10-Mavzu: Asosiy ishlab chiqarish jarayoni hisobi va mahsulot

Xj x Sx 
Mx = -------------------------- 
100% 
O'z navbatida: 
Sm 
Sx = ------------- х 100% 
Sjm 
Bu yerda: 
Xj
- jami xarajatlar; 
Sm
- har bir mahsulot bo'yicha sotish hajmi; 
Sjm
- jami mahsulotlar bo'yicha sotish hajmi. 
Sabzavotchilik sohasiga sarflangan xarajatlarni etishtirilgan mahsulotlar o'rtasida 
taqsimlash tartibi misol tariqasida 6.5-jadvalda keltirilgan. 
6.5-jad val
Sabzavotchilik sohasi xarajatlarini mahsulotlar o'rtasida taqsimoti 
Mahsulot 
turi 
Hosil, s 
1s. sotish 
bahosi, 
so'm 
 
Sotish 
qiymati, 
so'm 
Hissasi, 
% 
Xarajat 
summasi, 
so'm 
 
1 birlik 
mahsulot 
tannarxi, 
so'm 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Pomidor
 
100 
15000 
1500000 
9,1 
1228550 
12285 
Piyoz
 
150 
20000 
3000000 
18,3 
2470610 
16470 
Karam
 
120 
8000 
960000 
5,8 
783035 
6525 
kartoshka
 
200 
45000 
9000000 
54,7 
7384830 
36924 
Sabzi 
110 
18000 
1980000 
12,1 
1633575 
14850 
Jami: 
х 
х 
16440000 
100,0 
13500600 
х 
Izox:
a) 6-ustunda har bir mahsulot turlariga to'g'ri keladigan xarajatlar ularning sotish 
hajmini jami mahsulot sotishdagi hissasini (5-ustun) barcha mahsulot turlariga qilingan jami 
xarajatlar summasiga (6-ustunning jami summasiga) ko’paytirish va 100 foizga bo'lish orqali 
topiladi; 
b) 7-ustun = 6-ustunz 2-ustun. 
Makkajo'xori.
1 s makkajo'xori donining tannarxini hisoblashda don qabul qilish 
punktlarida sutkalik o'rtacha namunalarni sutkadagi donning bazis namligini (makkajo'xori 
sutasidagi donning bazis namligi 22 foiz ko’lamida qabul qilingan) hisobga olib yanchish 
natijasida aniqdangan sutalardan quruq donga o’tkazish xo’jalikning davlatga sotgan 
makkajo'xori sutalaridan bazis namlikdagi don chiqishining o'rtacha foizidan aniqlanadi. Bu 
foiz qabul qilingan don nakladnoylari registrlarining ma'lumotlaridan olinadi. 1 s 
makkajo'xori donining tannarxi ishlab chiqarish xarajatlarini jo'xoripoyalarini yig'ishtirish 
sarflari va qiymatini istisno qilib, don massasiga taqsimlab aniqlanadi. 
Paxta.
1 s paxtaning tannarxi uni etishtirish va yig'ishtirish (g'uzapoya bundan 
mustasno) xarajatlari summasini uning hisobga olingan (kondisiya) miqdoriga taqsimlab 
aniqlanadi. Paxtaning tannarxi alohida navlar bo'yicha aniqlanganda xarajatlarning umumiy 
summasi uning harid narxlarining qiymatiga mutanosib taqsimlanadi. 
Lavlagi.
1s lavlagi ildiz mevasining ishlab chiqarish tannarxi (fabrikada ishlatiladigan 
va tug'anagi) ularni qand lavlagining (foydalaniladigan bargining qiymati xarajatlardan 
chegirib tashlangach) fizik massasiga bo'lib aniqlanadi.
Tamaki.
Tamaki va moxorka xom ashyosining tannarxi ishlab chiqarish xarajatlarining 
umumiy summasi va xom ashyoning hisobga olingan massasidan kelib chiqib, xarajatlarni 
mahsulotning alohida turlariga ularning harid baholaridagi qiymatiga mutanosib taqsimlab 

---

aniqlanadi. Urug'chilikda 1 s tamaki, moxorka xom ashyosi, urug'ning tannarxi muayyan 
mahsulotni ishlab chiqarish xarajatlarining tegishli summasi va xom ashyo, urug'ning hisobga 
olingan massasidan kelib chiqib aniqlanadi. 
Kartoshka.
1 s kartoshkaning tannarxi kartoshkani etishtirishga taalluqli barcha 
xarajatlarni palak qiymatini chegirib, kartoshka hosiliga taqsimlab aniqlanadi.