35
taqsimlash ham borgan sari yanada keng rivoj topadi. Mablag‘larning о‘tkazib
turilishi esa moliyaviy resurslardan talab va taklifdan kelib chiqqan holda
foydalanishni nazarda tutadi.
Moliya bozorining rivojlanishi munosabati bilan milliy iqtisodiyotni
rivojlantirish va umumdavlat ehtiyojlarini qondirish uchun aholi, korxona va
tashkilotlarning pul daromadlari va jamg‘armalarini jalb etish zarur. SHu munosabat
bilan Davlat obligatsiyalari va xazina biletlarini chiqarish ham davlat resurslarining
hajmini kо‘paytiradi.
Moliyaviy siyosat real moliyaviy imkoniyatlarni hisobga olgan holda ishlab
chiqilishi va tatbiq etilishi zarur. Sarflar (xarajatlar) moliya resurslarining
kо‘payganidagina о‘sishi mumkin. Bu, eng avvalo, ishlab chiqarishni
moliyalashtirishni bildiradi. Iqtisodiy va moliyaviy siyosatning hamma tadbirlari,
bir tomondan, aholiga о‘z daromadlarini oshirish imkoniyatini berish, ikkinchi
tomondan esa tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirpsh
uchun maqbul sharoitlarni
yaratishga qaratilishi kerak.
Moliyaviy siyosatning tubdan о‘zgarishiga mos ravishda moliya mexanizmi
ham qayta qurilmog‘i lozim. Moliya mexanizmini qayta qurishning maqsadi bozor
munosabatlari asosida ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligiga uning ta’sirini
kuchaytirish, moliya resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishni
ta’minlashdir. Moliya mexanizmini qayta qurish negizida korxona, tashkilotlar
ishining yakuniy natijalarini yaxshilash uchun xо‘jalik tashabbuskorligi va
mas’uliyatini butun choralar bilan kuchaytirish talab qilinadi.
Bozor iqtisodiyotida korxonalarning ishlab chiqarish omillaridan iloji boricha
yaxshiroq foydalanishdan manfaatdorligini oshirish
uchun alohida moliyaviy
uslublardan foydalanish zarurati yо‘qoladi. Bozor raqobati korxonalarni ishlab
chiqarish samaradorligi, moliyaviy resurslardan foydalanish ustidan ichki xо‘jalik
moliya nazoratini chuqurlashtirish haqida doimo g‘amxо‘rlik qilishga majbur qiladi.
SHu bilan bir vaqtning о‘zida davlat tomonidan bozor munosabatlarini moliyaviy
boshqarishning ahamiyati ham oshadi.
Moliyaviy boshqarish korxonalarga soliq solish, qо‘shimcha soliqlarni
(masalan, eksport va import solig‘ini) kiritish, mehnatkashlar daromadlariga soliq
solish, maqsadli dasturlarni moliyalashtirish vositasida amalga oshiriladi. Xо‘jalik
shartnomalari ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifat parametrlarini buzganlik
uchun, atrof-muhitni muhofaza qilish bо‘yicha talablarning
sanitariya norma va
qoidalariga rioya qilmaslik uchun moliyaviy jarimalar tizimiga talabchanlik
oshiriladi.
Davlat byudjeti va byudjetdan tashqari maqsadli jamg‘armalar oldidagi
moliyaviy majburiyatlarni о‘z vaqtida bajarmaslik yoki tо‘liq bajarmaslik, foyda va
boshqa soliq solish ob’ektlarini yashirganlik uchun jarima (sanksiya)larning darajasi
va miqdori kuchaytiriladi. Auditorlik moliya nazorati keng rivoj topmog‘i lozim.
Aholiga ijtimoiy xizmat kо‘rsatishni yaxshilash maqsadida ijtimoiy soha
muassasalari va tashkilotlarida yangi xо‘jalik mexanizmi joriy etilgan. Ijtimoiy soha
muassasalariga pulli xizmat kо‘rsatish, xо‘jalik faoliyati bilan shug‘ullanish, olingan
daromadlarni mustaqil tasarruf etish huquqi berilgan.
Davlat moliya mexanizmiga tub о‘zgarishlar kiritildi. Davlat byudjeti
36
daromadlarini shakllantirish soliq asosiga о‘tkazildi, byudjet buromadlari tarkibi va
byudjetdan moliyalashtirish tizimi butunlay о‘zgardi. Byudjetdan tashqari
jamg‘armalar tizimi keng tarqaldi. Bozor munosabatlarining rivojlanishi mulkiy va
shaxsiy sug‘urtani tashkil etish va boshqarish sohasida ijobiy natijalarga olib keldi:
kooperativ (shirkat) sug‘urtasi rivojlanyapti, aksionerlik sug‘urta
jamiyatlari
vujudga kelyapti, sug‘urtaning yangi turlari paydo bо‘layapti.
Moliya mexanizmini qayta qurish jarayoni tegishli bazani (asosni) yaratish
bilan birga sodir bо‘layotir. Oxirgi yillarda moliyaviy faoliyatning huquqiy
asoslarini yaratadigan qator qonunlar va boshqa me’yoriy hujjatlar qabul qilindi.
Dostları ilə paylaş: