1. Verilənlərin ötürülməsinin peyk kanalı qəbuledicisinin struktur sxeminin seçilməsi və əsaslandırılması

1.2. Qəbuledici qurğunun aralıq tezliyinin seçilməsi
Antenanın tezlik diapazonu – antenanın gücləndirmə əmsalının iki dəfədən az olmayaraq (3dB) azaldığı tezlik zolağına deyilir. Antena rezonans sisteminin bir hissəsi olduğundan onun effektivliyi yalnız müəyyən (rezonans) tezlikdə ən çox olur. Buna görə də uzaq məsafələrdə rabitə yaratmaq üçün, işlədiyi məhdut tezlik üçün xüsusi olaraq hazırlanmış (köklənmiş) antena tələb olunur. Adətən, praktikada antena bir yox, bir neçə tezlikdə işləyir. Bu halda, antennanın effektivliyində kompleks seçimə keçilir və elə antena seçilir ki, onun tezlik xarakteristikası müəyyən tezlik zolağında buraxıla bilən qiymətdən kənara çıxmır. Təbii ki, belə bir antena rezonans tezliyindən fərqli tezliklərdə daha pis işləyir, lakin normal rabitə yaratmaq üçün qəbul edilə bilən olur.
Daşıyıcı tezliyi olan siqnal tezlik çeviricisində (TÇ) aralıq tezlikli rəqslərə çevrilir (modulyasiya qanunu dəyişməz qalır). Aralıq tezlik gücləndiricisi (ArTG) sabit tezliyə - aralıq tezliyə köklənir. Ona görə də qəbuledicinin güclənməsi və seçiciliyi qəbul edilən siqnalın tezliyindən asılı olur.
Bu gün telekommunikasiyaya tələbat artır. Yerüstü radiorele xətləri yayım və televiziya proqramlarının mübadiləsini tam təmin edə bilməz, xüsusən də onlar bir-birindən çox uzaqdadırlar. Təkrarlayıcılar arasında uzun məsafələr ola bilməz, buna görə də yerüstü təkrarlayıcıların yerləşdirilməsi əhəmiyyətli texniki və iqtisadi çətinliklərlə əlaqələndirilir və çətin əldə edilən ərazilər arasında əlaqə sadəcə mümkün deyil. Peyk Rabitə Sistemləri (PRS) bu çatışmazlıqlardan azaddır. Onlar on minlərlə kilometr yüksəklikdən siqnal ötürə bilirlər. PRS-lər yüksək ötürmə qabiliyyətinə malikdir və istənilən son nöqtələr arasında gecə-gündüz iqtisadi əlaqəni, yayım və televiziya proqramlarının mübadiləsini və qarşılıqlı müdaxilə olmadan çoxlu sayda xəttin eyni vaxtda işləməsini təmin etməyə imkan verir.
Peyk rabitə sisteminin qurulması Kosmik Gəmidə (KG) təkrarlayıcı yerləşdirmə ideyasına əsaslanır. Kosmik gəminin uzun müddət hərəkəti enerji sərfiyyatı olmadan baş verir və bütün sistemlərin enerji təchizatı günəş panellərindən həyata keçirilir. Kifayət qədər yüksək orbitdə olan kosmik gəmi çox böyük ərazini - Yer səthinin təxminən üçdə birini "örtməyə" qadirdir. Onun bort təkrarlayıcısı vasitəsilə bu ərazidə yerləşən istənilən stansiya əlaqə saxlaya bilər. Peyk rabitəsinin prinsipi ötürücü yerüstü stansiyalardan siqnalın peykin avadanlığı ilə qəbuledicilərə ötürülməsindən ibarətdir.
Əhəmiyyətli üstünlüklər, ekvator müstəvisində yerləşən və radiusu 35785 km olan dairəvi orbitin sıfır meylinə malik (Şəkil 1.1) geostasionar orbit adlanan kosmik gəminin istifadəsi ilə təmin edilir. Belə bir peyk tam olaraq bir Yer günündə Yer ətrafında bir inqilab edir. Əgər onun hərəkət istiqaməti Yerin fırlanma istiqaməti ilə üst-üstə düşürsə, o zaman Yerin səthindən hərəkətsiz görünür.
Göstərilən orbital parametrlərin başqa heç bir kombinasiyası üçün yer müşahidəçisinə nisbətən kosmik gəminin hərəkətsizliyinə nail olmaq mümkün deyil. Geostasionar peyklə işləyən stansiyaların antenaları mürəkkəb istiqamətləndirmə və izləmə sistemlərinə ehtiyac duymur və zərurət yarandıqda kiçik orbital pozulmaları kompensasiya etmək üçün qurğular quraşdırıla bilər.
Bu vəziyyətə görə kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulan demək olar ki, bütün rabitə peykləri hazırda geostasionar orbitdədir. Bir coğrafi uzunluqda təxminən bir mövqedə bir-birindən təxminən 100 km məsafədə yerləşən bir neçə kosmik gəmi ola bilər.
Geostasionar orbitdə təkrarlayıcı ilə peyk bağlantısı bir sıra əhəmiyyətli üstünlüklərə malikdir:
1. Yer kompleksinin antena sistemində kosmik gəmi izləmə qurğusunun olmaması
2. Radiokanalda siqnal səviyyəsinin yüksək sabitliyi.
3. Doppler effekti yoxdur.
4. Qlobal miqyasda ünsiyyətin təşkilinin asanlığı.
Belə rabitə xəttinin çatışmazlıqları bir çox ərazilərdə geostasionar orbitin həddindən artıq doyması, həmçinin qütb bölgələrinə xidmət göstərə bilməməsidir.
Qütblərin yaxınlığında geostasionar kosmik gəmi aşağı hündürlük bucağında görünür, qütblərin yaxınlığında isə ümumiyyətlə görünmür. Hündürlük bucağının kiçik olması səbəbindən peyk yerli obyektlərin kölgəsində qalır, antenanın səs-küy temperaturu Yerin termal səs-küyünə görə artır və yerüstü radiotexnika vasitələrinin müdaxilə səviyyəsi artır. Onsuz da 75° enində qəbul etmək çətindir, 80°-dən yuxarı isə demək olar ki, mümkün deyil. Lakin enlik zonasında 80° S.l. 80 ° N-ə qədər Yer kürəsinin demək olar ki, bütün əhalisi yaşayır.
Rəqəmsal televiziya yolunun girişində analoq televiziya siqnalı qəbul edilir. Kodlayıcıda (kodlayıcıda) televiziya siqnalı rəqəmsal formaya çevrilir və ümumiyyətlə kanal kodlayıcısından və siqnal çeviricisindən ibarət olan ötürücüyə verilir. Rabitə kanalından keçdikdən sonra rəqəmsal siqnal siqnalın tərs çevrilməsi qurğusu və dekodlaşdırıcı qurğudan (dekoder) ibarət qəbulediciyə daxil olur. O, dekoder rəqəmsal televiziya siqnalını analoqa çevirir. Kanal kodlayıcısı və dekoderi həmçinin rabitə kanalındakı səhvlərdən qorunma təmin edir.
Peyk televiziya yayımı kosmik peyk relesi vasitəsilə yerdən ötürücü stansiyalardan qəbuledici stansiyalara televiziya təsvirinin və səsinin ötürülməsidir. Kabel şəbəkələri ilə birlikdə peyk televiziyasının təkrar yayımı bu gün çox proqramlı yüksək keyfiyyətli televiziya yayımının təmin edilməsinin əsas vasitəsidir.
Təşkilatdan asılı olaraq peyk televiziyası yayımı iki xidmət tərəfindən həyata keçirilə bilər:
1. Sabit Peyk Xidməti (SPX). Bu zaman kosmik gəmi vasitəsilə ötürülən televiziya siqnalları əvvəlcədən müəyyən edilmiş məntəqələrdə yerləşən yerüstü stansiyalar tərəfindən yüksək keyfiyyətlə qəbul edilir. Bu stansiyalardan yerüstü təkrarlayıcılar vasitəsilə televiziya siqnalı fərdi istehlakçılara çatdırılır (şək. 1).
2. Yayım Peyk Xidməti (YPX). Bu zaman kosmik gəmi ilə ötürülən televiziya siqnalları əhalinin birbaşa qəbulu üçün nəzərdə tutulmuşdur (həm fərdi, həm də kollektiv qəbul birbaşa hesab olunur, burada tamaşaçılar verilişi kabel şəbəkəsi vasitəsilə qəbul edirlər) (şək. 2).