1. Qiyal haqqında ulıwma túsinik Qiyal hám oniń fiziologik tiykari haqqinda túsinik. Qiyaldiń túrleri hám protsessleri

2.Qiyal hám oniń fiziologik tiykari haqqinda túsinik.
Insanniń Jer júzindegi jasawshi birde-bir tiri janǵa say bolmaǵan sipati - jańaliq jaratiw‘ qábiletin úyrenip, insan psixikasiniń jáne bir takrarlanbas hadiysesi menen toqnasamiz. Oniń mazmuni insanniń o`ziniń sanasinda real dunyada ele bar bolmaǵan obrazdi jaratiwdan ibarat, bunday obrazdiń jaratiliwi ushin o`tmish tájriybesine súyeniwge tuwra keledi. Qabil etiw, este saqlaw hám oylaw menen bir qatarda insan o`miri dawamindaǵi xizmetinde qiyal hám áhmiyetli orin iyeleydi. Qiyal biliw protsessi bolip, onda hádiyseler baylanisli tárizde sáwlelenedi. Sáwlelendiriwdiń qurali sipatinda qabil etiw obrazlari, este saqlawdiń eleslerinde ko`rinedi. Oylaw siyaqli qiyal hám o`tmish tájriybesin qayta islew menen jańa bilimlerdi jaratiwǵa qaratilǵan. Solay etip, qiyal- bul real faktti sáwlelendiriwshi eleslerdi, qayta dúziw hám sol tiykarinda jańa eleslerdi jaratiw protsessi. Qiyal – bul obraz, ko`z aldina keltiriw yaki ideya formasindaǵi jańaliq jaratiwdiń psixik protsessi.
Qiyal obrazlari qabil etiw obrazlari hám este saqlaw eleslerinen olarda insan ele duslaspaǵanlarin aniqlaw hám sol quramda boliwi menen pariqlanadi. Bular insan ko`z aldinda bolmaǵan hám boliwi múmkin bolmaǵan hadiyseler, daliller, waqiyalar esaplanadi. Qiyal obrazlari o`zinde júz beriwi múmkin bolǵan, kútilgen waqiya hám hádiyselerdi nazerde tutiwi múmkin. Soniń menen birge, qiyalda payda bolǵan jańaliq barqulla haqiyqattanda bar bolǵanlar menen ol yaki bul dárejede baylanisli boladi. Qiyal
obrazlari qabil etiw obrazlarina, sonday-aq, qiyalda tereń o`zgerislerge ushiraytuǵin este saqlawdiń eleslewlerine de tayanadi. Insanniń individual rawajlaniwi protsessinde qiyal oylaw menen úzliksiz baylanista qáliplesedi. Qiyal obrazlarin dúziw insan aqiliy rawajlaniwiniń joqari dárejesinde ǵana ámelge asiwi múmkin.
Ko`p jaǵdaylarda qiyal jańa sheshimlerdi tabiw zárúrligi tuwilǵanda, yaǵniy háreketten ozip ketken jaǵdayda sáwleleniwi talap etilgen mashqalali jaǵdaylarda júzege keledi. Qiyaldiń nátiyjesinde insan keleshekti aldinnan ko`re aladi hám o`z minez-qulqin basqaradi, do`gerek átirapti do`retiwshilik penen o`zgertedi. Qiyal-miynet xizmetinde qáliplesken psixik aktivliktiń arnawli tárizde insan tárepinen sáwleleniwi. Qiyal faktlerdiń aldinnan sáwleleniwin táminleydi, bunda o`tmishtiń kelejektegi proeksiyasi
jaratiladi. Qiyal insanǵa hár túrli jaǵdaylarda jol tabiwǵa hám tuwridin-tuwriámeliy ishárekettiń aralasiwisiz máselelerdiń sheshiliwine imkaniyat jaratiwshi ko`rgizbeli-obrazli oylawdiń tiyari bolip xizmet etedi. Qiyal obrazlari tek ǵana insanda bar bolǵan real álem obrazlariniń ayriqsha táreplerin qayta islep shiǵiw joli menen jaratiladi. Qiyaldiń xizmeti insanniń ishki keshirmeleri hám oniń erk háreketlerin analizlew menen baylanisli Qiyaldiń fiziologiyaliq tiykari nerv baylanisin Ulıwma lastiriw, olardiń jemiriliwi, qaytadan toparlarǵa qosilip, jańa sistemaǵa birigiwi, o`tmish tájriybesinde qáliplesip bolǵan waqitsha baylanislar jańa uyǵinlasiwlariniń payda boliwinan ibarat. Bunda bar bolǵan waqtinshaliq baylanislardińápwayi jaǵdayda Ulıwma lasip jańaliqtiń jaratiliwina alip barmaydi. Jańalińtiń jaratiliwi aldinnan bir-biri menen baylanispaǵan waqitshaliq nerv baylanislarinan payda bolǵan uyǵinliqti talap etedi. Qiyal protsessi eki xabarlawshi sistemaniń birgeliktegi xizmetinen ibarat. Bunda ekinshi xabar sistemasi – so`z úlken áhmiyetke iye boladi.
Barliq ko`rgizbeli obrazlar ol menen úzliksiz ráwishte baylanisli. So`z qiyal obrazlariniń payda boliw deregi bolip xizmet qiladi, olardiń quraliw jollarin baqlaydi, olardi saqlap qaliw, bekkemlew, o`zgertiw qurali esaplanadi. Qiyal barqulla faktlerden shetke shiǵiw , biraq qálegen jaǵdayda qiyaldiń deregi-obektiv fakt esaplanadi. Insan o`mirinde qiyal qatar arnawliwaziypalardi orinlaydi. Olardan birinshisi fakttiń obrazlarda sáwleleniwi hám máselelerdi sheshiwde olardan paydalaniw imkaniyatina iye
boladi. Qiyaldiń bul waziypasi oylaw menen baylanisli bolip, oǵan organik tárizde kiritilgen. Qiyaldińekinshi waziypasi emotsional jaǵdaylardi basqariwdan ibarat. O`ziniń qiyali járdeminde insan azǵana bolsada, ko`p ǵana mútájliklerin qanaatlandiriw, oniń nátiyjesinde júzege kelgen zoriǵiwdi kemeyttiriwge imkani boladi. Úshinshi waziypasiqiyaldiń insan biliw protsessleri hám jaǵdaylari, bular qabil etiw, diqqat, este saqlaw, so`ylew hám sezimlerdi iqtiyarli basqariwdaǵi qatnasi menen baylanisli.
To`rtinshi waziypasi hárekettiń ishki rejesiniń qáliplesiwi-obrazlardan paydalanip,
olardi sanada orinlaw uqipliqlarinan ibarat. Besinshi waziypasi-bul xizmetti rejelestiriw hám dástúrlew, bunday dástúrlerdi dúziw, olardiń qátesiz boliwi, eo`rsetiw protsessin bahalaw.
Qiyaldiń járdeminde biz organizmimizdiń ko`plegen psixofiziologik jaǵdaylarin basqaramiz, boliwi múmkin bolǵan xizmetke iykemlestiriwimiz múmkin. Insanniń erkli jol menen qiyaldiń arqasinda organik protsesslerge tásir ko`rsetiwi, dem aliwi, tamir uriw tezligi, qan basimi, dene temperaturasin o`zgertiw múmkinshiligin tastiqlawshi dáliller belgili. Mine usi dáliller autotreningler o`tkerilgende o`z tastiyǵin tapqan.