1 uluslararasi azərbaycan felsefe araştirmalari fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi derneğİ elmlər assosiASİyasi

Din fəlsəfəsi 
 
 
- 131 - 
Prof. Dr. Rahim Acar 
 
Interpreting Religious Variety Within Our Human Borders 
(summary) 
The issue of religious pluralism, one of the main problems of religious 
philosophy is discussed in this article. In this context, it is emphasized that 
religious  truths  are  valid  within  themselves,  moreover,  the  individual  can 
secure  himself  epistemically.  However,  it  has  also  been  argued  that  the 
epistemic  truths  that  the  individual  has  reached  should  not  be  seen  as  an 
obstacle to live together. 
Keywords: religious diversity, truth, religious philosophy. 
 
Prof. Dr. Rahim Acar 
 
İnsani Hüdudlarımız Daxilində Dini Müxtəlifliyin Təhlili 
(xülasə) 
Bu  yazıda  din  fəlsəfəsinin  əsas  problemlərindən  biri  olaraq  qəbul 
edilən  dini  pluralizm  məsələsi  müzakirə  edilir.  Bu  kontekstdə  dini 
həqiqətlərin  öz  içində  etibarlı  olduğu,  üstəlik,  fərdin  özünü  epistemik  bir 
zəmanət  altına  ala  biləcəyi  vurğulanmışdır.  Ancaq  fərdin  əldə  etdiyi 
epistemik  doğruları,  birlikdə  yaşamanın  önündəki  bir  maneə  olaraq 
görməmək lazım olduğu da argümentatif bir şəkildə ortaya qoyulmuşdur. 
Açar sözlər: dini pluralizm, həqiqət, din fəlsəfəsi. 
 
 
 
 

---

 
 
- 132 - 
 
 
 
 
Müasir siyasət 
 
  
Türkiye’de 15 Temmuz’da Darbe Teşebbüsünü 
Durduran Güç: Yeni Orta Sınıf 
 
 
Erdinç Yazıcı  
 
 
Türkiye’de 15 Temmuz Darbe Teşebbüsünün Bağlamını 
Anlamak İçin Kısa Bir Perspektif
 
 
Kendi modern tarih içinde Türkiye, I. Dünya Savaşı ardından Osmanlı 
İmparatorluğu yıkıldıktan ve bir milli devlet kurulduktan sonra geç bir mo-
dernleşme çabasına girdi. Bu çabanın sebebi, Batı karşısında sanayileşeme-
menin  yarattığı  büyük  ekonomik  çöküntüleri,  sanayi  devrimini  gerçekleşti-
rememenin  getirdiği  sıkıntıları  hızla  aşabilme  gereğiydi.  Nüfusunun  büyük 
kısmını  savaş  meydanlarında  kaybetmiş,  dul  kadınlardan  çocuklardan  olu-
şan, Yüzde 90’ı köylü ve okumamış, eğitimsiz, mesleksiz bir nüfus, dünya 
sistemi  ile ilişkiler açısından genç Türkiye’yi  ister istemez içine kapanarak 
kendini  tamir  etme,  kendi  demografisini,  sosyolojisini  yeniden  inşa  etme 
ihtiyacına yöneltti. 
Türkiye bu koşullarda devam ederken tüm küresel dengeleri değiştire-
cek  yeni bir durum olarak II. Dünya Savaşı ortaya çıktı.  II. Dünya Savaşı, 
Türkiye’nin,  Cumhuriyet’in  kuruluşunda  ve  ilk  yıllarında  oluşturduğu  dış 
politika dengelerini, bağımsızlıkçı çizgisini büyük ölçüde zorlayarak, ülkeyi 
yeni bir tercih noktasına sürükledi(Keyder 1990: 92). Türkiye savaşa girme-

---

Müasir siyasət 
 
 
- 133 - 
di ama sonuçlarından ciddi düzeyde etkilenerek batı paktı içinde yer almak 
zorunda kaldı, NATO üyesi oldu.  Batı’nın savunma sistemi  içinde Sovyet-
ler’e karşı ileri bir karakol olarak görev aldı. Bu yeni ilişki sistemi, Batı ve 
Türkiye  arasında,  Türkiye’nin  Batı’ya  tek  taraflı  bağımlılığını  yapısal  hale 
getirdi. 
Yukarıda sözü edilen başlangıçla birlikte Türkiye ordudan istihbarata, 
ekonomiden siyasete her alanda Batılı politikalarla uyum içinde ilişkileri yü-
rütmek bakımından batı ile yepyeni bir ilişki sürecine girdi. Güçlü Batı, Tür-
kiye’nin yeni oluşmakta olan kurumsal yapısına her anlamda sirayet ederek 
birçok  alanda  derin  bir  kendine  bağımlılık  altyapısı  kurdu.  Bu  aslında  Os-
manlı’nın yarı sömürgeleşmesi döneminde de görülmüş Batı’ya bağımlılığın 
yeni bir biçimiydi. 
Sözü edilen  yeni  ilişki biçimi ileride siyasette ve devlet  yönetiminde 
vesayet denilen yeni bir ilişki biçimini yaratacaktı. Türkiye’de vesayet kuru-
mu, odağında bir çelik çekirdek olarak -ki buna vesayet odağı da denilmek-
te- askeri ve sivil bürokrasinin bulunduğu, genellikle Batılı kurumlarla iç içe 
geçmiş  bir  yapıydı.  Böylece  Türkiye’de  ekonomiden  siyasete,  hangi  dina-
mik nasıl gelişirse gelişsin, vesayet odağının, gerekli bulduğu zaman müda-
hale ederek yeniden ayar yaptığı bir ilişki düzeni kurulmuş olmaktaydı. 
Türkiye’de vesayetçiler, beğenmedikleri siyasetçilerin iktidarın ucun-
dan tuttuğu ya da desteklemedikleri bir partinin iktidara geldiği dönemlerde, 
bu  partileri  ele  geçirmek,  bölmek  gibi  müdahalelerle  sürekli  siyasi  düzene, 
devlet  düzenine  ayar  verdiler  ve  toplumun  içinden  gelen  dinamikleri  kendi 
güvenlikleri  açısından  elde  tuttukları  kamu  otoritesini  kullanarak  yönlendi-
rip baskı altına aldılar. Bunu yaparken de devleti topluma karşı korumak gi-
bi bir amaç beyan ederek aslında vasileri adına devlette nöbet tutan bir yapı 
özelliği kazandılar. 
 
Türkiye’de  aslında  1960’dan  bu  yana  karşı  karşıya  kalınan  darbe  ve 
müdahalelerin hemen tamamı  bu odak ve eklentilerinin eylemleridir. Süreç 
içerisinde bu odak, bazı durumlarda başarılı olsa da, bazı durumlarda başarı-
lı olamadı. 27 Mayıs 1960 darbesi bu odağın ilk başarısıdır. NATO’ya katı-
lımın henüz daha 10 yılını bile doldurmadığı bir dönemde başarılı olmuş bir 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 
 
 
- 134 - 
darbedir 27 Mayıs ve maalesef 27 Mayıs aslında Cumhuriyet’in kuruluşun-
da hedeflenen yapının tasfiye edilerek, vesayet odaklı bir yapının oluşması-
nın başladığı tarihtir. 
Daha sonraki  yıllarda da Türkiye’de bu darbenin  yüceltilerek bir de-
mokrasi  hikâyesi  imiş  gibi  ballandıra  ballandıra  anlatılmasını,  daha  çok  bu 
vesayet  odağıyla  eklentili  işadamlarının,  aydınların,  gazetecilerin,  siyasi 
akımların kurdukları yönlendirdikleri yapıların bir tür propaganda kampan-
yası olarak görmek gerekir. Yoksa demokratik kültürün geliştiği bir toplum-
da herhangi bir darbe nasıl mazur görülebilir? Onaylanabilir? Desteklene-
bilir?  Oysa  hatırlayalım  70’li  80’li  90’lı  yıllarda  27  Mayıs  bilhassa  toplu-
mun belli bir kesiminde üzerinde konuşulması dahi tabu olan bir konuydu. 
Söz  konusu  dönemde  birisi  27  Mayıs’ı  sorgulanmaya  kalkıldığı  zaman  he-
men gerici, irticacı diye dışlanır ve yaftalanırdı. 27 Mayıs’tan sonraki mü-
dahaleler de bu tür müdahalelerdir. Yani yine devletin içine yerleşmiş çelik 
çekirdekten gelen bir balans, ayar verme hadisesidir. 
 
Darbe Teşebbüsünün Oturduğu Bağlam 
 
Türkiye’de son darbe teşebbüsüne gelindiğinde, 15 Temmuz darbe te-
şebbüsü de yine yukarıdaki müdahalelere büyük ölçüde benzer bir darbe te-
şebbüsüdür. Fakat 15 Temmuz teşebbüsünü diğerlerinden farklı kılan birkaç 
önemli  konu  vardır.  Birinci  farklılık,  artık  bu  müdahaleyi  yapan  asıl  güç 
devletin içinde derin bir yerden kalkarak değil, bizatihi vesayet odağının bu-
lunduğu  eksenden  kalkarak  müdahaleye  girişmiştir.  Yani  bu  örgütün  lideri 
Pensilvanya’dan süreci bizzat yönetmiştir. İkinci nokta ise ilk defa bu vesa-
yet  odağının ideolojik rengi  farklılaşmıştır. Türkiye’de darbecilerin meşru-
laştırma gerekçeleri şimdiye kadar çağdaşlaşmayı, aydınlanmayı, Cumhuri-
yet’i, Atatürk’ü, laikliği kurtarmak olurken, bu defa dini bir form üzerinden 
örgütlenerek bu müdahaleyi yapmaya kalkışmışlardır. 
Türkiye’de  darbeleri,  müdahaleleri,  bunların  gerçekleşme  ya  da  ger-
çekleşememe  koşullarını  anlamak,  aslında  son  150  yılda  Türkiye’nin  için-
den geçtiği uluslararası konjonktürü ve küresel sistemle ilişkilerini anlamak-
la mümkündür. Yoksa darbe teşebbüslerini ve darbelerin sebeplerini, felse-

---