133 li be ral düşünce, Yıl 18, Sayı 69-70, Kış-Bahar 2013, s. 133-155 Giriş

138  |  Hüseyin Bal

dâimî çıkarlarına aykırı bir çıkarın bir araya getirerek harekete geçirdiği belli 

bir sayıdaki vatandaşlar topluluğu” olarak tanımlanır. Hizbin oluşmasına etki 

eden faktörler, mülkiyetin eşitsiz dağılımı ve insan doğasının ve gruba özgü 

kanaâtlerin farklılık göstermesidir. Hiziplerin oluşması engellenemez; varlık-

ları kaçınılmazdır. Çünkü var oluşlarının temeli olan özgürlük yok edilemez; 

ayrıca, herkesin aynı şeyi düşünmesini, aynı şeylere inanmasını ve aynı çı-

karlara sâhip olmalarını sağlamak da mümkün değildir. Bu nedenle çoğunluk 

sultasının önüne geçmek için hiziplerin etkileri kontrol edilmelidir. Madison, 

tam demokratik yönetimin üstünde büyük bir cumhuriyetten yanadır. Çünkü 

cumhuriyet, vatandaşları farklı kavramlara göre tanımlanmış küçük gruplara 

böler ve kamuoyunu âkil bir elitler topluluğunun filtresinden geçirerek sağ-

lıklı oluşmasını sağlar. Hiziplerin etkisi ancak bu şekilde kontrol edilebilir.

10

Amerikan eyaletlerinin zayıf bir konfederasyondan federal bir birliğe dö-

nüştürülme önerisini destekler tarzda fikir beyan eden bu düşünürlerin Bir-

leşik  Devletler’deki  ilk  çoğulcu  figürler  olduğunu  ileri  süren  Birch,  bu  iki 

düşünürün ele aldıkları konuları dört ampirik hipotez, bir normatif öneri ve 

bir sonuç hâlinde özetler. Ampirik hipotezler şunlardır:

•  Politikacıları  motive  eden  şey  fedakârlık  veya  kamu  yararı  ile  alâkalı 

endişeler değildir. Aksine, politik şahsiyetler güç/gövde gösterisi yap-

maktan veya iktidar icra etmekten zevk alırlar ve şartlar imkân verdiği 

ölçüde bunu maksimize etmeye çalışırlar.

•  Toplum içinde çıkar çatışması kaçınılmazdır; bu da zorunlu olarak frak-

siyon/hizip kavgalarının ortaya çıkmasına yol açacaktır.

•  Başkaları tarafından kontrol edilmedikleri takdirde, toplum içindeki hi-

zipler, kendi çıkarlarını başkalarının aleyhine maksimize etmeye çalışa-

caklardır.

•  Kuvvetle muhtemeldir ki, hizipleri temsil ve idare edecek olan siyasal 

figürler, son tahlilde iktidarlarını kendi gruplarının

 çıkarlarını gözetmek 

için kullanacaklardır.

11

Madison  ve  Hamilton,  bir  grubun  diğer  grupları  tahakküm  altına  alma-

sının,  baskı  altına  alınan  grup  açısından  hak  mahrumiyetine  yol  açacağını 

düşündüklerinden,  yönetim  sisteminin,  herhangi  bir  grubun  diğerlerini  ta-

hakküm  altına  alma  ihtimâlini  en  aza  indirecek  şekilde  organize  edilmesi 

gerektiğini önermişlerdir. Bir başka ifadeyle, Birch’e göre, bu iki düşünürün 

Amerikan siyasal sistemi için sundukları normatif öneri, bir grubun diğerini 

veya diğerlerini baskı altına almasını önleyecek bir sistemin tesis edilmesidir.



 http://www.unet.brandeis.edu/~woll/pol14b3.htm#23. Madison, Fed 10. Erişim tarihi, 07.19.2012.

  Birch, a.g.e., 177-178.

---

Demokrasinin Performans İmkânı Olarak Çoğulculuk (2)  | 

139 

Böyle bir sistem tesis etmek için Hamilton ve Madison’ın ulaştıkları sonuç 

ise şudur: Öncelikle yapılması gereken şey, hiziplerin sayısını çoğaltmak ve 

çeşitlendirmektir. Bu, bir hizbin hâkim konum elde etme tehlikesini büyük 

oranda bertaraf edecektir. O hâlde, bu çokluğun sağlanması için, on üç eyale-

tin federal birliğe katılması elzemdir. Yazar burada Madison’ın bununla ilgili 

olarak Federalist’teki yukarıda zikredilen önerisine atıfta bulunur: (Böyle bir 

yapıda) “toplum o kadar çok kesim, çıkar ve sınıfa bölünecektir ki, çoğunluğun 

birleşmiş ortak çıkarları, bireylerin veya azınlıkların haklarını neredeyse hiç 

tehdit edemeyecektir.”

12

Birch, bölgesel çoğulculuk konusunu kapatmadan önce ünlü bir Güney’li 

politikacı olan Calhoun’un görüşlerine yer verir. Başta A. Tocqueville ve Ame-

rikan siyasal sisteminin “Kurucu Babaları” olmak üzere, birçok siyasal düşü-

nür gibi Calhoun da sayısal çoğunluğun baskıcı bir yönetime yol açabilece-

ğinden endişe duymaktaydı. Mesele, eğer ülkedeki çoğunluk kafasına eseni 

veya canının istediğini yapmaya kalkışırsa, azınlığın haklarını kanunî güven-

ce  altına  almanın  yollarını  bulup  ortaya  çıkarmaktı.  Kurucuların  bu  mese-

le  ile  ilgili  olarak  geliştirdikleri  formül,  yukarıda  Hamilton  ve  Madison’ın 

görüşleri anlatılırken değinilen çözümlere ilâveten, Federal iktidar üzerinde 

katı, sert ve kesin tahditler koymak ve bir Haklar Bildirgesi vücuda getirmek-

ti. Bu tedbirleri de yetersiz bulan Calhoun’un sorunla ilgili olarak ileri sürdü-

ğü çözüm, siyaset bilimi literatüründe önemli bir yere sâhip olan ve bugün 

de kendisiyle birlikte anılmakta olan meşhur “örtüşen çoğunluk” (concurrent 

majority) doktriniydi. Buna göre, eğer ülkedeki önemli bir azınlık, özellikle 

de bir eyalet hükümeti, Federal Hükümet’in yetkilerini aştığına ve kendi hak-

kına tecavüz ettiğine inanırsa, bu aşırı yetki kullanımını veya yetki aşımını 

anayasaya aykırı sayıp, onu veto etme hakkına sâhip olacaktı. Eyalet hükü-

metlerine uygulandığında, bu teori bir eyaletin yetki alanı içindeki bir Fede-

ral kanunun veya kararın “geçersiz sayılması” hakkını akla getirmekteydi.

13

 

Demek ki, Calhoun’a göre temsilî hükümet ancak “örtüşen çoğunluklar” pren-

sibine bağlı kaldığı takdirde coğrafî azınlıkların çıkarlarını koruyabilecektir. 

Birch, Calhoun’un bu görüşünün çeşitli düzenlemeler yoluyla Birleşik Dev-

letler Anayasası tarafından da bir ölçüde benimsendiğini belirtmektedir. Bu 

düzenlemelerden biri, her bir eyaletin senatoda eşit temsilini öngören anaya-

sal kural, diğeri ise herhangi bir anayasal tashih işleminin kabûl edilebilmesi 

için eyaletlerden en az dörtte üçünün muvafakatini şart koşan maddedir.

Öte yandan Calhoun’a göre örtüşen çoğunluk prensibi, siyaset sosyoloji-

12  Hamilton, A., J. Jay ve J., The Federalist, New York: The Colonial Press, 1901, s. 46. Zikreden, Birch, a.g.e., s., 178.

  Rothbard, Murray N., “Devletin Anatomisi”, Çev., Mustafa Erdoğan, Liberal Düşünce, Sayı 36, Güz 2004, s. 267-284.

---