2-Cİ NƏŞR Əlavə VƏ DÜZƏLİŞLƏR
Yüklə 7,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İki Qisimdir: 1) Böyük Tətil
- «Ona bənzər heç bir şey yoxdur. O, eşidən və görəndir». (əş-Şura 11) 134 . 4. Təkyif
- «Sənə Quranı nazil edən odur. Onun bir hissəsi quranın əslini, əsasını təşkil edən möhkəm, digər qismini isə
- ƏSMƏUL HUSNƏ (ƏN GÖZƏL İSİM VƏ SİFƏTLƏR)
47
İki Qisimdir: 1) Böyük Tətil – Cəhmilər Allahın İsim və Sifətlərini təmamilə inkar edirlər. 2) Kiçik Tətil – Əşarilər, Mətrudilər kimi Allahın İsim və Sifətlərindən bəzilərini qəbul edib, bəzilərini isə inkar edirlər. 3. Təmsil (Muməssil) – Allahın sifətlərini məxluqatın sifətləri kimi olduğunu qeyd etmək. Buna həmçinin Təşbih – də deyilir. Bənzətmək, bənzər vermək. «Onun bənzəri heç bir şey yoxdur. O, eşidən və görəndir». (əş-Şura 11). Allah bu ayədə həm nəfy, həm də isbatı bir arada zikr etmişdir. Onun bənzərinin (misli) olmasını nəfy edərkən, Səmi və Bəsır (eşidən və görən) olduğunu isbat etmişdir. Bu da bu cür düşünənlərin fikirlərini alt-üst edir. İki Qisimdir: 1. Yaradılmışı Yaradana (Allaha) bənzətmək – Yəni Allahın sifətlərindən, fellərindən, haqlarından hər hansı birini yaradılmışa da vermək. 1) Allahın sifətlərindən hər hansı birini yaradılmışa vermək – Peyğəmbər –
sallallahu aleyhi və səlləm –
yaradılmışı tərif və övməkdə hədi aşmaq. Necə ki, Abdullah b. Yəhya əl-Buhturini 130
tərif edən Mutənəbbi 131 . O, deyir: «Ey bənzəri olmayan kimsə, dilədiyin kimi ol! Və necə istəyirsən elə də ol! Sənə bənzər bir kimsə yaradılmamışdır». 2) Allahın fellərindən hər hansı birini yaradılmışa vermək – Allah ilə bərabər başqa bir yaradıcı olduğunu irəli sürən kimsənin Rububiyyət tövhidində Allaha şərik qoşması. 3) Allahın haqlarından hər hansı birini yaradılmışa vermək – Müşriklərin bütlərinin ilahlıq haqqı olduğunu irəli sürərək onlara tapınıb ibadət etmələri kimi. 2. Yaradanı yaradılmışa bənzətmək – Yəni yaradılmışa aid olan bəzi özəllikləri Allahın zatına və sifətlərinə vermək. «Allahın iki əli yaratdıqlarının əlləri kimidir», «Allahın Ərşə İstiva etməsi yaratdıqlarının öz taxtlarına oturub qalxmaları kimidir» və s. bənzəri sözlər kimi. İlk olaraq bu sözləri işlədən Hişam b. əl-Həkəm 132 olmuşdur. İmam Əbu Hənifə – rahmətullahi aleyhi – yaradanı yaradılmışa bənzətməyi kəsin ifadələrlə qadağan etmişdir. O, deyir: «Onun sifətləri yaratdıqlarının sifətləri kimi deyildir. Onun bilməsi bizim bilməyimiz kimi deyil. Qüdrəti var, lakin bizim qüdrətimiz kimi deyil. Görür, lakin görməsi bizim görməyimiz kimi deyil. Duyur, lakin duyması bizim duymağımıza bənzəməz. Danışır, lakin danışması bizim danışığımız kimi deyildir” 133 . «Allahın əli onların əlləri üzərindədir, lakin bu yaratdıqlarının əlləri kimi deyildir. O, əllərin yaradıcısıdır. Onun üzü yaratdıqlarının üzü kimi deyildir. O, bütün üzlərin yaradıcısıdır. Onun nəfsi yaratdıqlarının nəfsi kimi deyildir. Bütün nəfslərin yaradıcısı Odur. «Ona bənzər heç bir şey yoxdur. O, eşidən və görəndir».
yürütmək. Sifətlərin necəliyi haqqında suallar vermək. Allahın sifətlərini bilmək lazımdır, lakin keyfiyyəti haqqında fikir yürütmək olmaz. «Sənə Quranı nazil edən
130 Məşhur şair olub. Əsrində şairlərinin lideri idi. Zəhəbi «Siyer» 13/487, ibn Kəsir «əl-Bidayə vən Nihayə» 11/81. 131 Əsrinin şairi, ədəbiyyatçı olub. Əsl adı Əbu Tayyib Əhməd b. Hüseyn b. Həsən əl-Cufi əl-Kufi. Peyğəmbərlik iddiasında olduğu üçün Mutənəbbi ismi ilə tanınmışdır. Bir çox şirk və batil olan şerləri vardır. Tövbə etdiyi də söylənilir. Zəhəbi «Siyer» 16/199,201. 132 Kufəli olan Hişam kəlamçılıqla tanınmış. Dövründə İmamiyyənin rəisi sayıldığı kimi İmamiyyənin bir qolu olan Hişamiyyənin qurucusudur. Hicri 190-da ölmüşdür. İmamət haqqında, Allahı cisimləndirrmə və yaratdıqlarına xüsusilə də insana bənzətmək kimi bir çox azğınlıqlar etmişdir. Bax: «Məqalətul İslamiyyə» 1/133,134. 133 «əl-Fiqhul Əkbər» s. 59,302. 134 «əl-Fiqhul Əbsat» s. 52,53. 48
mütəşabih (mənaca bir-birinə oxşar, məğzi bəlli olmayan) ayələrdir. Ürəklərində əyrilik olanlar fitnə-fəsad salmaq və istədikləri kimi məna vermək məqsədi ilə mütəşabih ayələrə uyarlar. Halbuki onların həqiqi izahını Allahdan başqa heç kəs bilməz». Elmdə qüvvətli olanlar isə: «Biz onlara inandıq, onların hamısı Rəbbimiz tərəfindəndir» deyərlər. «Bunları ancaq ağıllı adamlar dərk edər». (Ali İmran 7). Valid b. Müslüm deyir ki, əl-Əvzai, Sufyan b. Uyeynə, Məlik b. Ənəs –
«Bunları gəldikləri kimi alın, onlarla əlaqəli keyfiyyət düşünməyin» 135 . İmam Zuhri – rahmətullahi aleyhi –
bizə düşən isə təslimiyyət göstərməkdir» 136
. Əbu Hənifə –
–
«Kim qulları tanıdığı kimi Allahı tanıyarsa kafir olar» 137 . İbn əl-Cövzi – rahmətullahi aleyhi –
–
–
məktubu belə xatırlayır: «Allahı onun özünü vəsf etdiyi kimi vəsf edirik, Allahın özü haqqında nəfy (inkar) etdiyini siz də nəfy edin» 138 .
ƏSMƏUL HUSNƏ (ƏN GÖZƏL İSİM VƏ SİFƏTLƏR)
Quran və Sünnədən bizə Allahın 99 İsimi məlumdur. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Rəsulullah –
doxsan doqquz – yüzdən bir əskik İsmi vardır. Kim bu İsimləri sayarsa Cənnətə daxil olar”
139 . Əsməul Husnə haqqında olan bu Muttafiqun Aleyh hədisi burada sona yetməkdədir. İsimləri sadalayan hədis isə Tirmizi - rahmətullahi aleyhi - nin «Sünnən» əsərində verilmişdir. Lakin bu rəvayət sənədində hədis alimləri tərəfindən zəif qəbul edilən Valid b. Müslim vardır ki, zəif qəbul edilmişdir. Hər nə qədər Tirmizi -
alimləri tərəfindən zəif qəbul edilmişdir 140 .
Əbu Hureyrə –
–
–
səlləm - buyurdu: «İman 70 və ya 60 çox şöbələrdən ibarətdir. Ən fəzilətlisi, Allahdan başqa ibadətə layiq haqq ilah olmadığını - Lə İləhə İlləllah - söyləmək, ən aşağı şöbəsi isə yolda olan maneəni dəf etməkdir. Həya da imanın bir şöbəsidir» 141
. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Rəsulullah –
“Allahın doxsan doqquz – yüzdən bir əskik İsmi vardır. Kim bu İsimləri sayarsa Cənnətə daxil olar” 142 . Bu kimi hədislərdə say zikr olunub, lakin təfsilatı heç bir səhih və açıq dəlildə zikr olunmayıb. Bunun da sayılması ictihad tərəfdəndir. Bu kimi hədislərdə nə kimi hikmət vardır? Say zikr olunub lakin təfsilatı verilməyib.
135
İmam Bəğavi «Şərhus Sunnə». 136
İmam Bəğavi «Şərhus Sunnə». 137
«əl-Əqidətul Təhaviyyə» s. 25. 138
«əl-Mənaqib» İmam Əhməd 221. 139
Buxari 6410, Müslim 2677. 140
Mudric - Bu o, hədisdir ki, ravi tərəfindən hədisin sənədinə və ya mətninə əlavə edilir. Buna görə də deyilir ki: Hədisin İsimlər olan bölümü ravi tərəfindən əlavədir və bu Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sözləri deyildir. Çünki Vəlid b. Müslimin - Tirmizi, İbn Hibban, Beyhəqi, Təbərani, İbn Xuzeymə, İbn Nueym – Allah Onlardan Razı
ki: “Artıq elm əhli ittifaq etmişlər ki, hər iki rəvayət – Tirmizi, İbn Məcə - Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sözləri deyil, bəzi Sələflərin sözləridir…“. “Raddu Alə Mərisi” səh. 326, “Mədaricus Səlikin” 3/410, İbn Kəsir “Təfsir” 2/269, “Fəthul Bəri” 11/214-217, “Muhəllə” 8/31. Bax: İsim Və Sifətlər Tövhidi – Kitabına. 141 Buxari, Müslim. 142 Buxari 6410, Müslim 2677. Yüklə 7,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|