silindr; 2 — shpilkalar; 3 — silindrlar bloki; 4— silindr gilzasi; 5 — sovituvchi qovurg'alari; 6— flanes; 7 — qistirma; 8 va 11— karter; 9 — zichlovchi rezina halqa; 10— zichlovchi mis halqa
1.3-rasm. Silindrlar kallagi:
1 va 7 — suv o ‘tadigan teshiklar; 2 — chiqarish klapanlarining uyasi; 3 — uyurma kamera kanali; 4 — kiritish klapanlarining uyasi; 5 — kallak mahkamlanadigan shpilkalar teshigi; 6— turtkich shtangalar teshigi; 8 — chiqarish kanallari; 9 — forsunka o'matiladigan teshik; 1 0 — diffuzor; 11 — uyurma kamera; 12 — klapan




1.4-rasm. Porshen (A):
1 — bobishka; 2 — halqa ariqchalari; 3 — tubi; 4 — yo'naltiruvchi qism; 5 — kesik; 6 — diffuzor osti o‘yig‘i; 7 — moy o'tadigan teshiklar; va porshen halqalari: 1 — silindr; 2— konussimon qirqimli halqa; a — kompression halqa; b, d — moy sidirgich halqalari
porshen tubiga klapanlar uchun maxsus o‘yiqlar, diffuzor osti o‘yig‘i (6) qilinadi. Tubining mustahkamligini oshirish va issiqni tarqatish uchun ba’zan ichiga qovurg’a qilinadi. Porshenning moy sidirgich halqa o'rnatiladigan ariqchasiga teshik (7) lar qilinadi. Motor ishlaganda porshenning yubkasiga nisbatan tepa qismi ko'proq qiziydi, shuning uchun zichlovchi qismning diametri yubkasidan kichikroq qilinadi va silindr devoriga jips tegishi uchun uning maxsus ariqchalariga porshen halqalari o'rnatiladi. Ba’zi porshenlarning vubkasi ellips shaklida yasaladi, ya’ni porshen barmog'i o‘qiga nisbatan tik o‘qi kattaroq bo'ladi, bu ham porshenning zichroq turishini ta’minlaydi va ishqalanishni kamaytiradi. Ba’zan porshen yubkasiga «P» nusxa yoki qiya kesik ham qilinadi. Silindr bilan porshen yubkasi orasida 0,18—0,30 mm tirqish bo'lishi kerak. Yubkasi ellips shaklli yoki kesikli porshenlarda bu tirqish 0,95—0,10 mm bo'ladi.
Porshenlar silindrlarga diametri bo'yicha tanlab o‘rnatilishidan tashqari, og‘irligi bo'yicha ham tanlab (mumkin qadar tenglab) o'matiladi. Porshen silindrga tezroq va yaxshiroq moslanishi uchun ba’zan sirtiga yupqa qalay qatlami qoplanadi. Porshen halqalari (1.4-rasm) porshenning silindrga jips tegishini ta’minlab, gazlarni silindrdan karterga o'tkazmaydi va porshenning issig‘ini qisman silindrga o'tkazadi. Porshen halqalari maxsus cho'yandan quyib yasaladi. Halqalar silindrga kirgizilmaganda ularning diametri silindr diametridan kattaroq bo'lib, kesilgan uchlarining o'rtasidagi oraliq 10—15 mm bo'ladi. Silindrga kirgizilgan halqaning uchlari (qulfi) yaqinlashib, ish vaqtida qizib cho'zilishi uchun ularning o'rtasida 0,2—0,8 mm tirqish qoldiriladi. Porshenning yuqori qismiga o'matiladigan, gazni o'tkazmaslik uchun xizmat qiladigan halqalar kompression halqalari deyiladi. Karburatorli motorlarda 2—3, dizellarda 3—4 ta kompression halqa bo'ladi. Kiritish taktida silindrga karterdan kompression halqalar bilan porshen ariqchasi orasidan moy o'tishi mumkin. Shuning uchun kompression halqalardan pastga bitta, ba’zan ikkita moy sidirgich halqalar ( b, d) qo'yiladi. Bu halqalaming sirtida ariqchasi va cho'ziqroq teshiklari bo'ladi. Halqa silindrga ensiz sirti bilan tiralganligidan kuchliroq qisiladi. Porshenning moy sidiruvchi halqalar o'matiladigan ariqchasida ham teshiklar ochiladi (1.4-rasm, 7). Motor ishlaganda moy sidiruvchi halqalar silindr devoridagi moyni sidirib, porshen teshiklari orqali karterga qaytaradi, ba’zi motorlarda bu moyning bir qismi porshen bobishkasining teshiklaridan o'tib, porshen barmog'ini moylaydi. Halqalaming juftlashadigan uchlari (qulfi) to 'g 'ri, qiya yoki zinasimon qilinadi. To'g'ri qulfli halqalar ko'proq tarqalgan. Ikki taktli motorlarda halqalaming buralmasligi va halqa uchlari silindr tuynuklariga duch kelmasligi uchun porshen ariqchasiga (qulfga) stopor vint o'rnatiladi. Halqalarni porshenga o'rnatganda ularning qulflari bir-biriga nisbatan 90—120° burib va porshen bobishkasi tepasida turmaydigan qilib joylashtiriladi, halqalaming qulflari bir tik chiziqda tursa, gaz o'tishi mumkin. Halqalaming silindrga ishqalanib yeyilishini k a m a y tir is h uchun yuqorigi halqalaming sirtiga xrom qoplanadi, silindrga tezroq moslanishi uchun esa ko 'p in ch a yupqa q o 'rg 'o sh in yoki qalay q o p lanadi (oqartiriladi). Halqalaming silindrga tezroq moslanishi, yaxshi va zich tegishi uchun ular to'g'ri burchak kesimli qUinmay konussimon, faskali yoki o'yiqli qilinadi. Bunday halqalaming pastki qirrasi silindrga tiralib, keyin buraladi va moy sidiruvchi halqa sifatida ishlab silindr devoridan moy sidiradi.