1-маърўза: Кириш

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

5 
1-ma„ruza:KIRISH. 
“ISSIQLIK 
TЕXNIKA 
O‟LCHOVLARI 
VA 
AVTOMATIK BOSHQARISH NAZARIYASI” FANINING MAQSADI VA 
VAZIFALARI. O‟LCHASH NAZARIYASI ASOSLARI. 
Reja: 
1.1.Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi, tarixi va ishlab chiqarishdagi o‟rni. 
1.2.O‟lchashlar haqida umumiy ma„lumotlar. 
1.3.O‟lchash vositalari. 
1.4.O‟lchov asboblarining tasnifi. 
1.5.Asboblarning davlat sistemasi. 
Tayanch iboralar:
Metrologiya, o‟lchashlar, o‟lchash vositasi, o‟lchash usuli, 
o‟lchash natijasi, o‟lchov vositalari, absolyut va nisbiy ulchash, sezuvchan element, 
standart namuna, karrali, unli va kogerent birliklar.
Adabiyotlar: 
1, 3, 4, 5, 7. 
1.1.Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ishlab chiqarishdagi o‟rni 
 
Xalq hujaligining barcha tarmoqlarida ishlab chiqarish jarayonlarini 
avtomatlashtirish, fan-texnika tarqqiyotining va mamlakat rivojining asosiy omili 
hisoblanadi. Avtomatlashtirish borasidagi eng ma„suliyatli ishlar esa, shubxasiz, 
muhandis–texnik xodimlar zimmasiga tushadi. 
Bugungi kun muhandislari yangi texnologiya va texnikadan foydalanishga, 
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni keng joriy etishga ishlab chiqarish 
rezervlarini aniqlash va uni jadallashtirishga qodir bo‟lishlari kerak. 
O‟lchash texnikasi xalq hujaligining barcha sohalarida fan–texnika 
taraqqiyotining muhim omillaridan biridir. Texnologik parametrlarning to‟g‟ri 
qiymatlarini avtomatik nazorat qilmasdan turib, texnologik jarayonlarni yoki 
agregatlarni to‟g‟ri boshqarib bo‟lmaydi, o‟lchov vositalarisiz esa avtomatlashtirish 
mumkin emas.
O‟lchash texnikasini ishlab chiqarishga keng joriy etish uchun har bir muhandis–
texnik xodim, qaysi soha mutaxassisi bo‟lishidan qat„iy nazar, o‟lchash 
nazariyasidan, metrologiya asoslaridan, texnologik o‟lchash usullari va vositalaridan, 
hisoblash texnikasidan, o‟lchash jarayonlarini avtomatlashtirishda foydalanish 
imkoniyatlaridan xabardor bo‟lishi zarur. Shu maqsadda talabalarga, bo‟lg‟usi 
muhandis–texnik xodimlarga «Issiqlik texnika o‟lchovlari va avtomatik boshqarish 
nazariyasi» fani o‟qitiladi. 
«Issiqlik texnika o‟lchovlari va avtomatik boshqarish nazariyasi» fanining asosiy 
maqsadi o‟lchash nazariyasining umumiy masalalari, o‟lchash uslublari, natijalar 
olish usullari va hozirgi asosiy ishlab chiqarish jarayonlarida bug‟ning texnologik 
parametrlarini avtomatik nazorat qilish va boshqarish tizimlarida o‟lchov-nazorat 
asboblarini ishlash prinsiplarini, to‟zilishini, ular bilan ishlash, natijalar olish, tahlil 
qilish yo‟llarini o‟rganishdan iborat. 

---

6 
Yangi texnologik jarayonlarni o‟lchash va avtomatik boshqarishni o‟rganish, 
zamonaviy nazorat o‟lchov asboblarini issiqlik energetikasiga qo‟llash, energetik 
jarayonlarni avtomatik o‟lchash, rostlash va boshqarish, bug‟ ishlab chiqarish 
jarayonlarini avtomatlashtirish, ishlab chiqarish rezervlarini aniqlash va ularni 
joylashtirish kabilar fanning vazifasiga kiradi.