1. Qiyal haqqında ulıwma túsinik Qiyal hám oniń fiziologik tiykari haqqinda túsinik. Qiyaldiń túrleri hám protsessleri

5. Qiyaldiń individual o`zgeshelikleri hám rawajlaniwi.

Qiyaldiń individual o`zgeshelikleri adam qiyaliniń rawajlaniw dárejesi hám ko`p paydalanatuǵin obrazlar tipine qarap ayirmashiliqlarinda ko`rinedi. Qiyaldiń rawajlaniw dárejesi o`tmishtegi tájriybe maǵliwmatlarindaǵi obrazlardiń jarqinliǵi hám tereńliligi esabinan qayta islew, sonday-aq, bul qayta islew nátiyjeleriniń jańaliqliǵi hám ańlanǵanliǵi menen xarakterlenedi. Qiyaldiń kúshli hám tolaq boliwi qiyaldaǵi zatlardiń haqqiyqatqa tuwra kelmewi hám siyqirli obrazlar, misali, siyqirli erteklerdiń avtorlarinda ańsat bahalanadi. Qiyal rawajlaniwiniń kúshsizligi to`men dárejede qayta isleniwi menen

aniqlanadi. Qiyal rawajlaniwiniń kúshsizligi belgili sharayatti ko`rgizbeli ko`z-qaras tájriybesin talap etiwshi loikaliq máselelerdi sheshiwde qiyinshiliqlarǵa sebep boladi. Qiyaldiń jeterli dárejede rawajlanbawi emotsinal tárepten bay hám hár tárepleme o`mir keshiriw múmkin emes.
Adamlar qiyal obrazlariniń jarqinliǵi dárejesine go`re, aniǵiraq pariqlanadi. Ayrim adamlar qiyal obrazlariniń júdá kúshliligi, al basqalar, júdá hálsiz ko`z-qaraslari menen pariqlanadi. Qiyal rawajlaniwiniń joqari dárejesin do`retiwshilik penen shuǵillaniwshilar - jaziwshi, xudojnik, muzikant hám alimlarda ko`riwimiz múmkin.
Adamlar ortasindaǵi qiyal o`zgesheliklerinde azli-kem pariqlar ajratiladi. Qiyal tárepinen jaratilǵan obrazlar tiykarinda seziwler túrine baylanisli túrde ádette,
obrazlardiń ko`riw, esitiw, motorli hám ko`riw-esitiw-háreket tipleri ajratiladi. Qiyal tipleri sap halinda júdá kem ushirasadi, adamlar ko`bnese qiyaldiń aralas tipine iye boladi, sebebi turmista bir waqittiń o`zinde ko`riw, esitiw hám motorli seziwlerge súyenemiz. Bunda qiyal tipleriniń birinińústinligi baqlanadi. Hár túrli adamlarda qiyal, olardiń kásibine hám joqari bolǵan mútájliklerine qarap belgilenedi.
Insan rawajlanǵan qiyal menen tuwilmaydi. Oniń rawajlaniwi ontogenezde payda boladi hám sońinan qiyal obrazlariniń jaratiliwi ushin material bolip xizmet etetuǵin ko`zqaraslar zapaslariniń toplaniwin talap etedi. Qiyal tálim-tárbiya protseessinde, sonday-aq , oylaw, este saqlaw, erk hám seziwler menen birgelikte shaxs rawajlaniwi ushin úzliksiz baylanista rawajlanadi.
Qiyaldiń birinshi ko`rinisi qabil etiw protsessi menen baylanisli. Qabil etiw hám qiyal ortasindaǵi baylanisti, bala oyinindaǵi ko`z-qaraslardan qarasaq aldin qabil etilgen figuralardi qiyalinda o`zgertken halda qayta isley baslaǵaninda ko`rinedi. Stulchik samalyotqa, kishkene quti rolge aylanadi.
Qiyal rawajlaniwinińáhmiyetli basqishi balaniń endi so`ylep kiyatirǵan dáwiri menen baylanisli. So`ylew balaniń qiyalinda tek ǵana obrazlardi emes, bálkim abstrakt ko`zqaras hám túsiniklerdi de úyrenip aliwǵa imkan beredi. So`ylewdi úyreniw basqishi balaǵa zatlardi bo`leklerge ańsat ajratiw hám qiyalda olardan paydalaniw imkanin beriwshi ámeliy tájriybeniń asiwi hám diqqattiń rawajlaniwi menen birgelikte júz
beredi. Usi basqishtiń tiykarǵi o`zgesheligi qiyal obrazlari payda boliwiniń iqtiyarsiz boliwinda. Qiyal rawajlaniwiniń keyingi basqishi oniń aktiv formalariniń júzege keliwi há qabil etiw qiyaldińiqtiyarli boliwi menen baylanisli.Oqitiw protsessinde reproduktiv hám do`retiwshi qiyal aktiv rawajlanadi. Solay etip, insanda qiyaldiń rawajlaniwi bir qansha sebeplerge baylanisli boladi.