1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Jinslar	Kch.k	kk.t
ke
Qum,supes, yengilglina	1.1-1.18	1-1.1	0.95
Qo’ng’irvatoshko’mir, zichglina, bo’shoqglinaslaneslari, bo’r	1.15-1.3	0.95-1.1	0.8
Zichglinaslaneslar, mergel, bo’shoqqumtoshlar	1.25-1.35	0.85-1	0.75
Ohaksementidagiqumtoshlar, bo’shoqohaktoshlar	1.3-1.45	0.8-1	0.65
Temirsimonvakvarssementidagiqumtoshlar, qattiqohaktoshvadolomitlar	1.45-1.5	0.75-0.9	0.55

Вir cho’michli ekskavatorlarning sikl davomiyligi ekskavatorlarning konstruktiv parametrlari, qazib-yuklanayotgan jinslarning fizik-mexanik xossalari, kon massasining maydalanganlik darajasi kabi qator omillarga bog’liq bo’ladi.

Ekskavatorlarningekspluatatsionunumdorligiishvaqtidanfoydalanishkoeffitsiyentinihisobgaolganholdaaniqlanadi. Ushbukoeffitsiyentningqiymatibirdankichikbo’ladi. Chunkiekskavatorba’zibirtexnologikvatashkiliysabablargako’ra, ishvaqtidanto’liqfoydalanaolmaydi (smenaniqabulqilishvatopshirishgaketganfarq, nazoratvauzellarnimoylashvaqti, transport vositasinikutishvaqtlaridaekskavatorishlamaydi). Shuninguchunekspluatatsionunumdorliktexnikaviyunumdorlikdankambo’ladi. Ekspluatatsionunumdorlikbirsmena, birsutka, bir oy vabiryiluchunhisoblanadi. Oylikvayillikunumdorliknianiqlashdaekskavatornita’mirlashvaqtihisobgaolinadi.

Ekskavatorningsmenaliktaxminiyunumdorligiquyidagiifodabo’yichaaniqlanadi:

Bunda -smena davomiyligi, soat; –ekskavatordan vaqt bo’yicha foydalanish koeffitsiyenti, uningqiymatlari26.3-jadvalda keltirilgan.

26.3-jadval
Ekskavatordanvaqtbo’yichafoydalanishkoeffitsiyentiko’rsatkichlari

Transport turlari	Transport vositasinikavjoygayetkazishsxemasi
Temiryo’l	Tupikli bir yo’nalishda (сквозное)	0.5-0.65; 0.7-0.8
Avtomobil	Tupikhalqasimon	0.55-0.65; 0.65-0.75
Konveyer	Uzluksiz	0.75-0.85
Jinslarniotvalgacho’michdaeltish	-	0.8-0.9

Ekskavatorlarningyillikekspluatatsionunumdorligiquyidagiifodaorqalianiqlanadi:

Bunda -ekskavatorning bir yilda ishlash kunlari; -bir sutkadagiekskavatorishsmenalari (ko’pchilikkaryerlarda =3).
Ekskavatorningbiryildagiishlashkunlarikaryerdaqabulqilinganishrejimiga (yildavomida, mavsumiyvaboshqalar) bog’liqbo’lib, uzlukliishrejimida (dam olishkunlarihisobgaolinganda) =240-250, uzluksiz ish rejimida (dam olish kunlarisiz ishlaganda) esa, =280-290 kunni tashkil etadi.
Ko’mirvarudakaryerlaridaЭКГ-4.6 , ЭКГ-8и , ЭШ-15/90 rusumliekskavatorlarningyillikunumdorligitartibbo’yicha 1200-1400 , 2000-2500 , 3500-3600 ming m³nitashkilqiladi.

58. Mavzu Avtomobil va konveyer transportida ag‘darma hosil qilish texnologiyasi

Qoplama jinslarni ag‘darmaga avtotransport da tashilganda ag‘darm a hosil qilish buldozer bilan amalga oshiriladi. Ag‘dar- mani ikki usulda - chekka yoki maydon usullarida to ‘ldiriladi. Chekka usulida avtoag‘dargich kon jinslarini ish fronti bo‘yicha pog‘ona ustki qirrasidan bevosita qiyalik tekisligiga yoki undan 3- 5 m masofada to‘kadi. Shundan so‘ng jinslar buldozer yordamida ag‘darma pog‘onasi qiyalik tekisligiga surib joylashtiriladi. Maydonli usulda avtoag‘dargichlar qoplama jinslarni ag‘darmaning butun ustki maydoniga to'kadi. Buldozer ag‘darma ustini tekislagandan keyin ag‘darma maydoni katok bilan ziclilanadi. Shundan so‘ng ag‘darmaga yangi qatlam to‘kiladi. Birinch usulda ag‘darma hosil qilganda ag‘darma planda (gorizontal), ikkinchi usulda esa, vertikal bo‘yicha rivojlanib boradi.
Qoplama jinslarni konveyer bilan tashishda ag‘darma. odatda, konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi uskuna yordam ida amalga oshiriladi.
Konsolli ag'darma hosil qiluvchi uskuna mustaqil harakatlana oladigan (yuraoladigan) va buriladigan platformaga o‘rnatilgan bir tayanchli metall ferma ko‘rinishida bo‘ladi. Karyerlarda asosan odimlovchi va rels —odimlovchi yurish mexanizmiga ega bo‘lgan konsolli ag‘darma hosil qiluvchi uskunalardan foydalaniladi. Shuningdek, G erm aniya Fedcrativ Respublikasida ishlab chiqariladigan gusenitsali ag‘darma hosil qiluvchi uskunalar ham karyerlarda qo‘llaniladi.
Konsolli ag'darm a hosil qiluvchi uskunalar bilan ag‘darm a hosil qilish quyidagi jarayon va operatsiyalardan tashkil topadi: jinslarni qabul qilish, tashish va agbdarmaga joylashtirish, ag‘darma ustki maydonini tekislash, lentali konveyerlarni surish.
Ag‘darmadagi lentali konveyerlar, lentali konsolli ag‘darma hosil qiluvchilar agbdarma texnologik uskunalari hisoblanadi.
Lentali konsol ag‘darma hosil qiluvchi uskuna qoplama jinslarni ag‘darma konveyer transportidan qabul qilib olib, ag‘darmaga
joylashtiradi (to‘kadi). Ag'darma tupikining jinslarni qabul qilish qobiliyatini oshirish maqsadida ag‘darm a konveyerlari bilan konsolli ag‘darma hosil qiluvchi o ‘rtasiga lentali qayta yuklovchi uskuna o‘matilishi mumkin.
Qoplama jinslar ag'darmaga bir yoki ikki yams bo‘yicha to ‘kilishi mumkin. Agar jinslar agkdarm aga ikki yams bo ‘yicha to ‘kiladigan bo‘Isa. dastlab birinchi ostki yams jinslar bilan to‘ldiriladi, ikkinchi ustki yams esa konsolli ag‘darma hosil qiluvchi uskunaning orqaga qaytishida (ag‘darma konveyerini surmasdan) hosil qilinadi. Ag‘darma kirmasiga (zaxtxlkasiga) qoplama jinslar ag‘darm a hosil qiluvchi uskuna konsiolining gorizontal tekislik bo ‘yicha burilishi orqali to‘kiladi. Konsolli ag‘darma hosil qiluvchi qo‘llanilganda ag‘darma ish fronti parallel yoki yelpig‘ichsimon sxemada rivojlanishi mumkin. Ag‘darm a ustki maydoni buldozer bilan tekislanib, undagi lentali konveyerlar tum odozer deb ataluvchi mashina yordamida yangi o‘zanga suriladi. Konsolli ag‘darma hosil qiluvchi uskuna yordamida hosil qilingan ag‘darma pog‘onasi balandligi kon jinslarining fizik-mexanik xususiyatlari va konsolli ag‘darm a hosil qiluvchi uskunaning chiziqli o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lib, qoplama jinslarni ikki yams bo‘yicha to ‘kilganda 50-70 m (jinslar qum q bo‘lganda) va 35-40 m ni (jinslar namligi yuqori bolganda) tashkil etadi.
Ag‘darma kirmasi kengligi ag‘darma hosil qiluvchi uskunaning chiziqli o‘lchami va jinslarning mustahkamligiga bogiiq.