1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Nazorat uchun savollar

1. 
   Karyerda temiryo‘1qo‘llanilganda qoplama jinslarni ag‘dar- maga joylashtirish uchun qanday uskunalar yordamida amalga osliiiiladi.
   
2. 
   Ag'darmadagi ekskavatorning bajaradigan ishi necha sxemada
   

tashkil etinishi mumkin?

3. 
   Ag‘darma tupigining to‘xtovsiz va samarali ishlashi nimaga teng bo‘ladi?
   
4. 
   Mexanik cho‘michli ekskavator bilan ag‘darma hosil qilish
   

sxemasini tushuntiring.

5. 
   Buldozer bilan ag'darma hosil qilish sxemasini tushun­ tiring.
   

56 –Mavzu : Buldozerlar yordamida ag`darmalar hosil qilish.
Qoplamajinslarniotvalgaavtotransportdatashilgandaotvalhosilqilishbuldozerbilanamalgaoshiriladi.

Otvalniikkiusulda - chekkayokimaydonusullaridato’ldiriladi. Chekkausulidaavtoag’dargichkonjinslariniishfirintibo’yichpog;onaustkiqirrasidanbevositaqiyyaliktekisligigayokiundan 3-4 m masofadato’kiladi. Shundanso’ngjinslarbuldozoryordamidaotvalpog’onasiqiyaliktekisligigasuribjoylashtiriladi.

Maydonliusuldaavtoag’dargichlarqoplamajinslarniotvaliningbutunustkimaydonigato’kiladi. Buldozerotvalustinitekislabkeginotvalmaydoninikatokbilanzichlaydi. Shundanso’ngotvalgayangiqatlamto’kiladi. Birinchiusuldaotvalhosilqiligandaotvalpilanda (gorizontal) ikkinchiusuldaesavertikalbo’yochrivojlanibboradi.
Chekkausuldabuldozorbilanotvalhosilqilishdatekislashvayo’lishlarikambo’lganligisabablibuusuliqtisodiyjihatdanmaqsadgamuvofiqbo’ladi. Maydonliusuldabulldozer bilanotvalhosilqilishdakam, asosanmustahkamligikichikyumshoqjinslarniotvalinihosilqilishdafoydalaniladi.
CHekkaotvalhosilqilishusuliqo’lanilganotvalpog’onasiuskiqirrasidaxavsizliknitaminlashuchunyog’ochyoki metal tirgaklar (avtomobilorqag’ildiragiuchun ) o’rnatiladi. (ayrimhollarda 0.5-0.8 m, kengligi 2-2.5 m bo’lganjinsuyumlarihosilqilinadi). Bundantashqari, bulldozer otvaliustkimaydonimarkazitomon 4-5 giradusqiyalikkaegabo’lishilozim. Tekisjoydahosilqilinganbuldozorotvalibalabdligiqttiqjinslaruchun 30-35 m, qumtoshlaruchun 15-20 m, suztuproq (gillar) uchun 10-15 m nitashkilqiladi. Tog’ yonbag’rikaryerdahosilqilganbuldozorqtvallarivalandligi 150 m undan ham balandbo’lishimunkin. Bundaysharoitdaishchilarvauskunalarnixavsizliginitaminlashuchunmaxsustadbirlarishlabchiqadi. Buldozerotvaliodardauchtauchskadaniboratbo’aldi.(40.1-rasm)


40.1-rasm Buldozerotvalningsixemasi
- tartib bo’yicha otval frontininguzunligi, -to’kish uchastkasi, -tekislash uchaskasi – rezev uchastkasi.

Birinchiuchastkadaqoplamajinslarnito’kishishlari, ikkinchisidaotvalustinitekislashishlariolibboriladi, uchinchiuchaskaesaehtiyot (rezev) uchastkahisoblanadi. Otvalhosilqilishgazaruzbo’lganmaydonyuzasiquydagiifodaorqalianiqlanadi:

= ,
Bunda otvalga joylashtirilishi lozim bo’lgan qoplama jinslar hajmi, ;
-jinslarni otvalda maydalanishning qoldiq koeffitsiyenti =(1.1-1.2); - otval balandligi, m otval maydonidan foydalanishni hisobga olishkoeffityenti (bittapog’onabo’lganda =0.8-0.9; ikkita pog’ona bo’lganda 0.6-0.7)
Jinslarnito’kishfrontininguzunligiquyidagiformiladantopiladi:

= m

Bunda –bir vaqtda qoplama jinslarniotvalgato’kadiganavtoag’dargichlarsoni; =18-20-ish front bo’yicha avtoagdargichlar band qiladigan tilik (polosa) kengligi, m

= ,
Bunda; - bir soat davomida qoplama jinslarni otvalgato’kadiganavtoag’dargichlarsoni; = 1.5 2 avtoag’dargichning yukni to’kishga va manyovrga sarflaydigan vaqt davomiligi. Min.

Bunda karyerning qoplama jins bo’yicha soatlik unumdorligi, ; =1.25-1.5- karyerning notekis ishlash koeffisiyenti reys davomida avtoag’dargichlar bilan tashiladigan qoplama jins hajmi, Otval ish fironti uzunligi quydagi formiladan topiladi;
=3 m
Buldozerningishchiparki;

Bunda Buldozer bajaradigan smenalik ish hajmi, Buldozerning smenalik unumdorligi,
=
Bunda davomiligi, soat; 0.5-0.7 otval qoplama jins bilan to’lganlik darajasini hisobga olish koeffityenti.
Otvaldagibuldozerlarniinveltalperki;
=
Bunda 1.3-1.4 buldozer invertar parki koeffityenti.