2-mavzu: urug‘-qabila va milliy dinlar reja: Qadimgi Xitoy milliy dinlari: konfutsiychilik va daosizm

IUDAIZM DINIDAGI MAROSIMLAR
Sadaqa berish odati to’g ’risida Injildagi Matto bayon etgan 
muqaddas xushxabarda shunday deyilgan: “Ehtiyot bo’linglar, savobli
43

---

ishingizni odamlarga ko’rsatish uchun hammaning ko’z o ’ngida 
qilmanglar. Aks holda osmondagi Otangizdan mukofot ololmaysizlar”.
Shunday qilib, sen birovga sadaqa bermoqchi bo’lsang, o ’tgan- 
ketganga jar solma. Ikkiyuzlamachilargina odamlardan olqish olish 
uchun ibodatxonalarda va ko’cha-ko’yda shunday qiladilar. Sizlarga 
aytayin: bular o ’zlariga yarasha mukofotni olib bo’ldilar. “Sen sadaqa 
berayotganingda, chap qo ’ling o ’ng qo’ling nima qilayotganini bilmasin. 
Y a’ni sening m uruw ating yashirin bo’lsin. Shunda yashirin bo’lganlami 
k o’ruvchi otang seni aniq taqdirlaydi”3.
Xatna marosimi. 
“Xudo Ibrohim payg’ambar bilan ahd tuzganda: 
«Senga va sendan keyingi avlodlarining quyidagi ahdga rioya 
qilishingizni buyuraman, orangizdagi har bir erkak xatna qilinsin. Sizlar 
a ’zongiz uchidagi terini kestirib, sunnat bo’linglar. Ana shu Men bilan 
sizlaming orangizdagi ahdning belgisi bo ’ladi”.
Qurbonlik marosimi. 
“Xudo Ibrohimni sinab, unga: O ’zing 
sevadigan yagona o ’g ’ling Ishoqni olib Muriyo eriga ket. U erda Men 
senga aytadigan toqqa chiqib o ’g ’lingni qurbon qil,-dedi. Uch kun yurib, 
Ibrohim qurbonlik qilinadigan joyda o ’g ’li Ishoq(Islomda Ismoilni)ni 
o ’tin ustiga yotqizdi va pichoq bilan so’ymoqchi bo’ldi. Shu payt 
osmondan farishta uchib kelib: Ey Ibrohim, o ’smirga qarshi qo’l 
ko’tarma, unga hech yomonlik qilma. Men endi bilaman, sen Xudodan 
qo’rqasan, yakkayu yagona o ’g ’lingni ham Mendan ayamading, - dedi. 
Ibrohim bir orqasiga burilib qarasa, chakalakda shoxlari o ’ralib qolgan 
qo’chqomi ko ’rdi. Ibrohim borib qo’chqomi olib keldi va uni o ’g ’li 
o ’miga so’yib kuydirdi”.
Iudaizm a w a l yahudiy qabilalarining eng kuchlisi bo’lgan Iuda 
qabilasining politeistik dini bo’lgan. Iudaizm -qadimgi dinlardan bo’lib, 
eramizdan oldingi XIII asrda yahudiylarning milliy dini sifatida vujudga 
keldi. Iudaizm politeizmdan monoteizmga o ’tguncha bir qancha tarixiy 
jarayonni boshdan kechirdi. Bu din tarixi ibtidoiy jam oa tuzumidan 
quldorlik tuzumiga o ’tguncha bo’lgan davmi o ’z ichiga oladi. Mana shu
3 Инжил. Таврот. Мусо пайгамбарнинг биринчи китоби. Туркия Мукаддас китоб жамиятн-1995
йил, 12-13-бетлари
44

---

tarixiy davrda yahudiy qabilalari ko ’p xudoga e ’tiqod qilganlar. Har bir 
qabila, urug’ alohida xudoning nomi bilan bog’langan. Moddiy olam 
hodisalaming har bir guruhi, hatto shaharlaming ham o ’z xudosi 
b o’lgan. Eramizdan aw alg i X asrda yahudiy qabilalari o ’rtasida sinfiy 
tabaqalanish ro’y berishi va quldorlik munosabatlarining vujudga kelishi 
jarayonida mavjud qabilaviy dinlar asosida iudaizm shakllandi.
Shunday qilib iudaizm va sionizm milliy dinlar tizimidagi eng 
yirik din bo’lib, iudaizm dastlab kelib chiqqan monoteistik din edi. 
Iudaizm xristian, islom va boshqa dinlarga barakali ta’sir qiladi. Iudaizm 
kichik millat b o ’lgan Yahudiylami ko’p asrlar davomida millat sifatida 
saqlanib qolishiga, bu millatning madaniyatini saqlab qolishda katta 
xizmat qilib kelmoqda. Dinlar tarixida iudaizm o ’z o ’m iga egadir.