1. Osnioko düzənliyi landşaftı Afrika dağlarında ekspozisiyon landşaftlar

4.Mərkəzi Avstraliyanın landşaftları
Dünyanın ən kiçik və eyni zamanda qədim materik Avstraliya edir. Bu planetin cənub yarımkürəsində yerləşir və biz ayıran İndoneziya buzlu Antarktika və ekvator arxipelaqı demək olar. Qeyri-adi və nadir də Avstraliya ərazi var. bu torpaq iştirak edən bütün dünyanın hər hansı başqa cür çarpıcı landşaftların var ki, deyirlər.
Avstraliya ştatını özündə birləşdirən Mərkəzi Avstraliya quraq iqlimi olan geniş ovalıq regiondur. Mərkəzi Avstraliyanın çox hissəsini səhralar (Tanami, Simpson və Böyük Viktoriya) tutur. Onlar tikanlı kolluqlardan (skreblendlərdən) ibarət olan yarımsəhralarla əhatə olunmuşdur. Regionun mərkəzində bir neçə dağ massivi yüksəlir. Onlara Alis-Sprinqs şəhərindən qərbdə uzanan Мак-Donnell və Uluru (Ayers-Rok, 867 m) zirvəsindən cənubda yüksələn Masqreyv dağ silsilələri aiddir.
Şimalda yarımsəhralar savannalara keçir, onlar da rütubətli tropik meşələr, sahilboyu ərazilərdə bataqlıqlarla əvəz olunur. Cənub vilayətlərində ovalıqlar üstünlük təşkil edir, onların relyefini sıx tropik meşələrlə örtmüş Flinders dağ silsiləsi pozur. Dağ massivinin şərqində və qərbində böyük göl çökəklikləri yerləşir. Eyrz Torrens, Blans, Qerdner və From gölləri ilin çox hissəsində duz qatı ilə örtülür, yalnız zaman-zaman su ilə dolur. Materikin ən böyük gölü olan Eyr okean səviyyəsindən 16 m aşağıda yerləşir. Onun sutoplayıcı hövzəsinin sahəsi 1 mln. km2-dir. Ayrı-ayrı vaxtlarda göldə su səthinin sahəsi 9 min km2-ə çatır.
Avstraliyanın ən böyük çayı Murrey bu ərazidən keçərək Adelaidadan şərqdə okeana tökülür. Cənubi Avstraliya ölkənin ən quraq ştatı hesab olunur. Subtropik qurşağın mövcud olduğu sahilboyu ərazilərdə yağıntılar çox düşdüyü halda, daxili rayonlarda arid iqlim hakimdir və illik yağıntının miqdarı 300 mm-dən az olur. Şimal ərazisinin çox hissəsində də isti və quru iqlim üstünlük təşkil edir. Lakin ştatın sahilboyu ərazilərində il ərzində leysan xarakterli 1800 mm-ə qədər yağıntılar düşən rütubətli tropik iqlim hakimdir. Yağıntıların əsas hissəsi noyabrdan aprelə qədər davam edən musson mövsümündə düşür. Hər iki ştatın quraq rayonlarında şərait imkan verən ərazilərdə iri buynuzlu mal-qara və qoyun saxlanılır. Cənubi Avstraliyanın cənubunda daha məhsuldar torpaqlar buğda, arpa, yulaf, meyvə-tərəvəzdən yüksək məhsuldarlıq əldə etməyə imkan verir.
Barossa vadisində inkişaf etmiş suvarma sistemləri yaradılması ilə əlaqədar ölkədə ən çox üzüm toplanır. Avstraliyada şərabçılıq sənayesi son 20 ildə intensiv inkişaf etdirilir. Ölkədə istehsal edilən yüksək keyfiyyətli şərab dünyanın bir çox ölkələrinə ixrac edilir. Şimal ərazisinin sahilləri boyu tropik meyvə və tərəvəz, o cümlədən sitrus bitkiləri və banan yetişdirilir. Avstraliyanın yüksək səmərəli kənd təsərrüfatı təkcə ölkənin ərzaq məhsullarına olan tələbatını tam ödəmir, həm də ət, süd, pendir, yun, həmçinin buğda, şərab və meyvə ixracında dünyada aparıcı yerlərdən birini tutmasına imkan verir. 

Qitənin coğrafi mövqeyi nə, belə ki, müəyyən etmək başlamaq üçün. Bu cənub yarımkürəsində şərq hissəsində yerləşir, bu tropik və subtropik zonaları boyunca uzanır. Indian və Sakit Oceans suları ilə yuyulur, eləcə də ona bitişik olan dənizlərin çox. 7.659.861 kvadrat kilometr sahəsi qitə. Avstraliya dəqiq koordinatları onun bitir tərəfindən müəyyən edilir. Cənubda Cape South East Cape, 43 ° S. w. Cape York, 10 ° S. - şimal w. şərqdə - Cape Byron, 154 dərəcə. və s. qərbdə - Cape dik Point, 114 dərəcə. . Yeni Qvineya və Tazmanya - sairə Avstraliya böyük, o cümlədən çoxsaylı adaları ilə əhatə olunur. Həmçinin burada məşhur Great Barrier Reef mercan unikal cins ibarət deyil.

Avstraliya, əsasən, düzənlik ərazidir. Bu materikdə cavan dağlar yoxdur. Ma- terikin sahil xətləri litosfer tavasının sərhədi ilə üst-üstə düşmür. Ona görə də Avs- traliya seysmik cəhətdən daha sabitdir. Materikdə fəaliyyətdə olan vulkan yoxdur.
Avstraliyanın böyük hissəsi qədim platformadır. Əvvəllər dağ olmuş ərazilərin platformaya çevrilməsi prosesi milyon illəri əhatə edir. Dağlar öz seysmik fəallığını itirir, tədricən dağılır, hündürlüyü azalır və onlar düzənliyə çevrilir.
Materikin qərb hissəsində Avstraliya platformasının bünövrəsi qalxmışdır, bu- rada çökmə süxur örtüyü yoxdur və kristallik bünövrə səthə çıxır. Qalxanlar üçün filiz faydalı qazıntıların Yer səthinə yaxın yerləşməsi səciyyəvidir. Qərbi Avstra- liyada böyük miqdarda dəmir filizi, qızıl və nikel çıxarılır.
Avstraliya platformasının əyilmə zonalarında çökmə süxurlar toplanmışdır. Litosfer tavalarının bu hissələrində kristallik bünövrə çox dərində yerləşir.
Mərkəzi Avstraliyanın relyefində plato və yastı yaylalar üstünlük təşkil edir. Onlardan ən nəhəngləri Böyük Qumlu və Böyük Viktoriyadır. Yaylaların yaranmasında küləyin (eol) fəaliyyəti və arid-denudasiya prosesi əsas rol oynayır.
5.Subtropik enlikdə sektorluq differensiyası
Subtropik iqlim qurşağı -dünyanın tropik iqlim qurşağının şimal və cənubunda 23,5 °paralellərində yerləşən Xərçəng tropiki və Oğlaq tropiki ilə məhdudlanmış coğrafi ərazilərdir.Əsasən şimal və cənub yarımkürələrində 36° və 44° paralelləri arasındakı əraziləri əhatə edir. Lakin, iqlim tipi bu paralellərdən kənarda da müşahidə edilə bilər.Keçid iqlim tipi olduğuna görə özünəməxsus iqlim xüsusiyyətləri yoxdur. Yayda tropik hava kütlələri hakim olduğuna görə hava isti və quru, qışda isə mülayim hava kütlələri hakim olduğuna görə hava rütubətli və sərin olur. Fəsillər aydın seçilir. Temperatur amplitudu yüksəkdir. Avrasiyamaterikində bir-birindən fərqlənən 4 tipə ayrılır
Keçid iqlim qurşağıdır, öz hava kütləsi yoxdur. Yayda tropik hava kütləsi, qışda isə mülayim hava kütləsi daxil olur. Yayda tropik hava kütləsi daxil olduğuna görə hava isti və quru (yağıntısız), qışda isə mülayim və rütubətli olur. Suvarma yayda aparılır. Fəsillər aydın seçilir. Azərbaycan, Özbəkistan, İran və s. Bütov zolaq əmələ gətirir. Türk dünyası daha çox subtropik və mülayim iqlim qurşağında yaşayır